Alegría (es)

1525ean Moluketarantz abiatu zen Santiago (patache) itsasontziko pilotua Ortuño Alango zen. Itxuraz, Getxoko auzo baten antzinateko izena dugu, *Alanius pertsona-izena agian, eta jabetza adierazten duen -ngo amaiera, Kuartango edo Berango izenetan ageri dena, alegia.

Ptolomeok Euskal Herrian aipatzen duen herria. Bere kokalekua ezezaguna da orain.

Markina (Bizkaia) inguruko mendietan bizi zen izaki mitologikoa. Gizon itxurakoa zen, baina begi bakarra eta oinazpi biribila zituen. Artzaina zen eta gizakiok berarengandik ikasi omen genuen artzaingoan. Beste lekuetan Tartalo izena hartzen du. Europa osoko tradiziokoa da izaki hau; ezagunena Odisean agertzen den Polifemo da.

Alazne emakumezko izenaren baliokidea Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean. Alatz hitza neologismoa, baina ez zuen Sabin Aranak asmatu, pertsona-izen edo adjektibo moduan erabili bazuen ere: Alatz Ama Neskutza (Nuestra Señora del Milagro). Osagaiak: ahal eta (h)atz (adierazlea, latineko signumen kidea). Ospatze-eguna uztailaren 21ean da.

Milagros (es)

Gaztelaniazko Milagrosen baliokidetzat emandako izena Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean. Alatz hitza neologismoa da, baina ez zuen Sabin Aranak asmatu, pertsona-izen edo adjektibo moduan erabili bazuen ere: Alatz Ama Neskutza (Nuestra Señora del Milagro). Osagaiak: ahal eta hatz (adierazlea, latineko signumen kide) eta -ne. Santuaren eguna uztailaren 21a da. Ikus Mirari.

Izen honek bi iturri izan ditzake: latineko alba 'zuria' izenondoa eta Europako toponimian bizirik dirauen hitza, 'muinoa', 'mendia' eta hedaduraz' gaztelua' adierak bide dituena. Baztanen (Nafarroa), esaterako, bada Alba deitzen den mendia. Gainera, erromatarren garaian bazen Alba izeneko hiria, Arabako Lautadan.

Trebiñuko herria, erdaraz Albaina.

Albana (es), Albane (fr)

Gaztelaniazko Albanoren baliokidetzat emandako izena Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean. Erdarazko forma 'Alba Longa hirikoa' esanahia zuen Albanus latineko jentiliziotik dator. San Albano Ingalaterrako lehenengo martiria izan zen.

Erdi Aroko izena, Euskal Herrian franko erabilia. XI. mendean agertzen da Valpuestako (Burgos) kartularioan, esaterako. Beranduago ere azaltzen da, leku anitzetan: 1333an Lizarran (Nafarroa), 1352an Gasteizen eta 1470ean Bilbon. Gaztelaniazko Álvaroren baliokidetzat emandako izena Deun-ixendegi euzkotarra (Arana eta Eleizalde, 1910) lanean.