Toponyms (Place names)
Luiaondo - Places - EODA
Luiaondo (Kontzejua, auzoa)
-
luyando -
(1373)
LOT.AY , 150
(...)
1373 Luyando (LO 150)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luyando -
(1373)
OR.AIAR , 172
(...)
cita de Luengas Otaola
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
lopez de luyaondo -
(1447)
OV.05 , 639
What: Antroponimoa
Situation: Araba
Origin: IZ.05 -
lujando -
(1452 [1600])
FDMPV.008 , 85. or., 6. art. [R.5, 32r]
(...)
Otrosi dixieron que los caualleros e escuderos e fijosdalgo, asi de las uillas como de la tierra llana de el dicho condado de Vizcaia siempre vsaron e acostumbraron de yr cada e quando el sennor de Vizcaya los llamase sin sueldo alguno por cosas que a su seruicio los llamase fasta el arbol malato que es en Lujando
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: FDMPV.008 -
luyando -
(1454)
FDMPV.052 , 39
(...)
1454 Luyando (OrdI 36,39)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luyaondo -
(1454)
IZ.03 , 319
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1454)
FDMPV.052 , 36 y 44
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyaondo -
(1471-1476)
LGS.BF , 247
(...)
1471-76 (Luyaondo) (BF 247)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luyaondo, sancho lopes de luyaondo -
(1475 k.)
LGS.BF , 8, 247
What: Herria, antroponimoa
Situation: Luiaondo
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1507)
AR.BNA , I, 168
(...)
1507 Luyando (AA1 168)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
loyando -
(1509)
FDMPV.126 , 294
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luiando -
(1510)
LOT.AY , 499
(...)
1510 (Luiando) (LO 499)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
pero saez de luyaondo -
(1515)
FDMPV.141 , 423
(...)
Agurain, 1515
(...)What: Antroponimoa
Situation: Agurain
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1517)
AR.BNA , I, 453
(...)
1517 (Luyando) (AA1 453)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
garcia vrtiz de lujando -
(1519)
FDMPV.149 , A32, 298
(...)
Gasteiz, 1519
(...)What: Antroponimoa
Situation: Gasteiz
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1533)
AR.BNA , II, 506
(...)
1533 Luyando (AA2 506)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luyando -
(1551)
DIBO.LVMG , 389
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
juan de luyaondo -
(1575)
FERN.VALD , 203
(...)
Gasteiz, 1575
(...)What: Antroponimoa
Situation: Gasteiz
Origin: IZ.05 -
luyaondo -
(1600 [1452])
FDMPV.008 , 85. or., 6. art. [R.5, 32r]
(...)
(Al margen: Fuero nuevo titulo 1, ley 5. Seruiçio al sennor sin sueldo fasta el arbol malato de Luyaondo Seruicio al sennor fuera de Vizcaya pagando adelantado dos y tres meses)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: FDMPV.008 -
luiaondo -
(1603 [1990])
BARR.OTA , II, 135
(...)
1603 Luiaondo (BarII 135)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
lujaondo -
(1634 [1990])
BARR.OTA , II. lib., 135. or.
(...)
forma zaharra.- luiando, lujaondo, luxaondo edo Luiaondo
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
lujaondo -
(1634 [1990])
BARR.OTA , II, 135
(...)
1634 Lujaondo (BarII 135)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
lujaondo -
(1634 [1990])
BARR.OTA , II, 135
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
cristobal de luyaondo -
(1642)
IZ.03 , 172
What: Antroponimoa
Situation: Araba
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1688)
LOT.AY , 171
(...)
1688 Luyando (LO 171)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
Luyando -
(1696-1773)
Gam. , 35
(...)
La segunda, Murga, Amurrio / y las que van en su zaga / con Olabezar, Luyando / queda esta quadrilla clara
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: Gam. -
luyando -
(1700-1800)
Gam. , 35
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyaondo -
(1704)
IRIOL.FOGBI , 1723
(...)
