Toponyms (Place names)
Aguilar Kodes - Places - EODA
Aguilar Kodes (Hiria, udalerriko auzo nagusia)
-
aguilar de iuso maraynon -
(1269)
FDMPV.007 , N.67
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
aguilar de iuso maraynnon -
(1269/07/09)
FDMPV.007 , 67. dok., 141. or. [AGN, Cart. I, P.225-226]
(...)
damos et otorgamos agora en present et pora todos los tiempos del mundo perpetualment, a los nuestros pobladores de Aguilar de iuso Maraynnon, a los qui son hoy et a los qui seran d’aqui adelant aqueyl fuero en todas cosas el qual fuero han los de Viana, nuestra vylla, e que lo ayan por todos tiempos
(...)What: Herria[k]
Situation: Nafarroa
Origin: FDMPV.007 -
aguilar -
(1273-...)
CAID.CAGN.COMP , I, 405...
(...)
Cita más antigua recogida
(...)What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
johan d'aguilar -
(1330)
CAR.PNAXIV , 266 A (A dok. [AGN Reg. Comptos, nº 28], 62r)
(...)
Johan d'Aguilar, VIII s.
(...)What: Zergaduna
Situation: Lerin
Origin: CAR.PNAXIV -
aguilar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 353 A (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 29r B)
What: Herria
Situation: Estellerria
Origin: CAR.PNAXIV -
johan d'aguilar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 353 B (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 29v A)
(...)
Maria, fija de Johan d'Aguilar
(...)What: Zergadun baten aita
Situation: Aguilar [Kodes]
Origin: CAR.PNAXIV -
johan d'aguilar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 341 A (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 21v A)
(...)
la hermana de Johan d'Aguilar
(...)What: Zergadun baten neba
Situation: Lagoardia, Sancta Gracia
Origin: CAR.PNAXIV -
johan d'aguilar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 341 A (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 21v A)
(...)
Johan d'Aguilar
(...)What: Zergaduna
Situation: Lagoardia, Sancta Gracia
Origin: CAR.PNAXIV -
aguillar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 354 A (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 29v B)
(...)
Pagaron por Aguillar et Fazuello: XXII libras XII d.
(...)What: Herria
Situation: Estellerria
Origin: CAR.PNAXIV -
johan d'aguilar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 339 A (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 20r A)
(...)
Johan d'Aguilar
(...)What: Zergaduna
Situation: Bargota
Origin: CAR.PNAXIV -
miguel periz d'aguilar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 355 A (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 30v A)
(...)
Miguel Periz d'Aguilar
(...)What: Zergaduna
Situation: Feregortes (Los Arquos)
Origin: CAR.PNAXIV -
johan d'aguilar -
(1350)
CAR.PNAXIV , 334 B (B dok. [AGN Reg. Comptos, Caj. 31, nº 59], 17r B)
(...)
Johan d'Aguilar
(...)What: Zergaduna
Situation: Viana, Rua Mayor, Plaza-Sant Pedro
Origin: CAR.PNAXIV -
aguillar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 649 (D.d dok. [AGN, sign. gb.], I v)
(...)
Item miercoles seguient partieron los sobredichos de la dicha villa de Los Arquos et fueron a la villa de Aguillar por demandar el dicho prestamo
(...)What: Hiria
Situation: Nafarroa
Origin: CAR.PNAXIV -
aguillar, aguilar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 649 (D.d dok. [AGN, sign. gb.], II r)
(...)
Item jueues seguient en la dicha villa d'Aguillar por razon qui imbiaron por çiertas et singulares personas de Fazuelo, Torralua et Vxanavilla que fuessen pora'l dicho miercoles en la dicha villa d'Aguilar et non vinieron ata el dicho jueues [...] Item viernes seguient partieron los sobredichos de la dicha villa d'Aguilar et fueron a la villa de Vernedo et demandaron el dicho prestamo
(...)What: Hiria
Situation: Nafarroa
Origin: CAR.PNAXIV -
martin d'aguilar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 603 B (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 147C)
What: Zergaduna
Situation: San Martin (San Pedro de la Rua, Lizarra)
Origin: CAR.PNAXIV -
johan d'aguillar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 644 A (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 168vC)
(...)
la de Johan d'Aguillar
(...)What: Zergaduna
Situation: Bargota
Origin: CAR.PNAXIV -
johan d'aguilar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 629 B (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 162A)
What: Zergaduna
Situation: Lerin
Origin: CAR.PNAXIV -
aguilar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 657 (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 175r)
(...)
