Toponyms (Place names)

(...)
Haitz, handi eta -eta-z osaturik dago aurrekoaren kide zehatza bide den hau. Toponimo honen arrazoia Barrio de la Peña-n dagoen haitza dela uste dugu. hastean herri ondoko alderdi bat eta auzo bat zena, alde horretako, hego-mendebaldeko Aldabea osoa izendatzera igaroko zen gero. 1854ean Aldavea de Arizandieta aurkitzen dugunez gero, Aitzandieta-ren oinarrian haitz 'harkaitz' gabe, haritz zuhaitz-izena daukagula kontu egin daiteke. Arizandieta, alabaina, behin bakarrik azaltzen da eta oso berandu, eta gure ustez proposatutako etimologia da zuzena. Gainera, bat baino gehiago dira Aldabea honetan haitz edo peña osagaia duten toki-izenak (Aizketa, Arteko haitz...). Haritz-dunik, ordea, ez dago. Aspaldi samarretik, egun bezala, erreperkusioz sortutako Anzandieta [ànzandjéta] erabili izan da, jatorrizko Aitzandieta gardenaren kaltetan. 1771n agertzen den Anchandieta euskal ebakeraren islada garbia da, alegia, Antzandieta baten gutxi gorabeherako transkribaketa. Ahoskera honek, antza denez, XIX. mende arte iraun zuen, 1805eko Barrio de Anchandieta-n ikus daitekeen moduan. Anzandieta eta Antzandieta-rekin batera, Azandieta ere erabili izan da aspaldi samarretik, eta egun ere bizirik dago ([àzandjéta] ebakitzen da). (Aldabea de) Aitzandieta-k Tejeria edo Bidemakurra-tik Basandia-raino luzatzen den erreka sakona eta honen bi aldeetako mendi mazelak ematen ditu aditzera, hots, iparragerria (Caracierzo de Aitzandieta) eta eguzkialdea (Carasol de Aitzandieta); Barranco de Aitzandieta Fuente de la Tejería-n hasi eta Basandia eta Sulue-ko erreken ura jaso ondoren Turtunbera, Txorria, Aliaga, Ollatu eta Dorrondiaga-tik heldu denarekin elkartzen da, Aragoa ugaldean ura isuri aurretik. Dena den, hasierako zatiari Barranco de Larziaga esan ohi zaio eskuarki (ikus Larziaga sarrera). Barrio de Aitzandieta izena gaur ez da ibiltzen, baina Barrio de la Peña delakoaren bertsio euskalduna izan zitekeen (ikus gorago). Fuente de Aitzandieta errekan dago, herritik Santa Fe-ra doan bidearen alboan. Aurrerago ikusiko den bezala, bide honi Camino de la Fuente izena ematen zaio. Euskaraz Iturria, Iturrialdea eta Iturriberri daukagu, Iturrizarra-z landara, eta daitekeena da hauetako bat Aitzandieta-ko iturri hori izatea, Iturriberri agian. Puente de Aitzandieta Puente de (el Camino de) la Sierra bera dela dirudi, hots, euskarazko Zubia edo Zubitxikia (ikus bi sarrera hauek). 1730eko Rincón de Anzandieta herri ondoan, Camino de la Fuente eta Camino de la Sierra bereizten diren gunean dagoen izenik gabeko zokoa dateke. Guztiarekin ere, Rincón de los Cerrados, Rincón de Muelas edo Rincón de Sulunbatezoko ere izan liteke, baina hauek zaharrak dira [Berriena aurrenekoz 1797an azaltzen den Rincón de los Cerrados izenekoa da.] eta izendunak, eta beraz errazagoa deritzogu proposatu dugun hori izateari. Dermio handia izaki, bere barruan bazituen eta baditu beste azpidermio batzuk, txikiak gehienak. Arteko haitz, Iturriberri, Sulunbatezoko, Zubia... baina horren txikia ez den bat edo beste ere bai, hala nola Larziaga (Aldabea, Barranco, Caracierzo, Carasol, Fuente, Paso... Ikus sarrera hau).
(...)