1704 (Luyaondo) (FB 1723)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luiaondo -
(1745)
IRIOL.FOGBI , 1723
(...)
1745 (Luiaondo) (FB 1723)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luxaondo -
(1760 [1990])
BARR.OTA , II. lib., 135. or.
(...)
forma zaharra.- luiando, lujaondo, luxaondo edo Luiaondo
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luxaondo -
(1760 [1990])
BARR.OTA , II, 135
(...)
"Forma antigua del nombre de este pueblo (1760)"
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1771-)
AAHP.PALORABZ , 0988
What: Leku-izena
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1771-1862)
AAHP.HIPAURK , 0156
What: Leku-izena
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1775-1800)
BAR.TDA , 103
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1798)
LAND.HCPA , I, 109
(...)
1798 Luyando (LD 109)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luyando (ayala) -
(1800-1833)
AÑ.LPV , 49 B
(...)
Pueblos de Vizcaya
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: AÑ.LPV -
luyando -
(1802)
DRAH , I, 471
(...)
l. de señ. en la herm. de Ayala , pr. de Álava. Confina por e. con los montes de Orozco, por s. con Murga, por o. con el valle de Oquendo, y por n. con los valles de Gordojuela y Llodio, extendiendo su jurisdiccion mas de dos leguas, y por é1 pasa el camino real de Vizcaya y el rio Nerbion. Hay muchas fuentes minerales á que concurren con frequencia los enfermos. Tiene 92 vecinos con el gobierno y justicia ordinaria de que se hizo mencion en la hermandad, una iglesia parroquial dedicada á santa María Magdalena, servida por 2 beneficiados, de los quales el que sobrevive presenta la vacante, y 3 ermitas, de la Piedad, S. Lorenzo y santo Domingo. Pertenece á la vic. y arcip. de Ayala. M.
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DRAH -
luyando -
(1802)
DRAH , I, 471
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1810)
NOT , 64
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1829 [1557])
CENS.CAST.XVI , Ap. 120a
(...)
AYALA // Luyando // Oquendo // Respaldiza // Amurrio // Barambio // Izoria // Larrimbe // Astobiza // Lezama // Saracho // Aguinaga // Llanteno // Añez // Lecamaña // Echagoyen // Sojo // Erbi // Legarzo [sic; -j-] // Beostegui [sic; Beotegui] // Mendieta // Costera // Sta. Coloma // Lujo // Sanmancon [sic; -ton] // Madaria // Retes // Olabeza [sic; -zar] // Maroño // Menagaray // Quejana // Menoyo // Oceca // Murga / [Vecindario:] 1497
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: CENS.CAST.XVI -
luyando -
(1841)
LOT.AY , 174
(...)
1841 Luyando (LO 174)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 151 A s.v. llodio
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 114 B s.v. cortazar
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 136 B s.v. izoria
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 100 B s.v. ayala
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 76 B s.v. amurrio
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 42 B s.v. aguiñiga
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 192 A s.v. urquetabaso
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 125 A s.v. esperanza, la
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 173 A s.v. respaldiza
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 77 A s.v. amurrio
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 149 A
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 155 B s.v. mendivil
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 149 A
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 159 A s.v. murga
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 169 A s.v. panabarra
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 131 A s.v. hayo
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1845-1850)
MAD.DGEH , AR, 45 B s.v. alava
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1847)
MAD.DGEH , X, 473
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1877)
BEC.LA , 9. or.
(...)
El Ibayzabal ó Nervion, histórico rio de Bilbao, nace en las fuentes de Ureta en la peña Nervina, marcha en direccion N. pasa por Orduña, Amurrio, Luyando y Llodio; y penetra en Vizcaya para morir en el Océano en Portugalete
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1892)
OR.AIAR , 172
(...)
cita de S. Mendía
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luyando -
(1892)
MEND.AY , 2
(...)
1892 Luyando (MD 2)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luyando'n -
(1926)
ETX.EEI , Euskera III-IV (1926), 93, 94, 95, 97, 101, 103, 106, 114, 116. or.
(...)
