Toponyms (Place names)

- Help

*: Replace one or more characters
(mendi*, aba*za, *mendi)

?: Replace a single character
(oihan?, e?titxu, ?adriano)

Esa - Places - EODA

Esa (Udalerria)

Entity:
Antolakuntza/Udalerria
Inhabitant:
esar 
Status of decision:
Academy's regulation 
Situation: Zangozerria
  • esa - (0842) MD.DMLEIRE , N.1

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • iesa - (0880) MD.DMLEIRE , N.3 C

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • iiesa, uilla - (0901) MD.DMLEIRE , N.4

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • esa - (1055) MD.DMLEIRE , N.49

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • esa - (1084) MD.DMLEIRE , N.111

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • esa - (1092) MD.DMLEIRE , N.137

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • esa - (1132) MD.DMLEIRE , N.303...

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • yhesa - (1173) MD.DMLEIRE , N.332

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • yesa - (1174) MD.DMLEIRE , N.335

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • yessa - (1198) MD.DMLEIRE , N.360

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • oxoa et curi d'eieca - (1240 [1957, 1969]) GLAR.GPNASJ , 293 [M.NLCDI, FLV 1, § 11, 46. or.]
    (...)
    Como sobrenombres son muy frecuentes los adjetivos: [...] Oxoa et Curi d'Eieca (293, 1240)
    (...)

    What: Antroponimoak
    Situation: Nafarroa
    Origin: M.NLCDI

  • yesa - (1270/04/17) FDMPV.007 , 81. dok., 160. or. [AHN, Clero, C.1407, N.20]
    (...)
    Villam et ecclesiam de Yesa, cum omnibus juribus et pertinenciis suis
    (...)

    What: Herria
    Situation: Nafarroa
    Origin: FDMPV.007

  • sancho d'iesa - (1366) CAR.PNAXIV , 482 B (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 45r A)
    (...)
    Estos son los tacxados en el IIº grado de los IIIal florines [...]
    (...)

    What: Zergaduna
    Situation: Zangoza
    Origin: CAR.PNAXIV

  • yesa - (1366) CAR.PNAXIV , 453 A (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 17r A)
    (...)
    YESA [...] Summa: VI fuegos
    (...)

    What: Herria
    Situation: Nafarroa
    Origin: CAR.PNAXIV

  • yesa, yessa - (1366) CAR.PNAXIV , 453

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • miguel gil d'iesa - (1366) CAR.PNAXIV , 483 A (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 45r B)
    (...)
    Estos son los tacxados en el IIIº grado de los doblen florines [...]
    (...)

    What: Zergaduna
    Situation: Zangoza
    Origin: CAR.PNAXIV

  • miguel d'iesa - (1366) CAR.PNAXIV , 476 B (D.b dok. [AGN, sign. gb.], 40r B)

    What: Zergaduna
    Situation: Igari
    Origin: CAR.PNAXIV

  • yesa - (1534 [1967]) NAN.C , N.530, F.43 [ID.PDNA, 310. or.]
    (...)
    Yesa, Liédena, Nardués, Aldunate, Tabar, San Vicente, Rípodas, Grez, Artieda, Sansoáin, Nardués-Berroya, Murillo, Arielz, Arboniés, Adansa, Usún, Domeño, Orradre, Napal, Iso, Bigüézal, Imirizaldu, Irurozqui, Ozcoidi, Argaiz, Larequi, Artanga, Aristu, Elcuaz, Ongoz, Ezcániz, Epároz, Aizurgui, Zabalza, Guíndano, Andoáin, Cerréncano, Rácax de Suso y Rácax de Yuso
    (...)

    What: Biztanledun lekua
    Situation: Urraul ibarrak
    Origin: ID.PDNA

  • yeso - (1587) LEK.ENAV , 133 A
    (...)
    Obispado de Pamplona [pueblos] bascongados.
    (...)

