(...)
Etimologia iluneko izena da hau. Gure ustez onomatopeia bat edo hitz adierazkorren bat izan daiteke, tradizionalki Aldabea-ra bota izan direlako balio ez zuten gauza guztiak. Ohitura honek herriaren inguru guztia zikinkeriaz bete du, eta herrira iristen diren bisitariak lehen begiratuan ez konturatuagatik, azterketa sakonxeago batek berehala azaleratzen ditu botatako hondakin piloak. Dokumentazioan ia beti Turtunbera agertzen da, eta egun ere Turtunbera [tùrtumbéra] esaten da, baina izen honen lehen lekukokoa euskal eredu fonologikoari estuago lotzen zaion 1602ko Durtunbera da. Turtunbera ere goiz azaltzen da. Geroko hasierako horzkari ahoskabea asimilazioz sor zitekeen. Notatzekoa da puntu honetan t- eta d- euskal hiztegian mailegu, dermio adierazkor eta adizki "finito"-etan baizik azaltzen ez direla [Ikus FHV, 254-255. orr. Eguesibarko Altzutzan Uxueko izenaren oso antzekoa den Tutumbera dugu 1914eko katastroan, Tutunbera orain. Zoritxarrez ez dugu bere nolakoaren berri.]. Aldabea de Turtunbera Turtunbera hutsaren adierakidea da [Diferentzia zerbait egon liteke, agian.], eta honek bezala herriaren ondoko sakanetako bat adierazten du (ikus Aldabea sarrera). Alto de Turtunbera Aldabea honen eta Txorria-ren arteko gaina izan zitekeen; Carasol edo Solano de Turtunbera hego-mendebaldera ematen duen hegia da. Fuente de Turtunbera errekan dagoen harri-arkuz eraiki iturri zahar ederra da. Herrian ur korrontea jarri arte garrantzi handikoa zen, jendeak ur bila bertara jotzen baitzuen, Aitzandieta-ra ez ezik. Egun, erauntsien ondorioz, lohiek zeharo estalia dago.
(...)