Uŕketabasu (Luyando'n...) 93. or.; Ituŕitxu (Luyando'n...) [...] Padura (Luyando'n...) 94. or.; Zubibaŕi (Luyando'n...) 95. or.; Bidebaŕiko (Luyando'n...) [...] Estaŕtako (Luyando'n...) 97. or.; Laŕineka (Luyando'n...) 101. or.; Mendaŕte (Luyando'n...) [...] Mendibil (Izoria'n, Luyando'n, Zuaza'n, Gordexola'n, Eŕatzu'n, Iantzi'n, Oyaŕtzun'en...) 103. or.; Landaburu (Luyando'n, Lemoa'n, Begoña'n...) 106. or.; Kalebaŕena (Luyando'n...) 114. or.; Labekoba (Luyando'n...) 116. or.
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: ETX.EEI -
luyando: luxaondo -
(1961)
ETX.URI , 229. or.
(...)
Araba’n erri-izenen agiririk zaharrena [sic, zarrena] San Millan’eko lekaidetxeak eskeintzen diguna da [...] Lerro ontan ageri eztiren beste uri batzuen izenak ere aldatuak daude. Esaterako: [...] LUYANDO, LUXAONDO;
(...)What: Herria
Situation: Araba
Origin: ETX.URI -
LUYANDO -
(1962)
LG.ASAF , 528
(...)
LUYANDO.- Magdalena (PA). Piedad (EA). Santo Domingo (EA). San Lorenzo (EA). Magdalena (T). Santo Tomás (ED)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: LG.ASAF -
luyando: luxaondo -
(1974)
TXILL.EHLI , 173 B
What: Herria
Situation: Araba
Origin: TXILL.EHLI -
luyando: luxaondo (luxaondar) -
(1976)
E.EUS.LIZ.KN , Euskera, XXI (1976, 1), 306. or.
(...)
Kodea: 1.2.4.10.
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: E.EUS.LIZ.KN -
LUYANDO: LUXAONDO -
(1986)
HPS.EAE , 29
What: Entitatea
Situation: Aiara
Origin: HPS.EAE -
luyando -
(1989)
OV.05 , --
(...)
pueblo del ayuntamiento de Ayala
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando, eusk. luxaondo -
(1989/07/21)
OB.AG , 2.3
(...)
Onomastika batzordeak Gasteizen izandako bileran onartutako izena
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OB.AG -
luiando -
(1990)
BARR.OTA , II. lib., 135. or.
(...)
luiando, lujaondo, luxaondo edo Luiaondo
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luiaondo -
(1990)
BARR.OTA , II. lib., 135. or.
(...)
luiando, lujaondo, luxaondo edo Luiaondo
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
lujaondo -
(1990)
BARR.OTA , II. lib., 135. or.
(...)
luiando, lujaondo, luxaondo edo Luiaondo
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: BARR.OTA -
luxaondo -
(1990)
BARR.OTA , II. lib., 135. or.
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: BARR.OTA -
luiaondo -
(1990/02/09)
OB.AG , 1
(...)
Onomastika batzordeak Lizarran izandako bileran onartutako izena
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OB.AG -
luyando -
(1991)
NOM.1991 , Ar. 08
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1992)
FK , 086-21-137-2
(...)
ayala/aiara
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luyando -
(1992)
FK , 086-29-051-2
(...)
ayala/aiara
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
luiaondo -
(1993/11/16)
DEIKER.HPS , 63872
(...)
086-29 051
(...)What: Kontzejua
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
Luiaondo -
(1995/03/10)
EJ.ENT95 , 2613. or.
(...)