RESTANÇAS [...] En la villa de AGUILAR: X fuegos, valen XXV florines
(...)What: Hiria
Situation: Nafarroa
Origin: CAR.PNAXIV -
aguillar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 612 B (D.d dok. [AGN, sign. gb.], 153[152]vA)
(...)
Summa: XXXVI fuegos, valen IIIIxx X florines [80. De otra mano: sic est]
(...)What: Herria
Situation: Nafarroa
Origin: CAR.PNAXIV -
aguillar -
(1366)
CAR.PNAXIV , 612
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
aguilar -
(1614)
SAND.COP , 109 [IÑ.SAND, 1268. or. (69. oharra)]
(...)
Karlos Vianako printzeak 1423an egindakoaz ari dela, honela dio: “Incorporó con Viana debaxo deste titulo las villas delaGuardia, S. Vicente, Bernedo, Aguilar, Vgeneuilla, Poblacion, S. Pedro, Cabredo, Val de Campeço, Castillo de Marañon, Toro, Errara y Buradon, y otros lugares”
(...)What:
Situation:
Origin: IÑ.SAND -
aguilar -
(1802)
DRAH , I, 9
(...)
v. del valle de su nombre, mer. de Estella, dióc. de Calahorra, r. de Navarra, á las faldas de los montes de S. Jorge, que le caen al n. Tiene á Azuelo a su e., y al o. á Yécora de la provincia de Álava. Su vecindario consta de 307 personas gobernadas por un alcalde que nombra el virey á propuesta de la villa. En el apeo de 1366 tenia 26 fuegos pudientes y 10 no pudientes. D. Teobaldo II en 1269 dió á sus vecinos el fuero de los de Viana, y concedió el que tuvieran mercado todos los mártes. La parroquia dedicada a la santa Cruz está servida por un cura y 6 beneficiados. T.
(...)What:
Situation:
Origin: DRAH -
aguillar, aguilar -
(1829 [1553])
CENS.CAST.XVI , Ap. 166
(...)
En la villa de Aguillar [sic] ochenta y siete vecinos [...] En el lugar de Azuelo, que es aldea de Aguilar, treinta y seis vecinos
(...)What: Hiria
Situation: Nafarroa
Origin: CENS.CAST.XVI -
aguilar: aguilar de codes -
(1916)
GM.CDA , 229
(...)
Aguilar: Aguilar de Codes (partido de Estella)
(...)What:
Situation:
Origin: GM.CDA -
agilar (arnotegi?) -
(1974)
LIZ.LUR , 46. or.
(...)
Biana, Urantzia-ko bost hiriek, Agilar eta Berrotza-k osatzen dute laugarren alderdi edo eskualdea, Hego-Mendebalean, 438,66 km2 eta 10.592 bizilagunekin [...] Agjlar (Arnotegi ote zen?) deritzan harana ez da benetan haran bat, Agilar, Azuelo, Torralba eta Espronzeda Linares hibaiaren harroan baitaude; Desojo, Odron hibaiarenean; Marañon, Cabredo eta Uxanabilla (Genevilla), Ega harroaren Araba aldean; eta Lapoblación-Meano, Arabako Erriojara begira
(...)What: Ibarra, herria
Situation: Nafarroa
Origin: LIZ.LUR -
aguilar: agilar, arnotegi -
(1974)
TXILL.EHLI , 164 A
What:
Situation:
Origin: TXILL.EHLI -
arnotegi-goditze (aguilar de codés) -
(1978)
CFN , --
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
aguilar de codes: agilar=arranotegi (agilartar=arranotegitar) -
(1978)
E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 317. or.
What:
Situation:
Origin: E.EUS.UD -
aguilar de codes: agilar=arranotegi (agilartar=arranotegitar) -
(1979)
E.UDAL , 13
What:
Situation:
Origin: E.UDAL -
aguilar de codés: (n.t.e.e.c.) -
(1990)
EUS.NHI , 0080001 P.242
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
aguilar de codés -
(1994)
NA.TM , XXI, 28-30
(...)
