Toponyms (Place names)

(...)
Las oclusivas sonoras, empleando este término en el sentido limitado que más abajo se indica, se conservan por lo general, tanto en posición inicial como en interior de palabra: // Γέβαλα (Ptol.), actual Guevara, Guebara (Ál.). // Heredia (Ál.), doc. Deredia, Heredia < herediu, pl. heredia. Cf. también Δηούα (Ptol.), actual Deva, río y población en Guip. // Como es sabido, lo que llamamos oclusivas sonoras se realizan como oclusivas o espirantes, según la posición, con una distribución muy parecida a la del español de hoy. La pronunciación fricativa de la b está claramente descrita por Oihenart a mediados del siglo XVII. // No hay indicios que apoyen la presunción de que el vasco medieval distinguiera entre -b- oclusiva y -u- (-v-) fricativa como el cast. de aquella época. En los documentos se emplean casi indistintamente las dos letras (Zabal- y Zaval-, Ibar- e Ivar-, -barri y -varri, etc.), lo que parece probar que no había más que un fonema y que la realización corriente de este en posición intervocálica era una fricativa
(...)

(...)
Garandako zabala-k, itxura denez, Santitisi eta Camino de Sangüesa-ren ondoko alderdi zabala ematen zuen aditzera. Cf. Ibarreko zabala eta Ibarreko harana / Garandako harana parekotasuna. 1767an aski desitxuratua edireten dugu. Garandako zabala-n portilua ere bazen, Zangozako bidetik ez urrun, 1596 eta 1641eko lekukoek salatzen dutenez. Dirudienez El Saso-ra igotzeko dagoen portilu modukoa zen hau.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Zabala] Formari dagokionez zabala sarri askotan bakarrik azaltzen da, beste deusen laguntzarik ez duela. Honelakoetan eremu lauak adierazten ditu, eta erdarazko El Llano, Los Llanos-en baliakidea da. Beste batzuetan beste oinarri bati atxikirik aurkitzen dugu, alderdi baten alderdi laua adierazten duelarik. Gehienetan oinarriari zuzenean lotzen zaio, bestelako bitartekotzarik gabe: Abaitzabal (Epaiz), Akirazabal (Uxue), Indurainzabala (Moriones), Xaugizabal (Eslaba), Santsoainzabal (Lerga)... Beste batzuetan, ordea, leku-denborazko genitiboaren morfema ere azaltzen da oinarriaren eta zabala-ren artean: Garandako zabala, Ibarreko zabala (Galipentzu). Adieraz den bezainbatean, zabala-k alderdi lauak adierazten ditu, arestian esan dugunez, bain alautasun hori batetik bestera franko aldatzen dela ezin daiteke uka. Uxuen, esate baterako, Akirazabal Aguilar deitu mendiaren ezpiko aldea dugu (bi hauen arteko etimologia-loturaz ikus Uxueko toponimia aztertzean dioguna), alegia, mendia zelaitzen den gunea, bertan muino, aldapa, erreka eta errekasto ugari dauden arren. Galipentzun aldiz, Garandako zabala eta Ibarreko zabala Garandako harana eta Ibarreko harana deitu haran edo sakanak zabaltzen ziren alderdiak genituen, hau da, bi aldeetako horma moduko mendiko luzeak ("cantera"-k alegia) bukatu ondorengo alderdi zabalak, "pareta"-rik gabekoak.
(...)