OGASUN ETA HERRI ADMINISTRAZIO SAILA KULTURA SAILA 1145 ERABAKIA, 1995eko otsailaren 20koa, Erakunde Harremanetako eta Toki Administrazioko zuzendariarena eta Hizkuntza Aholkularitza eta Informaziorako zuzendariarena, Euskal Autonomi Elkarteko udalerrien biztanleria guneen izenei zabalkundea ematen diena. Euskal Autonomi Elkarteko udalei kontsulta egin ondoren eta urtarrilaren 3ko 1/1995 Dekretuaren 7.1.j). eta 13.d) ataletan, apirilaren 30eko 286/1991 Dekretuaren 17.e) atalean eta apirilaren 23ko 258/1991 Dekretuaren 13.c) atalean ezarritakoarekin eta azaroaren 24ko Euskeraren Erabilpena Arauzkotzezko 10/1982 Oinarrizko Legearen 10. atalean ezartzen denarekin bat, biztanleria guneen izenen erabileran batasuna bermatzeko, hauxe ERABAKI DUGU: Erabaki honen Eraskinean agertzen den Euskal Autonomi Elkarteko udalerrien biztanleria guneen izenen zerrendari zabalkundea ematea. Vitoria-Gasteiz, 1995eko otsailak 20. Erakunde Harremanetako eta Toki Administrazioko zuzendaria, IÑIGO BARANDIARAN BENITO. Hizkuntza Aholkularitza eta Informaziorako zuzendaria, XABIER AIZPURUA TELLERIA. Udala: Ayala.
(...)What: Biztanleria-entitatea
Situation: Aiara
Origin: EJ.ENT95 -
luiaondo -
(1996/04/23)
Euskera , XLI (1996, 1-2), 252
(...)
Mikel Gorrotxategi Nieto, licenciado en Filología Vasca y secretario de la Comisión de Onomástica de esta Real Academia de la Lengua Vasca-EUSKALTZAINDIA, CERTIFICA: Que el nombre euskérico de la junta administrativa de Luyando del municipio de Aiara, en su forma euskérica académica actual es: Luiaondo. Que Luiaondo es claramente un topónimo euskérico, que, con grafía Luyaondo, esta ampliamente documentado en el siglo XV, como, por ejemplo, en la obra de Gerardo López de Guereñu Toponimia Alavesa seguido de Mortuorios o Despoblados y Pueblos Alaveses, editada por esta Real Academia. Igualmente cabe señalar que el gentilicio de dicho pueblo es luiaondoar. Que la forma Luxaondo, difundida a principios de este siglo, y recogida por el Nomenclátor de esta Academia es una forma secundaria, con fonetismo que no puede tener reflejo en la forma oficial y secular de Luiaondo. Que, de acuerdo con el artículo décimo de la Ley Básica de Normalización del Uso del Euskara, se ha de respetar en todo caso la grafía euskérica, salvo en el caso en que ambas formas sean sensiblemente diferentes, en el que ambas tendrán consideración oficial. Y para que conste y surta efectos, expide la presente en Bilbao, a veintitrés de abril de mil novecientos noventa y seis. Vº Bº.- E. Knörr Borràs, Presidente de la Comisión.
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: Euskera -
Luyando -
(1998)
GSAL.CTOPA , 8-055-000
(...)
Luyando (Ayala)
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: GSAL.CTOPA -
luyando: luiaondo -
(2000)
E.EUS.GOR.EAE , Euskera, XLV (2000, 3), 1187. or.
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: E.EUS.GOR.EAE -
luiaondo -
(2000/09/18)
Euskera , XLVI (2001, 1), 202
(...)
