(...)
VI. Sustitución de topónimos por hagiónimos en Navarra [en Euskera, núm. 30, Bilbao, Euskaltzaindia, 1985, pp. 610-626] [...]
2. El hagiónimo sustituye al topónimo
Ocurre algo parecido con los montes de San Donato, cuya ermita se alza en la cumbre del macizo Beriain dominando el valle de Aranatz, y San Cristóbal, próximo a Pamplona, que se ha impuesto sobre el de Ezkaba. San Juan y San Jorge, titulares de sendas ermitas en Iruña, designan actualmente dos populosos barrios ciudadanos.
(...)
(...)
OBS.- "El origen de esta basílica (de San Jorge) fue el de las procesiones votivas con la imagen de San Jorge que se hicieron a Zandúa y motivaron la erección de una basílica de piedra dedicada a este Santo" (PCB III, 97).
(...)
san jorge, basílica de -
(1994)
OV.12, 6.458.1, 357-358. or.
(...)
Al menos desde el siglo XVI fue el titular de la antigua iglesia de Sandua. // Estuvo cerca del río Arga y del camino real que van a Orcoyen (1708, CR.SE, Leg.64) [...] Núñez de Cepeda la localiza "sobre la fuente actual que se conoce con el nombre de San Jorge, en las proximidades de la estación del Norte" (LVSCP, p. 14). "Al par de la puerta de San Jorge" estaba el término del Arenal (1723, ADP.: Car. 1765, 25) y, junto al templo, "la casa de San Jorge" (1674, AGN.: CS.SN, Leg.21, n.414) con su huerta (1734, AGN.: CS.SN, Leg.21, n.421). // Entre los ermitaños encargados de su cuidado, y de recabar limosnas, se contó fray Juan de Beauves, "imaginario" o escultor. Fue reedificada en 1771 y demolida en 1795 a raíz de la guerra contra la Convención. La zona ha sido objeto de profundas transformaciones
(...)
(...)
Comentario lingüístico: Existió en Pamplona un término llamado Sandua o Zandua, nombre vasco que en castellano traduciríamos como 'El Santo'. No se ha podido precisar a qué santo estaba dedicada la ermita que se levantaba desde antiguo en este término, no lejos de la actual estación de ferrocarril y de las orillas del río Arga. Sólo a partir del siglo XVI aparecen las primeras menciones a San Jorge, a quien se dedicó la antigua ermita, quizás con motivo de las plagas que asolaron los campos de la ciudad.
Más tarde, como ocurrió en otros lugares de Navarra, el nombre del santo fue desplazando al nombre antiguo hasta que fue definitivamente olvidado. Ahora bien, este proceso no debe ser entendido como un proceso de pérdida del euskera frente al castellano. San Jorge fue un nombre 'moderno', pero moderno para vascohablantes y castellanohablantes, que sustituyó a un nombre antiguo Sandua. Es muy interesante el topónimo Sanjorgeondoa 'junto a San Jorge' nombre que [en] 1778 nombraba a la zona más próxima al río y a la ermita y que es una prueba manifiesta de que el nombre fue utilizado por los vascohablantes pamploneses.
Durante los últimos años se ha intentado fomentar en vasco el uso de Sanduzelai como nombre vasco del barrio.
Sin embargo, tras el estudio de la documentación antigua, se aprecia que la relación entre ambos nombres es mucho menos clara de lo que se quiere. Resulta difícil precisar la ubicación de nombres como Sandua, Sandubizkar, Sanduzelai, San Jorge, Sanjorgeondoa, Playa de San Jorge... ya que todos ellos designaban parajes más o menos extensos dentro de lo que hoy llamadamos San Jorge.
Esto es, San Jorge no se dice en vasco Sanduzelai a pesar de que es ésta la impresión que saca el pamplonés a la vista de los planos callejeros editados por el Ayuntamiento de Pamplona.
(...)
Colection: Nafarroako Artxibategi Nagusia, Apaizteria Sekularreko saila
Magazine:
Publisher:
Place: Iruñea
Date:
Reference:
Notes:
Type: artxibategia
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
OV.12 - Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Pamplona / Iruña
Abbreviation: OV.12
Author: JIMENO JURÍO, José María & SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Title: Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Pamplona / Iruña
Work note: Onomasticon Vasconiae 12
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Euskaltzaindia
Place: Bilbo
Date: 1994
Reference:
Notes: NTM bilduma osatu zenean, oraindik argitarakizun zegoen, gero bildumako 12 liburukia izango zena (Ciudad de Pamplona).
Lanaren iruzkin kritiko zorrotza argitaratu zuen Alfontso Irigoienek in FLV, 69 (1995).
Berriki Patxi Salaberrik gainbegiratu eta emendaturiko edizioa plazaratu da: Toponimia navarra VIII. Cuenca de Pamplona, Obras completas de José María Jimeno Jurío, Udalbide & Pamiela & Euskara Kultur Elkargoa, Iruñea, 2006.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
NAN.PR.ATA - Atarrabiako protokoloak
Abbreviation: NAN.PR.ATA
Author:
Title: Atarrabiako protokoloak
Work note:
Elaborator:
Colection: Nafarroako Artxibategi Nagusia, Protokolo saila
Magazine:
Publisher:
Place: Iruñea
Date:
Reference:
Notes: Atarrabiako protokoloak: gazt. Protocolos de Villava.
