Leku-izenak

(...)
Mikel Gorrotxategi Nieto, euskaltzain urgazle eta Euskaltzaindiaren Onomastika batzorde idazkari denak, // EGIAZTATZEN DU: // Onomastika batzordeak Altsasun izandako azken bilkuran Butroe ibaiaren bokale edo ibai ahoan dagoen badiaren izena aztertu zuela eta izena Plentziako Badia / Bahía de Plentzia dela ebatzi duela. // Bi izan dira izen hau hobesteko arrazoiak, geografikoak eta historikoak. // Historian zehar, aipatutako eremua izendatzeko portua zeukan Plentzia hiria hartu izan da erreferentziatzat eta Gorliz zein Barrika izenak ez ziren XX. mendearen amaiera arte erabiltzen hasi. Itsasoko geografia izenak nabegaziorako liburu eta kartetan ageri dira eta, esaterako, Battista Agnesek 1544an argitara emandako atlasean Plentzia dago, Plazencia idatzita, garai hartako mapetan jomuga ziren portu izenak ageri baitira. Beste horrenbeste esan daiteke 1578an Joan Martinesek argitara emandako atlas ezagunaz. Bertan ere Plentzia dugu, Platentia moduan emana. Euskaraz inguru honetaz ezagutzen dugun aipurik zaharrena Piarres Etxeberri «Dorre» jaunak 1677an argitara emandako lan honetan ageri da: Liburu Hau da Itsasoko Nabigazionekoa. Honako hau dio: // Iakiteko duzu nahi baduzu muillatu Plazenzian ioanen zare ahalik eta istriborrenerat santua deskubritu artean eta etxatuko zaitu northerat eta muillazazu uest noroesta puntaren gaiñetik duzunean. // Liburu hau, euskaraz itsasgintzaz idatzitako lehenengoa da, alegia, Ziburuko Martin Hoyartzabalek 1633an argitaratutako Les voyages aventureux du capitaine Martin de Hoyarzabal liburuaren itzulpena. Jatorrizko liburuan ondokoa ageri da: // Sçaches que situ veux poser au Mailhar de plaisance iras par le plus sur deuers Stibon… // XIX. eta XX. mendeetan argitaratutako derrotero izeneko lanetan eta kartetan generiko desberdinak ageri badira ere (ensenada, concha, bahía) aipatzen den izen bakarra Plentzia da ez ordea Gorliz edo Barrika. // Arrazoi geografikoei dagokienez esan behar da badia, bokale eta abarrek inguruko portu nagusiaren izena hartzen dutela eta horren adibiderik gardenena Bizkaian bertan dago. Izan ere, Ibaizabal ibaiak sortzen duen bokalari Bilboko abra edo Abra de Bilbao esan ohi zaio mundu zabalean, nahiz eta Bilbo 15 kilometro barrurago dagoen. Baina, inoiz ez da erabili, ezta proposatu ere, Getxoko abra deitzea, kilometrorik gehienak azken udalerri honetakoak baldin badira ere. Kostaldetik segituz ikusten da hori dela jokabide arrunta, eta adibiderik argienak Galiziako itsasadarrak dira. Hauek izendatzeko portu-hirien izenak erabiltzen dira. // Eta eskatzaileari igortzeko, izenpetzen du Bilbon, bi mila eta hamarreko azaroaren hamalauan. Mikel Gorrotxategi, // Onomastika batzorde-idazkaria // O.I. // Andres Iñigo, // Onomastika batzordeburua
(...)