Mikel Gorrotxategi Nieto, licenciado en Filología Vasca y secretario de la Comisión de Onomástica de esta Real Academia de la Lengua Vasca-EUSKALTZAINDIA, CERTIFICA: Que el nombre euskérico del concejo de Luyando del municipio de Ayala / Aiara en su forma euskérica académica actual es: Luiaondo. Asimismo, que el gentilicio de dicho pueblo es luiaondoar. Que Luiaondo es claramente un topónimo euskérico, documentado en el siglo XV como Luyaondo y en el XVI con la forma sincopada Luyando, como aparece, por ejemplo, en la obra de Gerardo López de Guereñu Toponimia Alavesa seguido de Mortuorios o Despoblados y Pueblos Alaveses, editada por esta Real Academia. Que la forma Luxando, propuesta por esta Academia en el Noménclator de 1986, aunque gozó de cierta difusión es una forma secundaria, con fonetismo que no puede tener reflejo en la forma oficial y secular de Luiaondo. Que, de acuerdo con el artículo décimo de la Ley Básica de Normalización del Uso del Euskera, se ha de respetar en todo caso la grafía académica propia de cada lengua, en este caso el euskera, salvo en el caso en que ambas formas sean sensiblemente diferentes, en el que ambas tendrán consideración oficial. Teniendo en cuenta lo anteriormente expuesto es correcta la denominación única propopuesta por la Junta Administrativa del concejo. Y para que conste y surta los efectos oportunos, expide la presente en Bilbao, a dieciocho de septiembre de dosmil. Vº Bº.- H. Knörr Borras, Presidente de la Comisión.
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: Euskera -
Luiaondo: Luiaondo -
(2001)
EUDEL , 119
What: Biztanle-entitatea
Situation: Aiara
Origin: EUDEL -
luiaondo (gazt. luyando) -
(2001)
OR.AIAR , 172-173, 181. or.
(...)
Aiarako herri honen etimologiak badu esateko nahiko. Batetik, -ondo posposizioa dugu bukaeran (cf. Okondo), eta aurreko zatian ikusi izan da lo(h)i hitza edo bere eratorriren bat (*lo(h)i+-aga). Hasierako itxura litzateke: *lo(h)i+a(g)a+ondo (Muguruza 25). // Bestalde, orain dela gutxi arte agertzen zen euskarazko formatzat Luxaondo, testuen interpretazio txar batetik sortua; izan ere, jadanik XV. mendean Luyaondo dago Lope García de Salazar-en lan nagusian. // Egungo bi aldaerek luzaro iraun dute, Luiaondo 1841. urtean ere dokumentatzen da (BarII 135) eta Luyando 1373.erako jadanik bazegoen [...] Ondorioak // Lan honetan toponimo ugari aztertu dira, batzuk etimologia argikoak, beste hainbeste ez. Hemen jatorri iluntzat aurkeztu direnentzat etimologia egokia izan dezakete, aurkitzea falta delarik. Gainera, ez da ahaztu behar ziurtasun mailak daudela, eta zenbait leku izenekin inolako arazorik ez dagoen bitartean, beste askorekin ziurtasuna ez dela erabatekoa, jatorria eta bilakaera guztiz zehaztea beharrezkoa baita. Hala ere, ondorio batzuk aurkeztu daitezke, toponimoen izaeraz eta jatorriaz. Hauek bi multzotan bana ditzakegu, esanahiaren arabera; batetik deskribatzaileak dira, leku izenaren nolakotasunari erreferentzia egiten diotenak. Gainerakoak antroponimikoak dira, pertsona izen batetik sortuak. Lehenengo multzoan sart z e koak dira, adibidez: Aginaga, Beotegi, Campijo, Etxegoien, Luiaondo, Olabezahar, Saratxo eta abar. Antroponimikoak dira, besteak beste: Amurrio, Añes, Baranbio, Delika, Derendano, Kexaa, Laudio, Maroño...
(...)What: Herria, auzoa
Situation: Aiara
Origin: OR.AIAR -
luiaondo -
(2001/03/21)
ALHAO , 033. zkia., 2326. or.
(...)
LUYANDO // 1.625 // Iragarkia // Luyandoko Kontzejuko Auzokoen Batzarrak 2001eko otsailaren 27an hartutako erabakiaren bidez, behin betiko onartu zen kontzejuaren izen ofiziala, zeina aurrerantzean hau izango baita: Luiaondo. // Arabako Lurralde Historikoko Kontzejuei buruzko martxoaren 20ko 11/1995 Foru Arauaren 4.3 artikuluan ezarritakoaren arabera argitaratzen da hau, guztiek jakin dezaten. // Luiaondo, 2001eko martxoaren 3a.– Erregidore-lehendakaria, RICARDO MENCHACA OCHOA
(...)What: Entitate ofiziala
Situation: Ayala / Aiara
Origin: ALHAO -
luiaondo -
(2002/11/28)
OB.AG , 1.1
(...)
