Toponyms (Place names)
Tirapu - Places - EODA
Tirapu (Udalerria)
-
triapu, g oxan de -
(1002)
MD.DMLEIRE , N.14
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
tirapo -
(1100)
MD.DMLEIRE , N.178
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
thirapo, tirapo, tyrapo -
(1257)
JIM.IRZ.LR , N.28, N.43
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
tirapu -
(1268-...)
FEL.CEINA , N.1060...
(...)
Cita más antigua recogida
(...)What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
tirapu -
(1350)
CAR.PNAXIV , 393 (C dok. [AGN Comptos, Caj. 31, nº 60], 14r)
(...)
De Tirapu en que ay VI fuegos, segunt paresçe por el dicho scripto de los quoales pagaron primo dia de jenero por IIII fuegos, XXXII s.
(...)What: Herria
Situation: Izarbeibar
Origin: CAR.PNAXIV -
garcia periz de tirapu -
(1366)
CAR.PNAXIV , 553 B (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 110v A)
What: Zergaduna
Situation: Añorbe
Origin: CAR.PNAXIV -
tirapu -
(1366)
CAR.PNAXIV , 554 B (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 111r A)
What: Herria
Situation: Izarbeibar
Origin: CAR.PNAXIV -
nicollau de tirap -
(1366)
CAR.PNAXIV , 545 B (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 97r A)
(...)
Nicollau de Tirap, III florines
(...)What: Zergaduna
Situation: Iruñea (Torredonda)
Origin: CAR.PNAXIV -
garcia periz de tirapu -
(1366)
CAR.PNAXIV , 554 B (D.c dok. [AGN, sign. gb.], 111r A)
What: Zergaduna
Situation: Ukar
Origin: CAR.PNAXIV -
tirapu -
(1534 [1967])
NAN.C , N.530, F.329 [ID.PDNA, 320. or.]
(...)
Obanos, Muruzábal, Legarda, Uterga, Olandáin, Añorbe, Olcuoz (Olcoz), Enériz, Biurrun, Tirapu, Ucar y Adiós
(...)What: Biztanledun lekua
Situation: Izarbeibar
Origin: ID.PDNA -
tirapu -
(1587)
LEK.ENAV , 133 B
(...)
Obispado de Pamplona [pueblos] bascongados.
(...)What:
Situation:
Origin: LEK.ENAV -
tirapu -
(1802)
DRAH , II, 376
(...)
l. del valle de Ilzarbe, del 1.º part. de la mer. y ob. de Pamplona, arcip. de Orba, r. de Navarra, con monte robledal propio, y salinas de que extraen sal muy blanca los vecinos, que componen 144 personas repartidas en 27 casas. Su asiento es en lo mas oriental del valle, y confina con Olcoz, Ucar, Añorbe y Muru. La parroquia es del título de la Concepcion, con un abad que nombra el duque de Granada de Ega, el qual tiene palacio en el pueblo: en su término hay una ermita de S. Nicolas obispo. Las tierras pertenecen en gran parte á la religion de S. Juan, pero la jurisdiccion la exerce el diputado del valle con los regidores elegidos por los vecinos. T.
(...)What:
Situation:
Origin: DRAH -
tirapu -
(1829 [1553, 1587])
CENS.CAST.XVI , Ap. 162, 311a
(...)
En el lugar de Tirapu trece vecinos y dos habitantes [...] Tirapu / [VECINOS:] 30 / [PILAS:] 1
(...)What: Herria
Situation: Orbaibar [Izarbeibar, gaur bereiz]
Origin: CENS.CAST.XVI -
tirapa: tirapa [sic] -
(1974)
TXILL.EHLI , 178 A
What:
Situation:
Origin: TXILL.EHLI -
tirapu -
(1974)
LIZ.LUR , 53. or.
(...)
Ilzarbe haranekoak hamaika [udalerri] hauek: Muruzabal, Obanos, Adios, Añorbe, Biurrun-Olkotz, Eneritz, Legarda, Tirapu, Ukar, Uterga eta Gares (Puente la Reina). Azken herri hau bakarrik da pixka bat kaskondua, Iruñe-Lizarra-Logroño bidean, Argaren ibarrean zerbait hazteko aukera ona duena. Besteak baserri herri hutsak, husten doaz
(...)What: Udalerria
Situation: Iltzarbeibar
Origin: LIZ.LUR -
tirapu: tirapu (tirapuar) -
(1978)
E.EUS.UD , Euskera, XXIII (1978, 1), 332. or.
What:
Situation:
Origin: E.EUS.UD -
tirapu: tirapu (tirapuar) -
(1979)
E.UDAL , 46
What:
Situation:
Origin: E.UDAL -
tirapu, triapu -
(1985)
M.FHV , A.C., 12.16 par., 534. or.
(...)
