Leku-izenak

(...)
1483 (Echagoyan) (OrdI 144)
(...)

(...)
Aiara, 1483
(...)

(...)
1508 (Echegoyan) (OrdI 344)
(...)

(...)
Urduña, 1508
(...)

(...)
Urduña, 1514
(...)

(...)
1533 Hechegoyen (AA2 506)
(...)

(...)
1535 Echagoyen (AA3 109)
(...)

(...)
1598 (Echegoyan) (LO 525)
(...)

(...)
Primera sera, Varambio / Larrimbe, Yzoria, Lezama / Echegoyen, Astoviza / Saracho, con Lacamaña
(...)

(...)
1798 Echegoyen (LD 109)
(...)

(...)
l. de señ. en la herm. de Ayala, pr. de Álava. Confina por e. con Larrimbe, por s. con Mendeica y Velandio de Vizcaya, por o. con Menoyo, y por n. con Olabezar. Tiene 9 vecinos con la misma justicia ordinaria que se dixo en su hermandad, una iglesia dedicada á S. Miguel arcángel, anexo de la de Amurrio, adonde concurren á oir misa, administrándoseles desde allí los santos Sacramentos, sin que se sirvan para esto de la suya propia. Pertenece en lo eclesiástico al ob. de Calahorra, su vic. y arcip. de Ayala. M.
(...)

(...)
AYALA // Luyando // Oquendo // Respaldiza // Amurrio // Barambio // Izoria // Larrimbe // Astobiza // Lezama // Saracho // Aguinaga // Llanteno // Añez // Lecamaña // Echagoyen // Sojo // Erbi // Legarzo [sic; -j-] // Beostegui [sic; Beotegui] // Mendieta // Costera // Sta. Coloma // Lujo // Sanmancon [sic; -ton] // Madaria // Retes // Olabeza [sic; -zar] // Maroño // Menagaray // Quejana // Menoyo // Oceca // Murga / [Vecindario:] 1497
(...)

(...)
1877 Echegoyen (BB 318)
(...)

(...)
1892 Echegoyan (MD 2)
(...)

(...)
Aŕizko eŕaiak dituzte gure mendiak eta an eta emen ikusten dira aitz tontoŕ buruzuriak eta bai ta ere zêtasun oŕetatik izenak dituzten etxeak [...] Aŕigoiko (Etxegoyen'en) 105. or.; Aŕdantza (Zumaya'n, Beŕmio'n, Etxegoyen'en...) 109. or.
(...)

(...)
ECHEGOYEN.- San Esteban (ED). Santa Marina (ED). San Miguel (ED)
(...)

(...)
ayala/aiara
(...)

(...)
086-44 115
(...)

(...)
Echegoyen (Ayala)
(...)

(...)
Du même fait résulte le développement des références de la domonymie à l’idée générale de hauteur directement exprimée d’abord par gain “hauteur, position élevée, au-dessus de” formant des composés comme bidagain, gainxuri, mendigain, argain, mokozugain, mehakagain, etc., parfois réduit à un -ain terminal qui peut se confondre avec d’autres éléments (suffixe anthroponymique: voir plus loin). Plus fréquents encore divers termes proches de la même base comme garai “élevé, situé en haut”, garate “lieu élevé”, goiti “haut, vers le haut”, goien “le plus haut”, statistiquement prédominants par rapport à leurs antonymes nommant le “bas” (voir plus loin). Ces termes peuvent former des domonymes à eux seuls, certains très courants comme garate partout, garai et goiti plus spécialisés en Mixe et Soule, ou entrant dans toutes sortes de composés: garatehegi, elizagarate azkarate, etxegarai, elizagarai, irigarai, garaikoetxe, irigoien, etxegoien, goienetxe, larragoien, hegigoien, laskoiti, irigoiti etc.
(...)

(...)
les formes superlatives, ayant perdu probablement leur signification exacte dans l’inflation toponomastique mais privilégiées par le fait même d’avoir été des superlatifs, donc valorisants, sont les plus employées partout, rarement seules (barhene à Charrite et Montory), en général dans les combinaisons irigoien et etxegoien, iribarren et etxebarren, moins souvent jauregigoien et jauregibarren, et leur forme inversée goienetxe, barrenetxe seulement avec etxe qui forme le plus grand nombre de composés à qualifiants; dans des composés plus rares il y a “Hasparren” issu de 1247 ahezbarren et au même lieu 1249 barrendeguy (sans doute “sommet (de l’) intérieur” avec une dentale de liaison), à Aïnhice 1293 bassagoyen avec baso “forêt”, à Ibarre 1350 ordoquigoyen avec ordoki “plateau”; quelques maisons se nomment comme à Buçunaritz 1328 echecon, idem en Soule à Etcharry, Olhaïby (actuellement “Etchecounia”) où il y a aussi etchegoyhena (actuellement “Etchecoin”), etchecona à Trois-Villes qu’il faut peut-être rapprocher des composés de on (voir plus loin)
(...)

(...)
le qualifiant, même marqué comme superlatif, peut s’antéposer assez couramment comme dans les très répandus goienetxe/etxegoien “maison la plus haute” etc., sans qu’on puisse déceler entre les deux formes la moindre nuance fonctionnelle ou sémantique
(...)