Onomastika batzordeak Eibarren izandako bileran onartutako izena. // 10000.- Luiaondo (of.), Luiaondo (eusk.), Luiaondo (prop.). Egoera: Nor. Zer: Entidad. Oin oharra: La forma original es Luiaondo, como se ve por ejemplo en las Bienandanzas e Fortunas del siglo XV donde aparece: “E siguieron el alcançe matando en ellos, que no dexavan ninguno a vida, fasta el árbol de Luyaondo”. Como apellido se mantiene mucho más tarde: P.Ej: el Caballero de la Orden de Santiago “Cristóbal de Luyaondo” (1642). Además, en la documentación eclesiástica del pueblo se alternan aún en el siglo XIX Luyaondo y Luyando
(...)What: Kontzejua
Situation: Aiara
Origin: OB.AG -
Luiaondo -
(2005)
AFA.IZ , --
(...)
607 biztanle
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: AFA.IZ -
luiaondo auzoa (kontzejua) -
(2006/05/23)
DEIKER.HPS , 63872
(...)
086-29 051
(...)What: Auzoa (kontzejua)
Situation: Aiara
Origin: DEIKER.HPS -
lujaondo -
(2007)
AFA.KAT , Pol: 0002
(...)
LAUDIO/LLODIO
(...)What: Lurzatia
Situation: Laudio
Origin: DEIKER.HPS -
uchaondo -
(2007)
AFA.KAT , Pol: 0002
(...)
LAUDIO/LLODIO
(...)What: Lurzatia
Situation: Laudio
Origin: DEIKER.HPS -
luiaondo -
(2013)
IZ.03 , 7, 171-173, 356. or.
(...)
Batzorde horretako kide diren hiru egileek liburuki honen hasieran azaldu dituzte proposamen horiek egiteko aplikatutako irizpideak. Horrez gainera, desitxuratze prozesu handiagoa nozitu duten toponimoen errekuperazio edota egokitzapen kasuetan azalpen xeheagoak ere eman dituzte, Arespalditza, Erretes, Kexaa, Lanteno, Lexartzu, Luiaondo, Saraube, Zuhatza... eta beste zenbait izenetan [...] Aiarako kontzejurik zabalenetakoa ez ezik, biztanlerik gehien duena ere bada. A-625 [1 Gaur egun saihesbidea du Luiaondok herriaren mendebaldean, trafikoa handia baita eta lehen herriaren erditik igarotzen baitzen trafiko hori guztia] errepidearen luzetara dago, Laudio eta Amurrio artean. Iparraldean Laudio udalerriko muga dauka, ekialdean Bizkaiko Orozko, hego-ekialdean Amurrio udalerria, hegoaldean Murga eta Olabezar, eta mendebaldean Arespalditza. XVIII. mendean kontzeju hau Amurrioko kuadrillan zegoen Murga eta Olabezarrekin batera. Biztanleria nahiko kontzentratuta dago Nerbioi ibaiaren eta aipaturiko errepide horren ertzean, baina Madozek (1845-1850) sakabanaturiko etxalde batzuk aipatzen ditu: Panabarra, Urquetavaso, Hayo eta Austio. 1877ko Libro de Álava delakoan Becerro de Bengoak etxalde edo auzo hauek aipatzen ditu: Austio, Ayo, Barrutxi, Iturruchu, Mendívil, Quinto, San Lorenzo, Santo Domingo eta Urquetabusu (sic). 1910eko Nomenclátor delakoan, aldiz, beste hauek ageri dira: Bidebarrico (zortzi etxe), Calle Barrena (bost), Padura (hiru), Estartaco (hiru), La Iglesia (hiru), Landaburu (zortzi), Mendarte (bost), Mendivil (lau), La Piedad (hiru) eta Restergo (bi). 