Toponyms (Place names)

(...)
Leku-izen honen lehen lekukoak (Balarengu, 1617) -e- badu ere, 1691koak -ai- dauka (Balarraingu), eta ai > e pausua e > ai baino anitzez azaltzen errazagoa denez gero, Balarraingu aldaerarik zaharrena eta jatorrena dela kontu egin daiteke. Alabaina 1691ko aldaera hori da -ai-dun bakarra, eta ez dirudi aspaldikoena hau denik. Gainera, Lergako Jaun Done Mikendi toponimoan agitzen den bezala [Joandremiquendiberoquia dugu 1588an, Juan de Micaendi 1768an, eta Juandemicaindi edo Juan de micaindi 1805 eta 1840an.] zenbaitetan e / ai txandaketa ageri da toki-izen berean, arrazoiak garbiegi ez badaude ere. Beste aldetik, egungo Barrelengu [bàrreléngu] *Balerrengu-tik atera dateke, metatesiz. Azken hau, bere aldetik, ongi dokumentaturik dugun Balarrengu-tik aterako zen, asimilazio edo disimilazioz. Leku-izen honen etimologia ilun dago guretzat: hasierako bal- horretan beste toponimo batzutan ere agertzen den val 'harana'-tzat har genezake, den bezain malkar eta aldapatsua ez balitz [eta garbi. Balarrengu-n, gainera, ez dago inolako ibirik, tokia, esan bezala, erabat malkorra baita. Oibarko Varilengua horren osagaiak, beste aldetik, valle eta luenga dira, ez vado eta luenga, Retak uste duenaz bestalde. Cf. Valli luenga 1610ean (PRA-Oibar, 22. k.), Valliluenga 1703an eta Ballilengua 1743an (id., 53. k.); Ballimagra 1596an (id., 15. k.) eta 1840an (id., 22. k.), Mallimagra [màllimágra] 1741ean (id., 52. k.) eta orain.]. -Arrengu berriz, Morionesko Loiaerregua (= Loiaerreka, ikus bi sarrera hauek) eta Ezporogiko Errengoa (Arrangua, Errengoa 1604ean, Rengoa 1610ean) bera izan daiteke, erregua 'erreka' [Guztiarekin, erreguak handiak izaten dira, eta Balarrengu-ko errekastoak oso txikiak dira.] alegia. Izan ere, Balarrengu-n bi errekasto daude: La Peña de los Ladrones-etik Zenboroz eta Balarrengu-ren arteko mugatik jaisten den Barranco de Barrelengu edo Barranco de Zenboroz, eta El Arenal-en (eta ibaian, beraz) bukatzen den Barranco de Tras la Concepción. Balarrengu herri ondoan dago, El Peñisco de los Cuervos-etik Aragoa ugalderaino amiltzen den haitzak Iribarren-etik bereizia. Goiko aldetik Uxueko bidea eta Beragu-koa banatzen dituen Las Salericas eta La Balsa alta-rekin mugatzen du, mendebaldetik Zenboroz-ekin, eta ekialdetik Malpaso eta herriarekin. Behean, azkenez, El Arenal dauka, lehengo Molino de Ujué (Central de la Cueva orain) aldetik.
(...)