(...)
Artaduondoa, esan bezala, Artadualdea-tik bereizi behar da, behialako Camino de Iturrizabalaga (gaurko Camino de Otubarren, antza)-ren inguruan zegoelako, Artadualdea-tik urrunxko hortaz.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. -Aizina/-gibela] Atzeko aldea, gibelaldea izendatzeko aldiz, beti ezinbestekoa izan da toponimoari -gibela itsastea, bestela nahasketa sor zitekeelako. Eslaban, adibidez, Artadualdea, Artadubarrena, Artaduburua, Artadugibela eta Artaduondoa aurkitzen ditugu Artadua dermioaren zati ezberdinak aditzera emateko, baina ez dugu sekulan edireten *Artaduaizina-ren gisakorik, hau izendatzeko Artadua aski zelako, itxuraz.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. -Ondoa] Posposizio honen formari dagokionez, oinarria bokalez bukatzen denean bokal laburketa gauzatzen da batzutan, baina beste batzutan ez, eta ez dirudi horrelako lege finkorik dagoenik. Agian lehen lekukoek (XVI-XVII. Mendekoek) bokalak dauden-daudenean gordetzeko joera erakusten dutela esan liteke, geroagoko lekukotasunek maiz forma laburtuak dituzten bitartean. Adieraz den bezainbatean, oinarrian azaltzen den eremuaren aldameneko alderdia ematen duela ezagutzera esan daiteke, baina guretzat behintzat ez dago garbi aldamenekotasun hori zertan datzan, ez eta aldea posposizioa duten toponimoetatik zertan bereizten den, aldea badela garbi dagoenagatik. Eslaban, esaterako, gauza bat zen Artaduondoa eta beste bat Artadualdea, eta Nafarroako beste herri batzuetan [Gehienetan seguruenik, baina gu ezagutzen ditugun datuetatik mintzo gara, gisa denez.] ere gisa bereko bereizketak aurkitu ditugu. Aezkoa-Hiriberrin, adibidez, Beragua dermioa dugu, eta honen barruan Beraguarria eta Beraguarana azpidermioak, gutieneko kontuan. Beraguarria-ren barrenean, alderdi ezberdinal adierazten dituzten Beraguarraldea eta Beraguarrondoa ditugu, baina zoritxarrez ez dakigu bion arteko aldea zertan dagoen.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. -Aizina/-gibela] Atzeko aldea, gibelaldea izendatzeko aldiz, beti ezinbestekoa izan da toponimoari -gibela itsastea, bestela nahasketa sor zitekeelako. Eslaban, adibidez, Artadualdea, Artadubarrena, Artaduburua, Artadugibela eta Artaduondoa aurkitzen ditugu Artadua dermioaren zati ezberdinak aditzera emateko, baina ez dugu sekulan edireten *Artaduaizina-ren gisakorik, hau izendatzeko Artadua aski zelako, itxuraz.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. Aldea] A. Irigoyenen ustez alde, eta honen aldaera den aldai latin bulgarreko *altana-tik atera dira. Hona hemen autore honen hitzak: "de la misma manera que alde, 'lado', con variante residual aldai, y alden- en aldendu, 'separarse, marchar', procede del latin vulgar a partir de *altana, derivado de altus, -a-, -um, adquiriendo el sentido general de 'costado', cfr. Vizc. Aldean, 'a cuestas', como soinean" ["Cuestiones de toponimia vasca circumpirenaica", 202. or., ETTVC]. Gure irudiko aldea zenbaitetan 'aldaia', 'aldapa', 'aldatsa' izan daiteke (Aldea herri izenean, kasu), baina neke da onartzen hau latineko *altana-tik atera dela (ikus Ezporogiko Aldaiondoa sarreran dioguna). Posposizio gisa azaltzen deneko balioa hizkera arrunteko 'alderdi', 'albo', 'aldamen' da, baina halaz ere adiera bertsua bide duen ondoa-tik bereizi behar da, oinarri berari erantsita alderdi bana adierazten baitute bi izenok (ikus ondoa aztertzean dioguna). Aldea gehienetan zuzen-zuzenean elkartzen zaio oinarriari: Artadualdea (Eslaba), Astalorraldea (Moriones), Txirrialdea (Eslaba)... Baina behin edo beste -(e)ko leku-denborazko genitiboak lagundurik ere azaltzen da: Erbiñako aldea, Labeko aldea (Galipentzu). Azken hau, dena den, "labetto aldea"-tako ere har daiteke, -ko hori txikigarritzat joaz, baina lehena oso argia da.
(...)

(...)
Lecinosa Lecino 'artea'-ren eratorria dugu [Izen honen adieraren inguruan ikus Galipentzuko lecino sarrera. Ledean La Lezinosa dugu 1726an (PRA-Oibar, 39. k.), eta La Lecinera 1730ean (id., 42. k.)], eta ezbairik gabe euskal Artadu(a) (< *artadui)-ren ordain erdalduna da (ikus sarrera hau). Alto de la Lecinosa euskarazko Artaduburua bera zen (ikus sarrera hau), Cabe la Lecinosa euskal Artaduondoa edo Artadualdea-ren baliokide, eta Tras la Lecinosa gure hizkuntzako Artadugibela-rena. Ermita de la Lecinosa edo Nuestra Señora de la Lecinosa egungo La Venta-n zegoen, gaztelua bera bezala (ikus Artadua eta La Venta sarrerak). Ulertzekoa da La Lecinosa-n ermita izatea, Erdi Aroan hustu bide zen jatorri errematarreko herrixka izan baitzen bertan. Honela mintzo zaigu J. Gárriz [Despoblados, 21. or.] honetaz: "La Encinosa, en Eslava, de ascendencia romana, fue sede de un monasterio de Templarios, despoblándose durante la Edad Media" Autore honek dioenez Jupiterri eskainitako "ara" bat aurkitu zuten bertan. Linares de la Lecinosa Los Linares altos-en (egungo Los Linares-en, alegia) zegoela suposa daiteke, Artadua-ko ermitak alderdi honetan gutxienez alor bat bazuelako (ikus Jaun Done Eztebegibela), baina Los Pozos de aguar lino delakoa (Los Pozos orain, itxuraz) La Lecinosa ondoan zegoela aintzat hartzen badugu, Artadua-ko lihatzeak bertan zeudela ondorioztatu beharko dugu. Castro de la Lecinosa 1276an dokumentatzen da, eta itxura guztien arabera Alto de la Lecinosa edo Artaduburua-n zegoen gaztelua adierazten du (egungo La Venta bera, irudiz).
(...)

(...)
Artadua-ren alboko alderdia zen, Abaizbidea edo Camino de Abaiz-en ondokoa, itxuraz. Artikulurik gabe ere azaltzen da. Dirudienez Artaduondoa-z beste zerbait ematen zuen aditzera (Ikus Dermio baten zatiketa atalean dioguna).
(...)