1835eko urtarrilaren 23an Baldomero Esparteroren tropek gune nagusiko etxeak arpilatu eta su eman zioten herriari, lehen Gerrate Karlistan jeneral espainiarraren errepresalia pertsonal gisara. Aipatuko ditugun auzo edo kale batzuk «hiritarrak» dira, hau da, kontzejuaren gaurko auzo nagusiaren barruan daude. Normalean auzoburuari ere Luiaondo esaten zaio eta Nerbioiren ezkerraldeko ibar txiki luzanga batean dago. Biztanleriaren eboluzioak argi uzten du hutsik geratzeko arriskurik ez duela kontzejuak. Aitzitik, Arabako herririk garrantzitsuenetako bitara joateko bidean dago –Laudio eta Amurrio–, eta horri esker herri bi horien hedatze eremu bezala etorkizun interesgarria duela ematen du. XIX. mendearen erdian Madozek 360 biztanle zituela zioen, 1950ean 452 zituen, 1970ean 645 eta 2000ko erroldan 529. 2004ko erroldan, berriz, 853 zenbatzen ziren. // Luyando, Luxaondo eta era horretako forma bat baino gehiago dokumentatzen bada ere, zalantzarik ez dago Luiaondo dela forma jatorrizko eta egokiena ere. XV. mendeko Bienandanzas e Fortunas lanean forma hori ageri da: E siguieron el alcançe matando en ellos, que no dexavan ninguno a vida, fasta el árbol de Luyaondo. Abizena oso-osorik gorde zen askoz ere beranduagora arte eta 1642an Cristóbal de Luyaondo Done Jakueko Ordenaren Zalduna dokumentatzen dugu. Herriko eliza-agirietan XIX. mendean Luyaondo eta Luyando aldaera biak txandaka ageri dira, baina azkenengo hau da hala Madozek (1845-1850) nola Becerro de Bengoak (1877) aipatzen dutena, eta gutxienez 1373tik dago dokumentatuta. Aiarerriak ere Luyaondo izendatzen du hau bere herrien artean [2 Horrela ageri da Portillak aipaturiko XVIII. mendeko agiri batean (1967, VI. liburukia, 427. or.)], eta pentsatzekoa da forma hau izango zela erabiliena. Haren etimoari dagokionez, bertakoa den Felix Mugurutza ikertzaileak 1997an argitaratutakoa transkribatzea da bidezkoena: // «Su origen etimológico es de ‘al lado (ondo) del barrizal (*luia(g)a)’, algo muy apto para un terreno de origen pantanoso y cuyo relieve tiene pruebas de haberse realizado por medio de rellenos. El primer componente, luia, no es sino una acomodación entre lur ‘tierra’ y un arcaico i ‘agua’ (dicho componente parece haber pasado desapercibido para los grandes lingüistas pero se evidencia en infinidad de nombres como ihintz, ibai, iturri, ibar, elur (< ilur?), itokin, ibi, izuri, itsaso, idoi...). De la evolución de los componentes lur e i tenemos el actual término eusquérico lohi ‘barro’». // F. Barrenengoaren (1990) iritziz izena ‘Luxa ondo’ da, Laudion izen horretako baserri batzuk baitaude. Baina baserri horiek urrun samar daude –sei bat kilometrotara, tartean mendiak eta ibarrak dituztela– eta ez dirudi azaltzeko bide hori egokia denik. Luxaondo aldaera 1760an dokumentatu izanagatik, Barrenengoak oker ondorioztatzen du horixe dela la forma antigua del nombre de este pueblo ‘herri honen izenaren antzinako forma’. Horregatik zenbait urtetan uste izan zen –oker, esan dugun legez– Luxaondo zela herriaren euskal izen egokia. Itxuraz tesi horren alde, Bizkaiko Foruan (1452) Lujaondo forma agertzen da idatzita, bere bosgarren legean Bizkaiko azken muga zen Aretx Malatu ospetsuari erreferentzia egitean. Baina gaur egun zalantzarik ez dugu izenaren jatorrizko forma Luiaondo dela, agirietan maiz aurkitzen dena, bestalde. Kontuan hartu behar da bokal arteko -ihotsa ia guztiz kontsonante bihurtzen dela eta horren ondorioz honako eboluzioa izan duela i > x > j. Eboluzio hori ongi finkatuta geratu da zenbaitetan eta