Leku-izenak

(...)
Decreto Foral 16/1989, de 19 de enero, por el que se determina la denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra. // Artículo único. La denominación oficial de los topónimos de la zona vascófona de Navarra que se relacionan en el Anexo a este Decreto Foral será la legal a todos los efectos dentro del territorio de la Comunidad Foral. // DISPOSICIONES FINALES // 1ª. Se faculta al Consejero de Presidencia e Interior para dictar las disposiciones precisas para el desarrollo y aplicación de este Decreto Foral. // 2ª. Este Decreto Foral entrará en vigor el día siguiente al de su publicación en el "Boletín Oficial" de Navarra. // ANEXO // DENOMINACIÓN OFICIAL DE TOPÓNIMOS DE LA ZONA VASCÓFONA DE NAVARRA // NAFARROAKO HERRI IZENDEGIA // I. Zona Vascófona / I. Euskal Eremua [...] ARANATZ [...] LAKUNTZA
(...)

(...)
Behiala "Aranazko lurra" deitzen zioten elkarteko herria da, Irurtzundik Gasteizerako errepidean kokatua. Udalaren mugapeak 11,6 kilometro koadro ditu eta bi zati. Zati horietako nagusienak herrigunea dauka beregan, eta jira guziko mugakideak ditu Aralar mendia (N), Arruazu (E), Uharte-Arakil (SE) eta Arbizu (S eta W). Arakil ibaiak W.tik E.ra gurutzatzen du herria, bi zati desberdin eginaz eta jalkinezko lur bikain eta emankorrak sortuaz. Klima subatlantiko tankerakoa du eta arbol landaretza pagoa eta haritza izaten da. Pagoa Aralarko zeharretan 600 metrotik gora, eta haritza beheragoko lurretan. Baso-berritze bat egin da pinuz (227 Ha.) eta haritz amerikanoz. Laborantza lurra hein haundian belar eta bazka ekartzeko jarrita dago, eta horrez gain patata, artoa, laboreak eta barazkariak. Partzela kontzentrazioak 183 lurjaberi eta 268 hektareari erasan zien, eta lehengo 3625 alorrak 315etara murriztu zituen. 1849. urte inguruan behi, ardi, zaldi, eta zerri azienda hazten zuten. Eperra, erbia, axaria eta basurdea izaten zen bertako ehiza, eta amurraia eta aingira arrantza. Geroztik franko aldatu da. Azienda espezieak lehengo berak dira oraindik (behia, latxa arrazako ardia, zaldia eta zerria), baina kopurua eta hazitzeko modua ere aldatu dira, zerria granjetan hazitzen baita orain. Nekazaritza eta aziendarekin batera, pago eta haritz lantegiak ere bertako ekonomiaren indargarria izan ziren (GEN, VI). Gaur egun, herriko langile-populazioak gehien parte bertako industrian lan egiten du (metalaren bilakaketa eta zur-lana). HISTORIA: Herriaren mugapean badira zenbait trikuarri. Erdi Aroan galtzada izan zen herrian, erromatarren denboran "Aracelitani" direlakoen lurra gurutzatzen zuen via romanaren oinordekoa naski, gero Santiagora zihoazen erromesek ibilitakoa. 1350ean, Aranazko lurrekoak ziren Lakuntza, hamairu sutondo zituela hauzoenak, Aldaba, hamar zituela, Arrozpide, bederatzi, eta Etxarri, Engarran de Villiers erresumako gobernariak sortua (1312) defendaleku bezala "Gaiztagin Lurra" deitzen zioten hartan. Karlos II.a erregetu berria zelarik, bertakoen segurantzia bermatzeko asmoz, Luis infanteak agindu zuen lakuntzako biztanleak etxarrira joan zitezela bizitzera (1351) baina neurri horrek uste ez bezalako ondorenak izan zituen; jende-hustutzeak kalte egin zion, haundia, eskualdeari, gaiztagin azienda lapurren pasaleku bihurtu baitzen. Hori ikusirik infanteak atzera agindu zien lakuntzarrei Etxarri utzi eta itzultzeko beren herrira, eta gainera Aldaba eta Ilarrazuko lurrak ere eratxeki zituen Lakuntzara, eta Arrozpidekoak, berriz, bi herrion pazeria bezala utzi. Horrela jasota dago Gorte errealaren epaian (1377), Etxarriko udal artxiboan gorde eta Eugenio Ulayar bertako erretoreak ikerturikoan. Karlos Gaiztoa erregeak lakuntzarrak libratu zituen Aldabako lurrengatik petxa ordaindu beharretik, eta Etxarrikoek zituzten foru eta eskubide berberak eman, alkate eta albinte bat gobernari izateko eskumenarekin, batzarreak proposatu eta erregek izendatuak (1365). Beranduagokoa da noski gotiko estiloko erretor eliza, ataria......... Erdiko etxe-errenka bien artean den eremu zabalaren gainbegirale kokatu zuten. Hiriaren lerruna erdietsi zuen, eta bai Gorte Jeneraletako jarlekua ere. Eskubidea izan zuen Aralar, Andia, Urbasa eta Entziako larreetan, erregeren ondareari kintarik pagatu gabe. Salbuespen horrengatik auzitan ibili zen Errege-Ondasunzainarekin, eta foruari eustea lortu (1506, YANGUAS: Dic. Ant). 1860ko "Nomenclátor de Navarra" delakoak errota bat, teileria bat, eta San Anton, San Sebastian, eta Madalenako ermitak aipatzen ditu (azkenekoa orduan erabili gabea). Gaur arte iraun dute San Antonio Abadekoak, herrigunetik kanpora, kanposantua hari datxekiola, eta San Sebastiangoak, Aldabako herriaren parrokia zenak. Santa Maria Magdalenako harrigaiak berriz probetxatu ziren mende hasieran. lehendik ere aienatuak ziren Arrozpideko San Julian parrokia edo "Elizandia" eta bai Ilarrazu herri hustuko San Emeterio eta Zeledoniokoak ere. Aurreneko horretatik harriak ekarri ziren parroki eliza eraikitzeko (1603, 1625); San Zeledongoa, 1625ean konpondua, Beheko Basoan egoten zen, Aralar aldera, "Emeteri" esaten zioten muinoan, Eugenio Ulayar jaunak dioenez. Lakuntzak 827 biztanle zituen 1860an. 1930ean 647taraino jeitsi ziren. 196oko hamarkadaz geroz, industriaren sorrera zela medio, jende hazkuntza haundia izan zen, eta 1981ean 1.035 biztanle zituen.
(...)

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000” Artículo único.- 1. Se establece la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”, que, en castellano y en vascuence, figura en el documento anexo a este Decreto Foral. 2. Esta zonificación se establece sin perjuicio de otras que tengan establecidas o puedan establecer los Departamentos de la Administración de la Comunidad Foral u organismos dependientes de los mismos. DISPOSICIONES FINALES Primera.- Se faculta al Consejero de Economía y Hacienda para que adopte las medidas oportunas para la actualización de la zonificación “Navarra 2000”. Segunda.- El presente Decreto Foral entrará en vigor el día siguiente al de su publicación en el BOLETÍN OFICIAL de Navarra. Pamplona, seis de septiembre de mil novecientos noventa y tres. - El Presidente del Gobierno de Navarra. Juan Cruz Alli Aranguren. - El Consejero de Economía y Hacienda, Juan Ramón Jiménez Pérez.
(...)