    What:
    Situation:
    Origin: LEK.ENAV

  • yosacabo lidena - (1587) LEK.ENAV , 133 B
    (...)
    Obispado de Pamplona [pueblos] bascongados.
    (...)

    What:
    Situation:
    Origin: LEK.ENAV

  • yesa - (1802) DRAH , II, 518
    (...)
    l. del valle de Liédena,del 1.º part. de la mer. de Sangüesa, arcip. de Ibargoiti, ob. de Pamplona, r. de Navarra. Es el ultimo lugar de los 4 valles de Urraul alto, baxo, Romanzado y Liédena, y tiene su situacion en una altura, cuyo suelo es de peña, la mitad al n. y la otra mitad al s. Está rodeado de tres montes, y el que le cae al n., que llaman la sierra de Leyre, es muy elevado. Todos abundan de robles, encinas y fresnos que dexan mucha utilidad al pueblo. Confina por n. con el monasterio de Leyre y con la villa de Lumbier, por e, con la de Tiermas del reyno de Aragon, que dista algo mas de una legua, por s. con la de Xavier y ciudad de Sangüesa, y por o. con Liédena. A un quarto de legua por la banda del s. Pasa el rio Aragon, sobre el qual hay un puente de piedra, que habiendo sido arruinado por la crecida del año de 1787, se reedificó inmediatamente por ser paso preciso para las cañadas de la ribera de Navarra y camino para el reyno de Aragon. En los términos del pueblo, en los quales hay una cantera de yeso y una ermita de la Virgen, se coge una mediana cosecha de trigo, cebada y vino, y con el riego del agua de las fuentes que nacen en los altos algo de lino, cáñamo y hortalizas. Es lugar del señorío del monasterio de S. Salvador de Leyre; pero no exerce jurisdiccion en él porque nombra por sí la justicia ordinaria: su poblacion asciende á 53 casas y 453 personas. La iglesia parroquial, dedicada á S. Estéban, está servida por un vicario y un beneficiado. A.
    (...)

    What:
    Situation:
    Origin: DRAH

  • yesa - (1829 [1587]) CENS.CAST.XVI , Ap. 307b
    (...)
    Yesa / [VECINOS:] 20 / [PILAS:] 1
    (...)

    What: Herria
    Situation: Longida [bereiz]
    Origin: CENS.CAST.XVI

  • yesa: iesa - (1974) TXILL.EHLI , 179 B

    What:
    Situation:
    Origin: TXILL.EHLI

  • gisa (yesa) - (1978) CFN , --

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • yesa: esa (esar) - (1978) E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 334. or.

    What:
    Situation:
    Origin: E.EUS.UD

  • yesa: esa (esar) - (1979) E.UDAL , 50

    What:
    Situation:
    Origin: E.UDAL

  • yesa: esa - (1990) EUS.NHI , 2620004 P.239

    What:
    Situation:
    Origin: EUS.NHI

  • javier-yesa - (1993/10/06) NAO.NA.2000 , 122. zkia., 49 área/eremua
    (...)
    DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
    (...)

    What:
    Situation: Nafarroa
    Origin: NAO.NA.2000

  • yesa - (1993/10/06) NAO.NA.2000 , 122. zkia., 261
    (...)
    DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
    (...)

    What:
    Situation: Nafarroa
    Origin: NAO.NA.2000

  • yesa - (1996) BEL.DEN , 426
    (...)
    Significado desconocido. Comentario lingüístico: Nombre de una población que pertenece desde época antiquísima al mundo románico. El origen de su nombre es oscuro y quizá guarde relación con el elevado número de pueblos y despoblados terminados en -sa (Benasa, Catamesas, Remonasa, Elesa...). Su nombre antiguo fue Esa, sin diptongar. La Real Academia de la Lengua Vasca ha propuesto que esta forma sea la vasca a pesar de que no se constate su uso, ni en vasco ni en romance, durante estos últimos ochocientos años e ignorando que posiblemente en vasco hubiese dado Eza (compárese Sangüesa-Zangoza, Isaba-Izaba...). Existe un despoblado llamado Eza en Yerri (documentado así desde el siglo XI) y un despoblado Esa al sur de Jaca (Esa 1063). También en Francia se encuentra Èze (Esa en 1062, Avisio s. IV) que según A. Dauzat y Ch. Rostaing responde a un tema precéltico oscuro (910). Para su relación con Ayesa, véase esta localidad. Traducciones curiosas y explicaciones populares: Traducciones de este género son: 'lugar de arces', 'seco, marchito', 'muchos molinos'.
    (...)