En FLV 3 (1971), 259 ss., he intentado mostrar que occid. kiriki(ñ)o 'erizo' está emparentado con a.-nav. guip. triku, de una manera similar a como el top. navarro Tirapu, ant. Triapu, lo está con el nombre labortano de población Biriatu, que podrían venir ambos de un lat. pri(u)atu
(...)What:
Situation:
Origin: M.FHV -
tirapu: tirapu -
(1990)
EUS.NHI , 2290001 P.241
What:
Situation:
Origin: EUS.NHI -
tirapu -
(1993/10/06)
NAO.NA.2000 , 122. zkia., 229
(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)What:
Situation: Nafarroa
Origin: NAO.NA.2000 -
tirapu -
(1996)
BEL.DEN , 388
(...)
Significado dudoso. Comentario lingüístico: Luis Michelena (832), en un precioso artículo, demuestra que es posible derivar el nombre de la voz latina privatum 'privado', lo mismo que la localidad labortana de Biriatu. Hay que señalar la existencia de nombres como Tirapegi, Tirapaldea..., que permiten suponer que nos encontramos ante una voz que debió de ser común. La relación que establece Julio Caro Baroja (833) con las voces vascas tirabirakatu tirabirako 'voltereta' carece de fundamento. Traducciones curiosas y explicaciones populares: Traducciones de este tipo son: 'helechal'. A Campión relaciona el nombre con la voz labortana tirain «...significa "remolino de agua"; y ese vocablo, acaso, se aplicaba a cualquier movimiento, agitación y hervoreo de las aguas, producidos por accidentes naturales en el curso de las aguas».
(...)What:
Situation:
Origin: BEL.DEN -
tirapu -
(1996/05/01)
NA.IZ , 229-0000
What: [Udalerria]
Situation: Nafarroa
Origin: NA.IZ -
tirapu -
(1998)
NA.TM , LIII, 225-226
(...)
Geografiaz nahiz mugapez Izarbeibarko herria izan zen, harik eta, 1846an udal burujabea eratu arte. 6,3 kilometro karratuko azalera du. Hauek dira haren mugak: Ukar (I), Olkotz (E), Barasoain (H) eta Añorbe (M). Mugapea erreka hauen arroen arteko mendien bi isurialdeetan luzatzen da: Robo (I), gazkuntzen ustiakuntzari bide eman zioten ebaporita oligozenikoak azaleratzen diren tokia, eta Zidacos (H), Artederretatik Martzillara joateko errepidea gurutzatuz. Klima mediterraniar kontinentala du. Behiala, ugari ziren artadiak; horietatik, landu gabeko aldeak gelditzen dira finken artean, bereziki Artitxapelan. Horrez landa, pinuak Nagusiki nekazaritzari lotua da, eta sekaineko laboreen laborantzek (garia eta garagarra) mugapeko puskarik handiena hartzen dute (431 Ha). Lurzati berrantolamendua 1965ean egin zen, 32 jaberen 434 Haren gain, eta lehenagoko 1.077 lurzatiak 114ra ekarri zituen. Aldaketak mahastien desagerpenean eragin zuen. Nekazaritzaren mekanizazioak, bestalde, laborantzarako aziendak aienarazi zituen. Mugapearen iparraldean "gazkuntze berriak" eta "zaharrak" zeuden, Ukarko bentatik hurbil, baina 1950.eko hamarkadan bertan behera utzi eta desagertu egin ziren. Herriarenak izanik, harexek ematen zituen, aldian behin, errentan, XVIII. mendearen bukaeran. HISTORIA: toponimoa 1002an agertzen da, Garsía Oxanarriz de "Triapu-ren" izengoiti lokatiboaren itxuran, eta "Tirapu", berriz, oso maiz XII eta XIII. mendeetan. XV aren bukaeran, Martin Goñikoa, Jaizko bizilaguna, Tirapuko eta Liberriko jauna zen, hango jauregiaren eta etxaldearen jabe; 1496an, hamar urteetarako errentan eman zuen hori guztia, urtean hogeita bi kahiz gariren truke. XVIII. mendearen bukaeran, jauregia Granada de Egako dukearena zenez, hark erabiltzen zuen parrokiarako apeza aurkezteko eskubidea. Mende horretan, mendiko belarrak abeltzain elkarteko mezta kideei errentan utzita etortzen zitzaizkion dirusarrerak Kontzejuari, baita gazkuntzeetatik, carapitotik, ostatutik eta okindegitik ere. Abenduko Andre Mariarekin (abenduak 8) egiten zituen herriko bestak, hura baitzen -Sortzez Garbia- parrokiako zaindaria, baina gero Agorrileko Andre Mariara aldatu zituzten 1800ean. Udalaren kontu-liburuetan ordainketak ageri dira "elurte handia dela eta" bideak irekitzeagatik (1784, 1803), baita otso-ehiztari bati egindakoak ere, otsoak botatzeagatik eta piztien ehizaldian gastatutako munizioagatik. San Nikolas ermita herriarena zen, eta hura konpontzeko gastuak ere Kontzejuaren kontura ziren. Gaur egun, hilerria ondoan du. Lehortea zegoenean, hango zaindariaren irudia herrira igotzen zuten, eta bitartean erreguteak egiten ziren, sainduak euri mesedea egin zezan. Frantsestea hastean, 1809ko martxoaren 13an, 25 herritarrek -hots, denek- fideltasun zina egin zioten "al católico monarca señor don Josef Napoleón, primer rey de España y de las Indias". Mahóngo dukeak aginduta ari zirela zahezten zuten, hori baitzen frantses inbaditzaileek Nafarroan jarritako erregeordea. Formula hau erabili zuten: "Zin egiten dut, fidel eta meneko izanen naizela, Erregeri, Konstituzioari eta legeei". 233 biztanle zituen 1860an. Mendeari 181 zituela eman zion hasiera, eta 1940az geroztik biztanleak galduz joan da. Azken aldian (1980, 1990), 65 inguru gelditzen dira, ez gora eta ez behera.
