Toponyms (Place names)

(...)
Egungo Aliaga [aljága] gehienetan Aliaga da dokumentazioan, baina 1602ko lehen lekukoa Aleaga da, eta 1608an Alliaga eta Baldealeaga ditugu. Formarik zaharrena -ea-duna edo -ia-duna den ez dakigu; agertze-data aintzat hartuz gero badirudi lehena dela aspaldikoena, baina ultrazuzenketa baten aitzinean ere egon gintezke (cf. Liatzeta > Leazeta Galipentzun). 1603an Alciaga dugu, ez dakigu errore baten ondorioz edo bestela. Benetako forma hau balitz haltz zuhaitz-izena har liteke oinarritako. -Ci- segmentua ere ez litzateke gainditu ezinezko oztopoa (cf. Aristuziaga eta Larziaga sarrerak). Arazoak Alziaga > Aliaga pausoa azaltzerakoan sortuko litzaizkiguke [Gainera gure eskualdean haltzik izan delako zantzurik ez dugu.]. Jatorrizko forma Aleaga edo Aliaga bada, ez dakigu zer izan daitekeen hasierako ali- hori, bukaerako -aga-k garbia irudi duen arren. Gatzen Lacastak [El euskera en el Alto Aragón, argitaratu gabeko lana.] bi Aliaga bildu ditu Huescan, eta Corominasi jarraikiz, toki-izen euskalduntzat jotzen du: "ALIAGA. Topónimo menor recogido por ARIÑO, p.29, en término de Panzano, "La Pay de ALIAGA"... y en Sena, ambos en p. j. Huesca. Es fundamentalmente la opinión de Joan Corominas lo que induce a ver en los topónimos en ALIAGA un posible origen vasco. Al analizar este autor la etimología de AULAGA/ALIAGA descarta su origen tanto árabe como romance, para afirmar a continuación. "Es sabido que -AGA es sufijo colectivo de nombres de planta, cuyo origen ibérico y afinidades vascas han sido señaladas repetidamente; además de los infinitos colectivos vascos formados con este sufijo (del tipo ARTEAGA «bosque de encinas», llamadas en vasco ARTE)... Teniendo esto en cuenta, he aquí cómo me figuro la historia de ALIAGA y su familia. Un ibérico o protovasco *AIELAGA dio por una parte *AYILAGA y luego ALIAGA" Guztiarekin ere, Uxuen toponimoa Aliaga da, eta landare-izena ilaga [iléaga], eta hau metatesi eta aferesi baten bidez aurreko horretatik atera ez bada (hots, aliaga > *ailaga > ilaga gertatu ez bada), Aliaga toponimoa izen arruntetik berezi behar genuke, etorki ezberdinekotako hartuz. Alderdiko oihezkia Alto de Santa Cruz-en azpiko hegia da, eta Cruceta de Aliaga Aliaga, Ollatu, eta Dorrondiaga aldera doan bide ondoko gurutzea. Pozo de los Muertos baino ehun bat metro gorago dagoen Paso de Aliaga Barranco de Aliaga gurutzatzeko dagoen pausua da (ikus Idoitxiki sarrera). Hau Paso de Aliaga de abajo da, baina bada Paso de Aliaga de arriba deritzana, aurrekoa baino gorago, garai batez, astoz eta mandoz ibiltzen zenean, denbora aurreratzeko erabiltzen zena. 1608an agertzen den Baldealeaga-k antzinako Villantigua-ren ondoko zabala izan behar du, alegia, Barranco del Molino edo Barranco de Txorria eta Barranco de Turtunbera-k bat egiten duten alderdia. Diogun bukatzeko Aliaga Aldabea-tzat hartu eta hartzen dela.
(...)