"Aguilar del Valle" izena onartu zitzaion 1908ko otsailaren 18an Real Sociedad Geográfica delakoaren akordio bidez (NHI, 203). Udala eta hiria Aguilarko haranean. Etxagunea mendi baten bizkarrean luzatua dauka, 731 metroko altueran, Linares ibaiaren hego arruaren gainbegirale, zeinean aurkitzen baitira Azuelo, Torralba eta Espronceda, haran horren ekialdeko zatia osatzen duten herriak. 18,3 kilometro koadroko azalera du eta Santa Cruz de Campezo (Araba) (N), Azuelo (E), Aras, Viana (S), Labraza (Araba) (SW), Marañón (SW), Cabredo (O) eta Uxanabilla (NW). Geomorfologiaz den bezainbatean, zoruak bi eremu ditu: Iparraldekoa, menditsua, eta bera baino garaiago Codés edo Ioarko mendiketaren karearrizko tontorrak (1.364 metro) eta hura baino apalagoko beste mendi bat, buztin eta arearrizkoa gailen dituena; hegoaldeko zatia, Oligozeno-Miozenokoa, Linaresek xukatutako haranak osatua. Klima mediterraniarra du hegoaldeko arruan eta submediterraniarra iparraldeko alderdi menditsuan. Berezko landaretzan artea, haritza eta pagoa. Basaberritzea larizio pinuz egina. Zentsoak 1.867 ha ageri ditu, haietatik, 1984ean, 951 bazkalekuak eta larratzak ziren (% 45,589 eta lur landua, berriz, 656 Ha besterik ez (%35,14), gehiena lehor lurra (laboreak, bazka berdea, patata, ardantzea eta barazkariak). Abere larriak, denboraz soro lanetarako eta garraiorako erabiliak, kendu eta makinak sartu dira haien ordez. 1988ko zentsoan 321 behi buru jasotzen ziren, 797 zerri eta 364 ardi. HISTORIA: Julio Altadillek "erromatarren egin"tzat jotzen zuen herriaren ipar aldera mendiko haitz baten gainean dagoen defentsa torre bat. Erromatarren garaiko jendegune baten frogagarri, zazpi hilarriren zatiak ditugu, esku korapilatuen irudiak dituztenak, 1958an uso etxola batean aurkitu eta udalak Nafarroako Museoari eman zizkionak. Antso Azkarrak foruak eman zizkien Tuteratik Aguilar jendeztatu zutenei, Viana jendeberritu eta gotortu zuen urte berean (1219). Baliteke Udal Armarriak duen arrano irudiak, erresumaren kateak azpildura dituenak, gertaera historiko honekin lotura izatea. Baina Teobaldo IIagatik izatea ere baliteke, hark ezarri baitzien "Aguilar de Yuso Marañón"go bizilagunei Vianako forua, astero merkatua egiteko eskubidearekin batera (1269). Garai hartan hiria zegoen eskualdea herrixka sakabanatuez beterik zegoen eta erdi aroan hutsik gelditzekoa zen. Erregetu berri zela, Enrike I.ak agindu zuen Ríoko bizilagunak hirira alda zitezela, eta hango lurrak hiriko mugepeari erantsi (Zangoza, 1271). Pero Sanchiz de Monteagudo, Cascanteko jaunak errege horri eman zizkion "Aguilarko herria eta hiria" oinordekorik gabe hiltzen bazen (1273). Hil eta zenbait urtetara, Juan eta Milia haren semealabek Erregeren ondasunari erantsi zioten Deikaztelu eta Aguilarko hiriak trukean Aizpurgi, Biotzari eta Pitillaskoak hartuz (1281). Auzotarrak bidesaria pagatu beharraz salbuetsirik zeuden erresuma guzian 1302 baino lehenagotik, data hartan Alfonso de Robray gobernadoreak Tiebastik aitortu zuenez, Tuterako bidesarizainek nahi izan zietelarik Aguilarkoei zerga hori kobratu. Handik zenbait urtetara kontzejuak bi auzotar bidali zituen Luis Hutin Nafarroako erregeari zin egotz ziezaioten, zeinak, trukean zin egin zuen Aguilartarren foruak, frankiziak eta libertateak errespetatuko zituela (1307). Muga herria izateagatik, Karlos II.a errege zela, hiria harresiz gotortu zuten. Hartarako Luis infanteak zenbait zerga pagatzetik libratu zuen (1368), eta Erregek agindu zuen Azuelo Aguilarko etxaguneari eratxeki zekiola, bertako alkatearen agintepean, batzuak eta besteak lur eta eskubide berberen jabe zirelarik, eta Azuelokoei beren etxeak eraikitzeko behar adina orube emanaz (1373). Solana kalea segituz oraindik nabari dira erdi aroko harresiaren zenbait hormalde eta dorre. Baionako ituna zela medio (1463), Aguilar Gaztelako erregeari eman behar zitzaion, baina bertakoek aurka egin zuten; Juan II.ak, haien jarrera hori saritzeko, "fossadera" (ozterate) delako petxatik libratu zituen (1466). Hiriaren bilakaera historikoa ikertu gabe dago, bertako zenbait seme ospatsu, XVIII eta XIX. mendeetan sorturen biografiaz landara, Juan Pérez del Notario (1757-1806), kalonjea Logroñon eta Nicaraguako apezpiku hautatua (1803), kasu; Joaquín Martínez de Zúñiga 81760-1812), agustindarra eta Filipinetan misionesta, uharte horien ikertzaile eta argitaratzailea; Juan Antonio Guergué Yániz (1789-1839), jeneral karlista, Puy de Estellan Marotoren aginduz afusilatua; Agapito Martínez Alegría (1885-1976), Orreagako kalonje eta priorea. 1860an 556 bizilaguneko populazioa zuen eta bostehunetik gora mantendu zen 1960. urtera arte, orduan behera hasi baitzen 1992an 123tara ailegatu arte.