(...)What:
Situation:
Origin: NA.TM -
tirapu -
(1999)
NA.IZ , 229-0000
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
tirapu -
(2000)
EL.BEL.NA.TOP , 82
What:
Situation:
Origin: EL.BEL.NA.TOP -
tirapu -
(2005)
SAL.OSTN , 120
(...)
Nombres que hacen referencia a la situación de la localidad o son descriptivos (...) Mitxelena (AV, 311), basándose en las grafías antiguas Ibenieta, Ivenieta, relaciona el actual Ibañeta con el topónimo bilbaino Ibeni y con los nombres comunes ibentze, ibintze 'rastrojo' y los deriva de iben (imen-, *ipen). Igoa podría ser un participio ('el subido') que haga referencia a la situación de la población (Mitxelena, 1971: 260); Tirapu, en otra zona de Navarra, lo mismo que Biriatu, esta vez en Lapurdi, sobre el Bidasoa, podrían proceder de privatu (de un ager priuatus; Mitxelena, 1971: 259-260; véase también FHV, 534). Ibero (AV, 155) procederá de i- variante ocasional de -u- 'ur', 'agua' más bero 'caliente'; Irure fue relacionado por el lingüista guipuzcoano con irura 'vega' (AV, 336), lo mismo que Irurita e Irurozki.
(...)What:
Situation:
Origin: SAL.OSTN -
tirapu -
(2006)
NA.IZ , 229-0000
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
tirapu -
(2007)
NA.IZ , 229-0000
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
tirapu (tirapuar) -
(2007/03/09)
OB.AG , 1.1
(...)
Onomastika batzordeak Ziordian izandako bileran onartutako izena
(...)What: Udalerria
Situation: Nafarroa
Origin: OB.AG -
tirapu -
(2008)
NA.IZ , 229-0000
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
tirapu -
(2009)
NA.IZ , 229-0000
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
Tirapu: tirapuar -
(2009)
ARAUA.155 , LIII (2008, 3), 1000. or.
(...)
Tirapu (euskara); Tirapu (ofiziala). Herritar izena: tirapuar. Eskualdea: Izarbeibar. Merindadea: Iruñea
(...)What: Udala
Situation: Nafarroa
Origin: ARAUA.155 -
tirapu -
(2011)
NA.IZ , 229-0000
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
tirapu -
(2012)
NA.IZ , 229-0000
What:
Situation:
Origin: NA.IZ -
Tirapu -
(2019)
NA.TOF , 439681
What: División administrativa
Situation: Tirapu
Origin: NA.TOF
- tirápu - (1990) [EUS.NHI]
- Tirapu ()
- Tirapu ()
ETRS89 30T X.607115 Y.4722308
Lon.1º41'30"W - Lat.42º38'48"N
cartography:
Mentions légales
Le présent corpus onomastique comprend des contenus d’œuvres de tiers, choisis pour leur prestige et leur compétence en la matière. Euskaltzaindia a requis les autorisations et permis correspondants et les droits de propriété intellectuelle nécessaires ont été obtenus, sauf erreur ou omission. Quiconque noterait tout contenu pouvant transgresser les droits d’un tiers est prié d’en informer immédiatement Euskaltzaindia, en écrivant à l’adresse suivante (info@euskaltzaindia.eus), afin que l’Académie puisse aussitôt prendre les mesures nécessaires.
The Azkue Library and Archive
9:00 - 14:00
The Azkue Library and Archive serves Euskaltzaindia. It is also open to all researchers and it aims to foster research and support the distribution of Basque cultural issues as far as it is able.