Toponyms (Place names)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Mendia] Honek gure alderdian 'gaina' adiera ohi zuen: Mendi Agezan, Urkamendia (Alto del Guarro egun), Sulumendi (Alto de Sule orain) Uxuen...baina behin edo beste 'sierra' adiera ere izan du (cf. Sierra de Aldeko mendia Aldean) [Sierra-ren euskarazko ordaina eskuarki bizkaia izan dela dirudi, Leatxeko Bizkaia toponimoa aztertzean diogunez]. Galipentzun, gainera, erdarazko cantón edo cantera 'muino, mendiko luzea'-ren baliakide izan zitekeen (ikus herri honetako toponimian aztertzean Larrañetako mendia sarreran dioguna). Formaz den bezainbatean, oinarriari zuzenean erantsia egon daiteke (Arizketamendia Agezan, Sulumendi Uxuen), baina -ko-ren bitartekotzari ez dio muzin egiten: Anduko mendia (Lerga), Larrañetako mendia (Galipentzu). Toponimoaren lehen osagai gisa ere sarritan aurkitzen dugu: Mendiandia Epaizen, Mendiebakia (Galipentzu), Mendigorria (Uxue), Mendibil, Mendixuri (Leatxen, Menditxuri Oibarren), Mendizabala (Moriones)...
(...)

(...)
Handi izenondoaz eta -aga atzizkiaz osatua dago (cf. Andia, Andimendi... [AV, 62. or.]). Mendi beraren Epaizko isuriari Mendiandia esaten zaio, eta izan ere mendi galanta da, ingurukoekin alderatuz gero. Andiaga-k Aristuziaga, Mugazuria eta Zaldunaga-rekin Los Cuatro Cuartos deitu herri-dermioa osatzen zuen lehen (ikus Cuartochiguito eta Cinco Millares sarrerak), Uxue eta Pitillas bereizi ziren arte. Aurreko lau zatitako banaketa horren arrastoa den Cuartochiguito dugu bizirik orain. Andiaga [andjága]-k Epaizko Mendiandia, Hoyo de Burunda eta La Facería-rekin mugatzen du goiko aldetik, eta Uxueko Txutxu, Cuartochiguito [Izen hau aski berria da, eta badirudi beste dermio (Andiaga, Mugazuria eta Zaldinaga)-en zatiak hartuz osatua dela.] eta Carasolalto (Txorria)-rekin saihets aldetik eta behetik. 1800eko Alto de Andiaga La Facería-ren ondoko gaina dateke (Epaizko Mendiandia bera), dermioko alderdirik garaiena hau baita. Cabezo de Andiaga hau berau izan zitekeen, edo alderdiko mendikoren bat; Barranco de Andiaga dermioko errekastoek eta La Facería-tik jaisten denak osatzen duten erreka da. Aurrerago Cuartochiguito, Mugazuria eta Zaldunaga-tik datozen errekastoekin elkartu ondoan Barranco de Zaldunaga izena hartzen du. Erreka hau Aragoa ugaldean bukatzen den Galipentzuko Barranco de Ujué edo Barranco de Valescura bera (ikus bi sarrera hauek Galipentzun) da. Barranco de la Fuente de Andiaga, gaur Fuente de Sala (ikus sarrera hau) deritzan iturria dagoen errekastoa izan daiteke, hau da, Txutxu aldetik jaisten den eta Fuente de(l) Tejedor dagoenarekin elkartzen dena, biok Barranco de Andiaga osatzen dutelarik.
(...)

(...)
Izen honen etimologiaren inguruan ikus Lergako Malliturri sarreran dioguna. Uxueko egungo Fuente de Maniturri [mànitúrri] (Lergan Maiturri da), Txutxu bajo-n dago, Epaiz, Lerga eta Uxueren arteko mugan. Azken herri honetan lehen (eta Lergan oraindik ere) inguruko lurrak ere izendatzen zituen. Alto de Malliturri Alto de Andiaga izan zitekeen. Caracierzo de Malliturri deizioa iturria iparragerrian egoteari zor zaio. Azken generiko hau (Caracierzo), dena den, Lergakoa dela dirudi, ez Uxuekoa.
(...)

(...)
Mendi izena eta handia izenondoa ditugu hemen, bistan denez. Mendiandia [mèndjandía] Uxue, Lerga eta Epaizen arteko mugako mendia da: "... caminando para arriba por el Cero de mendiandia... en la cumbre y lo mas alto ala bista de la Yglesia Real de nuestra Señora de Uxue se allo una piedra... la dibision de los terminos de abayz y Lerga y tambien de abayz y Uxue" (1648) [PRA-Kaparroso, 43. k. Orain Lergakoa da, Epaizko gainerako lur guztiak bezala]. Uxueko aldeari, mendi honen hegoaldeko isuriari, Andiaga deritza (ikus sarrera hau) [Mendiandia toponimo arrunt samarra da. Gure eskualdearen ondoan, Orba ibarreko Leotz herrian ere azaltzen da (PRA-Oibar, 103. k., 1830): "... en el termino de mendiandia, confinante por la parte de Sabaiza a..."]. Malliturri (Uxue eta Lerga), Las Huertas de Abaiz eta Hoya de Burunda (Epaiz)-rekin ere mugatzen du.
(...)

(...)
Mitxelena en el índice de AV lo deriva de mendi ‘monte’ más hotz y el artículo -a, aunque en las correspondientes entradas (438, 512) no figura Mendoza. No hay razón aparente para que la -i de mendi caiga ante el adjetivo, y me parece que, a pesar de algún topónimo como Montefrío de Goizueta (es al parecer moderno; se documenta por primera vez en 1850), no es en euskera un topónimo habitual del tipo de Mendizuri, Mendigorria, Mendibeltz, Mendiandia, Mendizorrotza, etc., en los que , dicho sea de paso, la vocal final de mendi- no se pierde nunca
(...)