(...)
El pequeño elenco de voces vascas pretende ayudar al investigador que no conoce esta lengua; pero no es un vocabulario de toponimia conteniendo conceptos, definiciones y equivalencias axiomáticos, ni pretende recoger modalidades linguisticas o dialectales, ni definiciones puntuales, exactas, académicas, válidas para todo tiempo y todo el País. Si entre los adjetivos consta Abrigado (‘Beroki) no se pretende afirmar que todo Beroki sea un abrigo. Un labrador de la Ribera dirá que Abrigo es un alar; uno de la montaña, que fue Belar-toki, Beloki (‘lugar de hierba’). Agerri, Agirre aparece con el significado de ‘Cara a’, que sigue teniendo en toda Iruñerria, y no con el más original y generalizado de ‘lugar elevado y dominante’ (a veces fortificado con fines defensivos).
(...)
What: Leku-izenak Situation: Euskal Herria Origin:
JIM.ESTN
(...)
IV. Encuesta toponomástica [en Euskera, núm. 33, Bilbao: Euskaltzaindia, 1988, pp. 289-301] (...) 14.1.1. Cara a... (Agerri, Agerru, Agirre. V. gr. Oiz agirre; San Migel agerru).
(...)
What: Leku-izenak, osagaia Situation: Euskal Herria Origin:
JIM.ESTN
(...)
IV. Encuesta toponomástica [en Euskera, núm. 33, Bilbao: Euskaltzaindia, 1988, pp. 289-301] (...) 14.1.1. Cara a... (Agerri, Agerru, Agirre. V. gr. Oiz agirre; San Migel agerru).
(...)
san miguelagarra* -
(1990)
OV.06, 4.13B.250, 277. or.
(...)
DESCR.: Monte (642 ms. alt.) en la zona septentrional del término, con 216 Has de encinal hacia 1910, entre Malkor e Ilunbeta (NO), la sierra de Bizkai (S), Txarakadi (E) y Ganbelazoko (O). Por su flanco S. pasa el camino a las bordas de Erroz o Camino de Erroz a Pamplona, y desde él se ve «cara a cara» el santuario de San Miguel de Aralar. La expresión «agarra», que vemos repetida en «Iraçagarra» o « Yraçe aguerre», de Erice, ha sido identificada modernamente con el verbo «agarrar» («De allí se ve tan cerca San Miguel (de Excelsis), que parece que lo coges con la mano; por eso se llama 'San Miguel agarro'»)
(...)
(...)
OBS.- 642 metros de altitud. "Cara a San Miguel". El euskera agerri, con variantes (agerre, agerru, agirre) y compuestos (iparragerri, iparragirre, aizagerre, aizagirre), está muy representado en los nombres de lugar. Su significado es "lugar abierto, expuesto, encarado a". Normalmente se refiere a parajes muy expuestos al viento, de ahí su frecuente composición con nombres de viento: iparragirre "carazierzo", aizagirre… etc. En los pueblos de Elorz es muy frecuente la equivalencia del actual cara a… (Cara Zulueta, Cara Ezperun…) con compuestos de agerri de la documentación: Zuluetagerri… etc.
La expresión "agarro" es una corrupción por etimología popular: ha sido modernamente relacionada con el verbo agarrar. "De allí se ve tan cerca San Miguel (de Aralar) que parece que lo coges con la mano; por eso se llama San Miguel agarro".
(...)
(...)
[Dermio baten zatiketa. -Agerria] Posposizio honekin batzutan oinarriak adierazten duen alderdi aldera ematen duen eremua adierazten da: Iparragerria, adibidez, iparrera ematen duen mendi-isuria da, eta Iguzkiagerria aldiz hegoaldera ematen duena, norabidea ere alda daitekeen arren, hein batez. Honelakoetan, erdarazko cara-ren baliokidea da (Carasol, Caracierzo) [Lehen adiera honetan hegia-ren (cf. Opakoegia, Opakuegia 'iparragerria', 'opakua') eta aldea-ren (cf. eguzkialdea 'egutera') esanahikidea da].
Beste batzutan ordea esanahia zertxobait aldatzen dela dirudi. Adibidez Agezako Gezariagerria-ren bitartez Gezari aurreneko aldiz ikusten den El Saso edo Zazua-ko alderdi bat adierazten zela irudi du [Itza zendeako Otxobi herrian San Miguelagarra edo San Miguelagarro toponimoa bildu du Jimeno Juríok (TCPCI, 277. or.). Autore honek dioenez, aurrez aurre Aralarko San Migel duen Otxobiko mendia dugu hau, eta beraz ez da zaila asmatzen aurreko *Sanmigelagerri, *Sanmigelagirre edo *Sanmigelagerru batetik atera dela, herri etimologiaz].
(...)
(...)
[Dermio baten zatiketa. -Agerria] Posposizio honekin batzutan oinarriak adierazten duen alderdi aldera ematen duen eremua adierazten da: Iparragerria, adibidez, iparrera ematen duen mendi-isuria da, eta Iguzkiagerria aldiz hegoaldera ematen duena, norabidea ere alda daitekeen arren, hein batez. Honelakoetan, erdarazko cara-ren baliokidea da (Carasol, Caracierzo) [Lehen adiera honetan hegia-ren (cf. Opakoegia, Opakuegia 'iparragerria', 'opakua') eta aldea-ren (cf. eguzkialdea 'egutera') esanahikidea da].