horregatik dauzkagu lehen aipaturiko Luxaondo eta Lujaondo aldaerak. Antzeko adibideak ere baditugu, esate baterako, Goiain > Gojain, Goienuri > Gojenuri, Okondogoiena > Okondojena... [3 Mugurutza, 2001, hitzaldia]. Nolanahi ere, eboluzio hori gaztelaniaz gertatzen da eta ez euskaraz. // Itsasoaz beste aldera Luyando izeneko gutxienez hiru herri daude: bat Perun, Huanuco departamenduan; beste bat Puerto Ricoko mendebaldeko kostaldean eta, azkenik, hirugarrena Santa Fe de Luyando, Argentinako herria, izena Buenos Aires hiria sortu zuen Juan de Garairi zor diona, gure kontzeju honetako Aio baserrian jaioa baitzen [...] Jai patronalak [...] Luiaondo > Uztaila 22 > Santa María Magdalena / Andra Maria Magdalena
(...)What: Kontzejua
Situation: Aiara
Origin: IZ.03 -
luiaondo -
(2015)
IZ.05 , 262. or.
(...)
Den. oficial: Luiaondo [...] Etimol.: Horch (1992: 281) cita este topónimo como Luyando / Luxaondo, y se pregunta si tendrá alguna relación con Lujo, es decir, con Luxo en Aiara. Mugurutza (in Ga.Go.yMu., 2013: 172) considera que el primer formante es *luia(g)a ‘el barrizal’, «una acomodación entre lur ‘tierra’ y un arcaico i ‘agua’», y que el segundo elemento es ondo ‘junto a’, con un significado originario integral de ‘al lado del barrizal’. // Nosotros sólo estamos de acuerdo con la segunda parte, es decir, pensamos que ondo puede ser ‘junto a’, pero esto depende en parte de la acepción que se le dé a Luia-, elemento poco transparente. El hecho de que los primeros testimonios que poseemos sean relativamente tardíos impiden ver con claridad el origen de este topónimo. // En nuestra opinión, y lo exponemos como mera posibilidad, se podría pensar en un derivado del nombre personal Ludius, en *(uilla) ludiana ‘la propiedad de Ludius’, convertida en *Luiana para cuando entró en el sistema onomástico vasco, con solución djV > jV bien conocida en romance. El resultado eusquérico de la supuesta *Luiana sería *Luia, que designaría algún lugar cercano a Luiaondo. La reducción -ao- > -a- (Luiaondo > Luiando) es, de todos modos, diferente a la acaecida por ejemplo en el topónimo navarro Ataondo (así hasta el s. XVI) > Atondo (en la actualidad; de ate + ondo ‘junto al paso [de Oskia]’).
(...)What: Herria
Situation: Aiara
Origin: IZ.05 -
luiaondo -
(2016/11/08)
OB.AG , 1
What: Herria
Situation: Aiara
Origin: OB.AG
- Luiaondo ()
Mentions légales
Le présent corpus onomastique comprend des contenus d’œuvres de tiers, choisis pour leur prestige et leur compétence en la matière. Euskaltzaindia a requis les autorisations et permis correspondants et les droits de propriété intellectuelle nécessaires ont été obtenus, sauf erreur ou omission. Quiconque noterait tout contenu pouvant transgresser les droits d’un tiers est prié d’en informer immédiatement Euskaltzaindia, en écrivant à l’adresse suivante (info@euskaltzaindia.eus), afin que l’Académie puisse aussitôt prendre les mesures nécessaires.
The Azkue Library and Archive
9:00 - 14:00
The Azkue Library and Archive serves Euskaltzaindia. It is also open to all researchers and it aims to foster research and support the distribution of Basque cultural issues as far as it is able.