    What:
    Situation:
    Origin: BEL.DEN

  • yesa - (1996/05/01) NA.IZ , 261-0000

    What: [Udalerria]
    Situation: Nafarroa
    Origin: NA.IZ

  • yesa / esa - (1998) NA.TM , LV, 161-162
    (...)
    Zangozako merinerriko lekune eta udala; haren udal mugapeak (23,7 kilometro karratu) hauenekin egiten du muga: Irunberri (1), Romanzado (IE), Sigüés (Zaragoza, E), Zangoza (HE), Xabier (H) eta Ledea (M). Udalerriaren barnean Leireko Salbatore monasterio ospetsua dago. Canal de Berdúngo (Aragoi) mendebal muturrean kokatua da, eta Aragoi ugaldeak irekia, Leire mendilerroa gainean duela, haren bizkarretan gaindi baitoa ipar muga (Arangoiti, 1363 m). Mendi gailurrean klima azpiatlantiarra dago, pagoak eta guzti. Mendi eguteran eta ibarrean, berriz, mediterraniarra, hango erkametzek eta arteek, eta labore, mahasti eta olibondoen laborantzek erakusten duten gisara. Barrutian Esako urtegiko presa dago. Proiektua 1909an hasi zen, 1934an onetsi eta 1959an zabaldu. Gehienez ere 1.900 Ha urtegiratzen ahal ditu; haren bidez Nafarroako eta Zaragozako lurrak ureztatzen dira, Bardeako Ubidea bitartekoa dela. Handitzeko asmoa dago, 4.804 Ha-ko azalera estal dezan, presa 116 metrotaraino luzatuz. Mugapeko 2.370 Ha-tatik oihanek puska ederra hartzen dute (1.162 Ha) eta halaber larreek (720). Laborantzarako eremuan (184 Ha) laboreak (garagarra, garia, oloa), bazkak, mahastiak, olibondoak eta patatak dira nagusi. HISTORIA: Erdi Aroan grafia hauetan agertzen da: Esa (842tik XII. mendea arte agiri idatzietan, eta geroago eskualdeko euskaran), lesa (880), Yhesa (1173), Yessa (1174). Hain hurbil izaki, Leireko abatetxeak biztanleen gaineko jaurgoa erabili zuen. Gehienak "mesquino" edo jopuak ziren; haiei, abate Raimundok "ilum campum de Torre" delakoa eman zien, mahastiak landa zitzaten, horien mozkina erdibana izanen zela (1084). Beste abade bat lekua jendeztatzera saiatu zen 1173an, leku honetan bizitzera eta etxea eraikitzera etorri nahi zuten guztiei salbuespen fiskalak eta bestelako onurak eskainiz. Herritar laborariek ordaintzen segitzen zuten petxa horrela finkatu zen: 60 kahiz "meitadenco" (gariz eta garagarrez) motako ogi bete, gehi hamabi santxete (dirua) "opilarinzadagatik" eta, gainera, hilabetean behin monasterioko lanetan aritzeko eta Aragoi ugaldearen gaineko zubia beren kontura mantentzeko beharkizuna. Monasterioaren jaurgoak desamortizazioa eta komunitatea klaustrotik kanpora atera arte iraun zuen (1835). Orduan Esak Udala eratu zuen. Hogeita bost urte geroago bi errota, teileria bat eta bi erlategi zeuden. 458 biztanle zituen. Ubidearen eta urtegairen lanek langileen etorrerra bultzatu zuten: 1930ean, 628 ziren, eta 839, 1950ean. Obrak bukatuta, beheraldia etorri zen. Gaur egun (1992) 291 biztanle dira.
    (...)

