Toponyms (Place names)

(...)
Casa de Ordenakoa edo Casa de la Clavería zen, eta ardantzeak etxe horren jabegoa. Azken hauek Gesalaga-n zeuden.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa] Lehen bereizketa herrian bertan burutzen zen, arestian esan bezala, leku txiki samar baten alderdi ezberdinak adierazteko zegoen premia gorriarengatik. Izan ere, gure eskualdeko herrietan etxe mordoxka zegoen, eta hauek autonomiarik ez zutenez [Gure eskualdearekin mugatzen duten Ibargoiti eta Urraulbeitin, eta Nafarroan iparralderago dauden haran guztietan gertatzen denaz bestalde, gure etxeek ez dute aparteko izenik, nahiz eta batzutan, etxea zerbaitengatik berezia bada, izena baduen (cf. Etxeandieta edo Dorreberria Uxuen). Gure alderdiko etxeen izenak antroponimoak izaten dira (izen, deitura edo izengainekoa), eta ez dute inoiz aipaturiko Nafarroako beste alderdi horietan duen genitiboaren edo leku-genitiboaren morfema atzean. Leatxen, hala ere, San Juan de Jerusalen Ordenak zuen etxeari Ordenakoa edo Ordenekoa esaten zitzaion, eta Zarkume izena edo, hobeki esan, izengoitia zuen baten etxeari Casa de Zarkume edo Casa de Zarkumerena deitzen zioten].
(...)

(...)
Clavero, Yanguasek dioenez [DARN.], handiki eta agintariek herrietan beren etxeen zaindari edo beren zerbitzurako zituzten pertsonei esaten zitzaien. Ikusten denez clave 'giltza'-ren eratorria da, clavero-a giltzaria, giltzazaina baitzen. Clavero hauek ez zeuden, herritar gehienak ez bezala, zergak ordaintzera behartuak. Clavería, bistan denez, clavero-rekin estuki lotua dago, eta handikiek beren menpekoen zergak biltzeko (labore eta ardoa askotan, oilo, oilasko eta antzekoak beste anitzetan) zuten etxeari esaten zitzaion. Asiaingo Clavería-n, kasu, inguruko herrietako Leringo kontearen menpekoen zergak biltzen ziren [Informazio guzti hau Jimeno Juríori zor diogu.]. Leatxeko Clavería Orden de San Juan de Jerusalen izenekoaren bilketa-etxea zen, antza, Leatxen eta inguruko herrietan [Ikus García larraguetaren El Gran Priorado.] ordena honek hondasunak bazituenez [Leatxen bertan Pieza de la Encomienda de San Juan azaltzen zaigu 1730. urtean.]. Euskaraz (Casa de) Ordenakoa [Alegia, Ordenako etxea-ren laburketa, beste kasu batzutan agitzen den moduan. Cf. Dorreko alorra / Dorrekoa Morionesen.] esaten zitzaion antzina, eta erdaraz Casa de Orden esaten zaio orain (ikus sarrera hau. Erreparatu artikulurik ezari). Ordenakoa lehengo Iriondoa-n dago, eta ordenak zituen alorrak, edo alorretako batzu behintzat, herri ondoan zeuden, San Pedroaldea-n (cf. gaurko San Pedro).
(...)

(...)
Izen hau erdarazko Clavería-ren kidekoa da (ikus sarrera hau). Etorkiari dagokionez, garbi dago erdarazko orden-etik heldu dela, eta Casa de Ordenakoa oraingo Casa de Orden bera dela (erreparatu erdal izenaren artikulurik ezari). Lehen agerraldian (1730ean) ordenacoa dugu (ikus Clavería sarrera), eta 1807an ordenecoa. Jatorrizko forma ordenakoa da, erromantzezko -en bukaera -ena bilakatu baita euskaraz maizenik, tarteko sudurkaria behin edo beste bokalartekotzat joa izan bada ere (cf. ordea 'orden religiosa, sacerdotal', Durangon) [Ikus FHV, 146. or.]. Leatxen, ordea, Ordenakoa dugu [Ordenakoa Altzutzako etxe baten izena ere bazen: "Yten otra (pieza) de seis rovadas en el término de Alzuza que antes fué biña, afronta con piezas (de) Zabalena y Ordenacoa" (J. Apecechea, IBCNJL, 88. or.)], Pelau (< planu)-ren aldamenean.
(...)