(...)What:
Situation:
Origin: NA.TM -
aguilar de codés -
(1996)
BEL.DEN , 49
(...)
'Lugar de águilas', por extensión 'lugar alto'. Comentario lingüístico: Julio Caro Baroja (26) señala que en romance es un nombre clásicamente topográfico. Traducciones curiosas y explicaciones populares: No faltan quienes intentan traducir Aguilar como si ésta fuese palabra vasca: 'tejos entre zarza'.
(...)What:
Situation:
Origin: BEL.DEN -
aguilar de codés -
(1996/05/01)
NA.IZ , 008-0001
What: Villa
Situation: Nafarroa
Origin: NA.IZ -
Aguilar Kodeskoa -
(1998/02/06)
OB.AG , 1.1
(...)
Nafarroako toponimia nagusiaren azterketa egiteko P. Salaberrik paratutako zerrenda aztertzen da, bertan aurreko bilkuretan onartutako aldaketak agertzen direlarik, Batzordeak hala baderitzo hobes ditzan. // Hurrengo hauek erabaki ziren [...] N.t.e.e.c > Aguilar Kodeskoa
(...)What: Herria
Situation: Nafarroa
Origin: OB.AG -
aguilar de codés -
(1999)
NA.IZ , 008-0001
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
aguilar de codés; aguilar kodeskoa -
(2000)
EL.BEL.NA.TOP , 53
What:
Situation:
Origin: EL.BEL.NA.TOP -
aguilar de codés -
(2006)
NA.IZ , 008-0001
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
aguilar de codés -
(2007)
NA.IZ , 008-0001
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
aguilar kodes (aguilartar) -
(2007/09/20)
OB.AG , 1.2
(...)
Onomastika batzordeak Vianan izandako bileran onartutako izena
(...)What: Udalerria
Situation: Nafarroa
Origin: OB.AG -
aguilar de codés -
(2008)
NA.IZ , 008-0001
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
aguilar de codés -
(2009)
MTNA100 , 540/4700
What: Herria
Situation: Nafarroa
Origin: MTNA100 -
aguilar de codés -
(2009)
NA.IZ , 008-0001
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
Aguilar Kodes: aguilartar -
(2009)
ARAUA.155 , LIII (2008, 3), 993. or.
(...)
Aguilar Kodes (euskara); Aguilar de Codés (ofiziala). Herritar izena: aguilartar. Eskualdea: Aguilar. Merindadea: Lizarra
(...)What: Udala
Situation: Nafarroa
Origin: ARAUA.155 -
aguilar de codés -
(2011)
NA.IZ , 008-0001
(...)
Villa
(...)What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
aguilar de codés -
(2012)
NA.IZ , 008-0001
(...)
Villa
(...)What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
Aguilar de Codés -
(2019)
NA.TOF , 439261
What: Espacio urbano
Situation: Aguilar de Codés
Origin: NA.TOF
- Aguilar de Codés ()
- Aguilar de Codés ()
ETRS89 30T X.549885 Y.4717987
Lon.2º23'26"W - Lat.42º36'50"N
cartography:
Mentions légales
Le présent corpus onomastique comprend des contenus d’œuvres de tiers, choisis pour leur prestige et leur compétence en la matière. Euskaltzaindia a requis les autorisations et permis correspondants et les droits de propriété intellectuelle nécessaires ont été obtenus, sauf erreur ou omission. Quiconque noterait tout contenu pouvant transgresser les droits d’un tiers est prié d’en informer immédiatement Euskaltzaindia, en écrivant à l’adresse suivante (info@euskaltzaindia.eus), afin que l’Académie puisse aussitôt prendre les mesures nécessaires.
The Azkue Library and Archive
9:00 - 14:00
The Azkue Library and Archive serves Euskaltzaindia. It is also open to all researchers and it aims to foster research and support the distribution of Basque cultural issues as far as it is able.