Euskara eskuz esku

191. araua. Artelanen izenak. Historiaurreko eta Antzinaroko artelanen izenak

Gramatika-atalak: Onomastika

Arau honek historiaurreko eta Antzinateko artelanen izenak azaltzen ditu. Hain zuzen, arkitektura, eskultura, dekorazio-arteak eta objektu arkeologiko garrantzitsu batzuk euskara batuan nola idatzi behar diren erakusten du. Orotara, 150 izen agertzen dira eta horien ondoan, gaztelaniazko, frantsesezko eta ingelesezko baliokideak emanak dira ere.

Historiaurreko eta Antzinaroko eraikin eta monumentuen izenei dagokienez, Euskaltzaindiak ondoko irizpideak proposatzen ditu:
- Izen berezi gisa, letra larriz hasten dira: Akropolia, Koliseoa, Partenoia. Testu baten barnean direlarik, letra arruntez idazten dira, ez letra etzanez (Akropolia, Koliseoa, Partenoia).
- Beste kasuetan, bereziki izendapena espezifikoaz (izen berezia + -ko/-ren kasu marka) eta generikoaz osatua delarik, espezifikoa letra larriz hasten da, eta generikoa letra xehez: Atenasko akropolia, Babelgo dorrea, Keopsen piramidea.
- Azkenik, izendapena izen arrunt eta izenondo batez osatua delarik, bi osagaiak letra larriz hasten dira: Etxe Karratua, Harresi Handia, Piramide Makurra.

Arte monumentala	Euskal izena	Frantses izena
Arte minoikoa eta mizenikoa	Labirintoa edo Kretako labirintoa (-a)	labyrinthe de Crète (le)
Mesopotamia	Babelgo dorrea (-a)	tour de Babel (la)
Egipto	Alexandriako itsasargia (-a)	phare d’Alexandrie (le)
Grezia	Partenoia (-a)	Parthénon (le)
Erromatar Inperioa	Gardeko akueduktua / Pont du Gard akueduktua (-a)	pont du Gard (le)

Historiaurreko eta Antzinaroko eskulturen izenei dagokienez, Euskaltzaindiak ondoko irizpideak proposatzen ditu:
- Molde deskribatzailean izendatzen direlarik (gehienetan leku-izen bati lotuak dira), osagaiak letra larriz hasten dira: Delfosko Auriga, Farnese Zezena, Venus Milokoa.
- Izendapen deskribatzaile hutsak direlarik, osagai generikoa eta izenondoa letra larriz hasten dira: Dama Txanoduna, Kore Peploduna, Obelisko Beltza.
- Izen generikoak zer objektu-mota den deskribatzen duelarik, letra xehez hasten da, izen berezia beti letra larriz utziz: Nefertitiren bustoa, Rodasko kolosoa, Saien estela.
- Hona hemen adibide batzuk:

Eskultura	Euskal izena	Frantses izena
Historiaurreko artea	Venus Brassempouykoa (-a) / Dama Txanoduna (-a)	Dame de Brassempouy (la) / Dame à la Capuche (la)
Mesopotamia	Saien estela	stèle des Vautours (la)
Egipto	Eskriba Eseria (-a)	Scribe accroupi (le)
Grezia	Venus Milokoa (-a)	Vénus de Milo (la)
Erromatar Inperioa	Portland pegarra (-a)	vase de Portland (le)