Etim. Préstamo románico, de *capale; cf. arag. ant. cabdal, capdal, en último término de lat. capitale . v. BAP 1968, 6ss.
sense-1
1.
(BN-arb-baig, S; Urt, Dv, H (L, BN, S)),
kabale (L-ain, BN, S, R; VocS 130, VocBN, Gèze, Dv(S), H(BN))
Ref.:
A (kabale), EY I 222; Lrq (kabale); CEEN 1969, 158; EAEL 90; Gte Erd 2 y 175. Animal doméstico."Alloe caballina, [...] kabal aloésa
"Urt I 535.
"Toute sorte de bétail domestique. Kabalak arthatzea
"H.
"
Kabale torroil (Sc), animal mal formado"A.
"
Kabalak artatu behar ditugu (BN-arb, S)"GteErd 2.
"
Bi urthez kabaletan üzürrite handia izan zen (BN-arb, S)"Ib.175. v. abere. Tr. Documentado únicamente en textos septentrionales.Tartas parece usar el sing. con valor colectivo. Kabala es la forma que emplean los autores labortanos y bajo-navarros y kabale los suletinos. Hay un ej. suletino de kalaber en GH , que podría estar por kabaler 'kabalei'. En DFrec hay 6 ejs.
Kabalen edo zamarien ephaistiaz. Etchart 8.1v.
Zure kabalia eta azienda oro galdu da. TtOnsa 52.
Horak jendia edo kabalia usikiten dianian. Ib. 139.
Kharidadia die haiñ maite, non kabaletadrano die hedatzen. Egiat 267.
Phixtako ardi eta kabalen üsantxa, / Españako hegilat laster zuin lehenka. Etch 616.
Gü bezalaxe dira kabaliak. IpDial 54 (It animaliak, Ur aberiak, Dv animaleak).
Xakhur, ahari, mando, idi edo bertze kabala hil bat eramaiten duten bezala. ElsbFram 162.
Gizona, kabala eta zuhaitzak bezala, airetik bizi da. JEBur 186.
Kabala hazkuntzari jarraikitzen da oraino hango jendea. Ib. 83.
Badakitelakotz beren lurgintzako eta kabaleen mozkinen sariak beiratzen. Zub 98s.
Jakinik Basabürü gañe hortan diela kalaber [sic] ezarten zaitzen kalabaik hoberenak. GH 1931, 469.
Zer kabale primatürik izanen dira?Herr 17-4-1958, 3.
Kabale guziek... larri edo xehe, antzu edo ernai, eznadun edo ezne gabe. Gazte 16 (1958) 8.
Kabala bat saltzean. LarzIru 26.
Holakoek iduri dute kabalak. ArdoySFran 336.
Ehaiten behi, ardiak / eta beste kabaliak. CasveSGrazi 132.
Kabala hilen biltegiak. Herr 3-10-1996, 8.
v. tbn.
Prop 1876-77, 113. LuzKant 60. Othoizlari 1959 (19), 222. Etchebarne 67. Larre ArtzainE 55. Kabale: Zerb Azk 39. Casos ambiguos: UskLiB 216 (kabalek). CatS 97 (kabalen). Etcham 177 (kabalez). Lf Murtuts 21 (kabalekin).
sense-2
2."(R), rebaño de ganado"A.
sense-3
3."(R), capital, fortuna. Korrek kabale egin du
"A.
azpisarrera-1
KABALA-BURU.
Cabeza de ganado. Egon zirea behinere merkatuetan gure laborarier beha, kabala buru bat saltzeko dutenean?JEBur 169.
azpisarrera-2
KABALA-EROGIA(kabalehogia Foix ap. Lh). Matadero. "Abattoir" Foix. Meriak geri dü handitü kabale ehogia eta, hor ezari, oraiko aisatarzünak. Herr 11-9-1958, 3.