Type: artxibategia
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
OV.09 - Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Cendea de Ansoáin
Abbreviation: OV.09
Author: JIMENO JURÍO, José María
Title: Toponimia de la Cuenca de Pamplona, Cendea de Ansoáin
Work note: Onomasticon Vasconiae 9
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Euskaltzaindia
Place: Bilbo
Date: 1992
Reference:
Notes: Badago Patxi Salaberrik paratutako edizio eguneratua: Obras Completas de José María Jimeno Jurío 46,Pamiela, 2017.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
JIM.ESTN - Estudios de toponimia navarra
Abbreviation: JIM.ESTN
Author: JIMENO JURÍO, José María [Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi]
Title: Estudios de toponimia navarra
Work note:
Elaborator: Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi
Colection:
Magazine:
Publisher: Pamiela
Place: Iruñea
Date: 2004
Reference:
Notes: Liburuak Jose Maria Jimeno Juríok idatzitako zenbait artikuluren bilduma da, hil ondoan berrargitaratua. ECO zerbitzuak eginiko migrazioa. Liburuaren orrialdea (edota ohar zenbakia) ematen da erreferentzia gisa, baina edozein kasutan ere kontsulta daiteke jatorrizko artikuluaren identifikazioa "testuingurua"n jaso baita.
Badago Patxi Salaberrik eta Roldán Jimenok paratutako edizio eguneratua: Obras Completas de José María Jimeno Jurío 40, Pamiela, 2012.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
NA.TM - Nafarroako Toponimia eta Mapagintza
Abbreviation: NA.TM
Author: JIMENO JURÍO, José María (zuz.)
Title: Nafarroako Toponimia eta Mapagintza
Work note: 59 liburuki
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Nafarroako Gobernua & Trabajos Catastrales S.A.
Place: Iruñea
Date: 1992-1999
Reference:
Notes: Nafarroa. Toponimia eta Mapagintza: gazt. Toponimia y Cartografía de Navarra.
Erreferentzia gisa liburuki zenbakia ematen da aditzera eta apurka-apurka, orrialdea ere gaineratuz joango da.
Lan honen iruzkin kritikoa argitaratu zen in FLV, 64 (1993).
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: ofizialtzea
BEL.DEN - Diccionario etimológico de los nombres de los pueblos, villas y ciudades de Navarra. Apellidos navarros
Abbreviation: BEL.DEN
Author: BELASKO ORTEGA, Mikel
Title: Diccionario etimológico de los nombres de los pueblos, villas y ciudades de Navarra. Apellidos navarros
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Pamiela
Place: Iruñea
Date: 1996
Reference:
Notes: Erreferentzietan orrialde zenbakia ematen da aditzera.
Helena Pérezek eskaneatu eta ECO zerbitzuko Patxi Galék datu-taula itxurara isuritako datuak.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
JIM.SAL.IRU - Toponimia navarra, VIII. Cuenca de Pamplona, Pamplona / Iruña
Abbreviation: JIM.SAL.IRU
Author: JIMENO JURÍO, José María & SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Title: Toponimia navarra, VIII. Cuenca de Pamplona, Pamplona / Iruña
Work note:
Elaborator: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi (arg.)
Colection: Obras completas 47
Magazine:
Publisher: Pamiela
Place: Iruñea
Date: 2006
Reference:
Notes: Onomasticon Vasconiae bilduman 1994an argitaratutako Iruñeko toponimia ikerketaren berrargitalpena, Patxi Salaberrik eginiko arautze eta eguneratze lana jasotzen duena.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
JIM.SAL.ANTS - Toponimia navarra, VII Cuenca de Pamplona, Cendea de Antsoain
Abbreviation: JIM.SAL.ANTS
Author: JIMENO JURÍO, José María & SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Title: Toponimia navarra, VII Cuenca de Pamplona, Cendea de Antsoain
Work note:
Elaborator: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi (arg.)
Colection: Obras completas 46
Magazine:
Publisher: Pamiela
Place: Iruñea
Date: 2017
Reference:
Notes: Onomasticon Vasconiae bilduman 1992an argitaratutako Antsoain zendeako toponimia ikerketaren berrargitalpena, Patxi Salaberrik eginiko arautze eta eguneratze lana jasotzen duena.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
Legal notice
This onomastic corpus takes into account the contents of works by third parties, taking into account their prestige and competence in the field. To this end, Euskaltzaindia has applied for the corresponding permissions and licences, so that the necessary intellectual property rights have been obtained, except in the case of error or omission. Should you observe the existence of any content that you believe may infringe the rights of third parties, please inform Euskaltzaindia immediately by sending an e-mail to the following address (info@euskaltzaindia.eus) so that the appropriate measures can be taken immediately.
Headquarters
B
BISCAY
Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
+34 944 15 81 55
info@euskaltzaindia.eus
Research Center
V
LUIS VILLASANTE
Tolare baserria. Almortza bidea, 6. 20018 SAN SEBASTIAN
+34 943 42 80 50
donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Local offices
A
ÁLAVA
Gaztelako atea, 54 01007 VITORIA/GASTEIZ
+34 945 23 36 48
gasteizordez@euskaltzaindia.eus
G
GIPUZKOA
Tolare baserria. Almortza bidea, 6 20018 SAN SEBASTIAN