Beste batzutan ordea esanahia zertxobait aldatzen dela dirudi. Adibidez Agezako Gezariagerria-ren bitartez Gezari aurreneko aldiz ikusten den El Saso edo Zazua-ko alderdi bat adierazten zela irudi du [Itza zendeako Otxobi herrian San Miguelagarra edo San Miguelagarro toponimoa bildu du Jimeno Juríok (TCPCI, 277. or.). Autore honek dioenez, aurrez aurre Aralarko San Migel duen Otxobiko mendia dugu hau, eta beraz ez da zaila asmatzen aurreko *Sanmigelagerri, *Sanmigelagirre edo *Sanmigelagerru batetik atera dela, herri etimologiaz].
(...)
Author: ALTADILL Y TORRONTERA DE SANCHO SAN ROMÁN, Julio
Title: Provincia de Navarra
Work note:
Elaborator: CARRERAS CANDI, Francisco (zuz.)
Colection: Geografía General del País Vasco-Navarro
Magazine:
Publisher: La Gran Enciclopedia Vasca
Place: Bilbo
Date: 1980 [1911-1925]
Reference: VII-X liburukiak
Notes:
Type: liburu zatiak
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
OV.06 - Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Cendea de Iza
Abbreviation: OV.06
Author: JIMENO JURÍO, José María
Title: Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Cendea de Iza
Work note: Onomasticon Vasconiae 6
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Euskaltzaindia
Place: Bilbo
Date: 1990
Reference:
Notes: Badago Patxi Salaberrik paratutako edizio eguneratua: Obras Completas de José María Jimeno Jurío 45, Pamiela, 2014.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
JIM.ESTN - Estudios de toponimia navarra
Abbreviation: JIM.ESTN
Author: JIMENO JURÍO, José María [Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi]
Title: Estudios de toponimia navarra
Work note:
Elaborator: Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi
Colection:
Magazine:
Publisher: Pamiela
Place: Iruñea
Date: 2004
Reference:
Notes: Liburuak Jose Maria Jimeno Juríok idatzitako zenbait artikuluren bilduma da, hil ondoan berrargitaratua. ECO zerbitzuak eginiko migrazioa. Liburuaren orrialdea (edota ohar zenbakia) ematen da erreferentzia gisa, baina edozein kasutan ere kontsulta daiteke jatorrizko artikuluaren identifikazioa "testuingurua"n jaso baita.
Badago Patxi Salaberrik eta Roldán Jimenok paratutako edizio eguneratua: Obras Completas de José María Jimeno Jurío 40, Pamiela, 2012.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
NA.TM - Nafarroako Toponimia eta Mapagintza
Abbreviation: NA.TM
Author: JIMENO JURÍO, José María (zuz.)
Title: Nafarroako Toponimia eta Mapagintza
Work note: 59 liburuki
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Nafarroako Gobernua & Trabajos Catastrales S.A.
Place: Iruñea
Date: 1992-1999
Reference:
Notes: Nafarroa. Toponimia eta Mapagintza: gazt. Toponimia y Cartografía de Navarra.
Erreferentzia gisa liburuki zenbakia ematen da aditzera eta apurka-apurka, orrialdea ere gaineratuz joango da.
Lan honen iruzkin kritikoa argitaratu zen in FLV, 64 (1993).
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: ofizialtzea
OV.11 - Eslaba aldeko euskararen azterketa toponimiaren bidez
Abbreviation: OV.11
Author: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Title: Eslaba aldeko euskararen azterketa toponimiaren bidez
Work note:
Elaborator:
Colection: Onomasticon Vasconiae 11
Magazine:
Publisher: Euskaltzaindia
Place: Bilbo
Date: 1994
Reference:
Notes: NTM bilduma egin zenean, artean argitaratu gabeko doktore tesia.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: hizkuntza azterketa
JIM.SAL.ITZA - Toponimia navarra, VI Cuenca de Pamplona, Cendea de Itza
Abbreviation: JIM.SAL.ITZA
Author: JIMENO JURÍO, José María & SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Title: Toponimia navarra, VI Cuenca de Pamplona, Cendea de Itza
Work note:
Elaborator: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi (arg.)
Colection: Obras completas 45
Magazine:
Publisher: Pamiela
Place: Iruñea
Date: 2014
Reference:
Notes: Onomasticon Vasconiae bilduman 1990ean argitaratutako Itza zendeako toponimia ikerketaren berrargitalpena, Patxi Salaberrik eginiko arautze eta eguneratze lana jasotzen duena.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
NA.TOF - Nafarroako Toponimia Ofiziala / Toponimia Oficial de Navarra
Abbreviation: NA.TOF
Author: ZZ. AA.
Title: Nafarroako Toponimia Ofiziala / Toponimia Oficial de Navarra
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Nafarroako Gobernua
Place: Iruñea
Date: 2019tik
Reference:
Notes: 2019. urtetik datutegi osoa deskargarako eskaintzen da: https://gobiernoabierto.navarra.es/eu/open-data/datos/toponimia-oficial-navarra
Type: datu baseak
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
Legal notice
This onomastic corpus takes into account the contents of works by third parties, taking into account their prestige and competence in the field. To this end, Euskaltzaindia has applied for the corresponding permissions and licences, so that the necessary intellectual property rights have been obtained, except in the case of error or omission. Should you observe the existence of any content that you believe may infringe the rights of third parties, please inform Euskaltzaindia immediately by sending an e-mail to the following address (info@euskaltzaindia.eus) so that the appropriate measures can be taken immediately.
Headquarters
B
BISCAY
Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
+34 944 15 81 55
info@euskaltzaindia.eus
Research Center
V
LUIS VILLASANTE
Tolare baserria. Almortza bidea, 6. 20018 SAN SEBASTIAN
+34 943 42 80 50
donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Local offices
A
ÁLAVA
Gaztelako atea, 54 01007 VITORIA/GASTEIZ
+34 945 23 36 48
gasteizordez@euskaltzaindia.eus
G
GIPUZKOA
Tolare baserria. Almortza bidea, 6 20018 SAN SEBASTIAN