(...)
086-44 115
(...)

(...)
Toponimiari dagokionez, oro har logikoena da izenen grafiak normalizatzeko izen bakoitzaren jatorrizko hizkuntzaren arau ortografikoak jarraitzea. Hala diote nazioarteko gomendio guztiek ere. Beraz, egokiena da euskal jatorriko toponimoak euskaraz idaztea (Agirre, Etxegoien...) eta jatorri erromantzea dutenak gaztelaniazko idazkeraz (Sobrevilla, Villanueva...). Hala egingo ez bagenu, hizkuntza horren ondare linguistikoa higatzen ariko ginateke. Billanueba idatzita ez diogu inolako mesederik egiten euskarari, baina gaztelaniaren integritateari kalte egiten diogu. Gauza bera gertatzen da Aguirre edo Echegoyen idazten dugunean ere, nahiz eta, ohituraren poderioz, hain harrigarria ez zaigun iruditzen [...] Kontzejuko auzoburua / Capitalidad del concejo: ED50 30T X.498171, Y.4765722, alt. 310 m. // Udalerriko kontzejurik txikienetakoa da. Madozek bere Diccionario ezagunean (1845-1850) zehazki kokatzen du entre dos montes muy elevados, eta mendi horiek mendebaldean dagoen Babio eta ekialdean dagoen Burubio izango dira seguruenik. Urduñako Mendeika kontzejutik Amurrio aldera datorren ibaiaren arro horretan dago kontzejua. Madozek ez du auzorik aipatzen, baina bai suak kiskalitako etxe bat: una casa quemada que llaman de Arriaga. Aldiz, 1877ko Libro de Álava delakoan, Arecha eta Arregoico etxaldeak aipatzen dira. Hegoaldean aipatutako Mendeika kontzeju bizkaitarra dauka, mendebaldean Izoria, iparraldean Olabezar eta ekialdean Amurrio. Biztanleriari dagokionez, asko jaitsi zen 1850 eta 1870 artean. Izan ere, 1850ean 31 biztanle zituen eta 1870ean 10 besterik ez. 2000ko erroldan, ordea, 21 zituen eta badirudi Amurriotik gertu egoteak zerikusia izan duela hazkunde horrekin, herri horren zabalkunderako eremu egokia baita. XVIII. mendean Lezamako kuadrillan zegoen kontzeju hau gertuko Izoriarekin batera. Amurrio, Larrinbe, Saratxo eta Olabezarrekin batera, Armuruko batzarrean ere egon zen. San Antón de Armuru ermitagatik deitzen zen batzar hori horrela eta ermita hori Amurrioko Landako auzoan zegoen. Kontzejua Etxegoien den arren, errekaren ezkerraldean dagoen auzoburuari ere izen berbera ematen zaio. Zubia igaro eta ibaiaren beste aldera, Burubio mendiaren magalean etxeetatik gora bakartua, Done Mikel Goiaingeruaren ermita dago. Madozek aipatzen zuenez, ermita hau Amurriokoari atxikitako parrokia zen eta, jadanik ordurako (1845-1850) zerbitzu gutxi eskaintzen omen zituen. Ermita horretatik gertu, muino baten gainean, oraindik zutik daude antzinako hilerriaren horma batzuk eta etxe bat ere bazen hor. Ermita horrek balio arkitektoniko handirik ez duen arren, badu balio historikoa, landa eremuetako garai bateko parrokien adibide eredugarria delako. Parrokia horiek gehienak desagertu ziren eraikin berri eta dotoreagoak egin eta ordezkatuak izan zirenean. // Aipaturiko Madozen Diccionario delakoan (1845-1850), egungo formaz gain, Echegoyan aldaera ere ageri da eta, gaur egun ere, forma hau erabiltzen dute bertakoek giro laxoan hitz egitean. Hala eta guztiz ere, zaharrena eta hizkuntzaren aldetik egokiena Etxegoien era da. Euskal toponimo honen osagaiak argiak dira, etxe izen, goi kokaeraren adierazle eta -en atzizki superlatiboa, alegia. Horren arabera, ‘goren dagoen etxea’ edo ‘etxerik altuena’ litzateke, beraz. Ameriketan –Mexikon batik bat– Chagolla deitura aurkitzen dugu (baita haren Chagoll aldaera ere), auzo honetatik Santo Domingora XVI. mendean joan eta bertan itxuraldatu zena [...] Jai patronalak [...] Etxegoien > Maiatza 8 > Nuestra Señora de la Antigua / Antzinako Andra Maria
(...)

(...)
Den. oficial: Etxegoien. [...] Etimol.: Los formantes del topónimo son claramente etxe ‘casa’ y goien ‘la más alta’ (véase la entrada anterior), es decir, la que es más alta que el resto o la que está situada más arriba que las otras (cfr., en oiconimia, Etxegoiena vs. Goienetxea, como Etxagaraia vs. Garaikoetxea). Véase Galé, Gorrotxategi y Mugurutza (2013: 115-116). Como en el caso de Andagoyen (1257), Andagoyan (1514), también aquí ha habido y hay todavía alternancia entre -goien y -goian.
(...)