    What:
    Situation:
    Origin: NA.TM

  • yesa - (1999) NA.IZ , 261-0000

    What:
    Situation:
    Origin: NA.IZ

  • yesa (esa) - (2000) EL.BEL.NA.TOP , 85

    What:
    Situation:
    Origin: EL.BEL.NA.TOP

  • esa - (2005) SAL.OSTN , 93-94
    (...)
    Existe igualmente doble tradición en una serie de topónimos que presentan diptongación en romance, pero que conservan la vocal en euskera. Es muy conocida en la zona oriental de Navarra próxima a Aragón (cf. Biniés, Undués...). Por ejemplo la encontramós en nombres en -oze (Apardués / Apardoze, Gallués / Galoze, Navascués / Nabaskoze) y en otros como Bigüezal / Biotzari (< Biotzali, escrito Biozali en 1063), Liédena / Ledea (< Ledena), Lumbier / Irunberri y el conocidísimo Javier < Xabier < Xaberri < *Exaberri. Yesa, documentado Esa, parece estar relacionado como señala Belasko (1999: 435) con Eza, despoblado de Aritzala en Yerri. Sin embargo, si pensamos que este Eza podía tener una pronunciación Etza habría que relacionarlo mejor con Eltzaburu, escrito Etçaburu, Eçaburu... En la documentación, NHI, 76. Cf. Utzama > Ultzama e Iso (Romanzado, documentado Isu, Ysu) cuando lo comparamos con Izu en la cendea de Oltza. También hay formas diptongadas en romance que contrastan con la vocal de la forma vasca en otras zonas de Navarra: Berrueza / Berro(t)za, Riezu / Errezu; en la Valdorba tenemos el nombre un tanto especial Puiu / Pueyo. Sagues en microtoponimia euskérica aparece como Sagues (vide Mitxlena, 1969: 36); se documenta sin embargo también Sagoes, Sagoys (NHI, 149); cf. Garrose / Garrués (véase Irigoien, 1990d: 69). Se puede comparar, además, con Egues.
    (...)

    What:
    Situation:
    Origin: SAL.OSTN

  • yesa - (2006) NA.IZ , 261-0000

    What:
    Situation:
    Origin: NA.IZ

  • yesa - (2007) NA.IZ , 261-0000

    What:
    Situation:
    Origin: NA.IZ

  • yesa - (2008) NA.IZ , 261-0000

    What:
    Situation:
    Origin: NA.IZ

  • yesa - (2009) NA.IZ , 261-0000

    What:
    Situation:
    Origin: NA.IZ

  • Esa: esar - (2009) ARAUA.155 , LIII (2008, 3), 996. or.
    (...)
    Esa (euskara); Yesa (ofiziala). Herritar izena: esar. Eskualdea: Zangozerria (-a)51. Merindadea: Zangoza
    (...)

    What: Udala
    Situation: Nafarroa
    Origin: ARAUA.155

  • yesa - (2011) NA.IZ , 261-0000

    What:
    Situation:
    Origin: NA.IZ

  • yesa - (2012) NA.IZ , 261-0000

    What:
    Situation:
    Origin: NA.IZ

  • Yesa - (2019) NA.TOF , 439515

    What: División administrativa
    Situation: Yesa
    Origin: NA.TOF

  • Yesa ()
  • Yesa ()
UTM:
ETRS89 30T X.648277 Y.4720890
Coordinates:
Lon.1º11'26"W - Lat.42º37'37"N

cartography:

The Azkue Library and Archive

CUSTOMER SERVICE HOURS
9:00 - 14:00

The Azkue Library and Archive serves Euskaltzaindia. It is also open to all researchers and it aims to foster research and support the distribution of Basque cultural issues as far as it is able.

  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper