(...)
Esan dugunez (ikus Bagarana sarrera), Valgrande Bagarana edo Balgarandega-ren aldaera zen, eta Txorria-k adierazten duen eremu ber(tsu)a adierazten zuen.1628ko Cequia de balgrande oraingo Barranco de Txorria da (ikus Bikuaga sarrera), eta 1631ko passo de balgrande, Paso de Txorria izan zitekeen.
(...)

(...)
Lehen begiratuan bago eta harana-z osatua dagoela suposa badaiteke ere, ez dakigu hala den, Uxue ez baita, oker ez bagaude, pagoetarako oso toki egokia (cf. halere, Facería de los Fayales izenaz 1611n dokumentatzen den Lerga eta Eslabaren arteko fazeria. Txutxu-n ere, San Martingo partean baina Uxueko mugan, ba omen zeuden pagoak lehen. Ikus Txutxu sarrera). Dena dela, 1537ko Bagarana-ren ondoan urte bereko zalantzazko Bagara (agian Bagaran-en laburketa grafikoa) dugu, eta 1634eko Balgaran. Azken honetan hasierako ba- segmentua val 'ibar'-tzat hartu dela dirudi, seguraski bukaerako -aran-en oinarrituta. Itxura guztien arabera Balgaran hau 1701eko Balgarandega-rekin lotu behar dugu, eta hau, bere aldetik, 1593rako azaltzen den La Balgrande-rekin (ikus Valgrande sarrera), soinu-eiteaz gainera bietan lihatzeak bazirenez gero. Lihatzeak, ikusiko denez, Txorria-n eta inguruetan (Aliaga eta Ollatu-n ere bai, gutxieneko kontuan) izan dira Uxuen, eta toponimo hau 1593rako aurkitzen dugun arren, badirudi Balgaran, Balgarandega edo Valgrande-ren ordezkatzailea izan zela, 1814eko lekukoa aintzakotzat hartu behar badugu. Honen arabera, bi toponimook elkarren ondoan mendetan bizi ondoren, azkenean batak (Txorria-k) bestea (Valgrande, Balgaran edo Balgarandega) irentsiko zuen. Daitekeena da, orobat, Balgaran(dega) 1540erako azaltzen den Zabala-ren ordain erdaldun batzuetan euskaldundua izatea, biak Txorria eta Villantigua-ren artean baitzeuden (ikus Zabala sarrera). Zernahi gisaz, Balgaran erdal Valgran-dik atera dela irudi du, eta Valgarandega Valgrande-tik, bukaerako -ga hori zer den sobera garbi ez badago ere (-aga-ren laburketa apika?). Bagarana Balgaran-etik atera ahal izan dela kontu egin daiteke, baina albokariaren galtzea justifikatua ez egoteaz gainera, Bagarana Balgaran, Balgarandega eta Valgrande baino lehenago aurkitzen dugu. Balgaran eta Balgarandega-k Galipentzuko Garanda, Garandako harana, Garandako zabala eta beste dakarzkigute burutara. Azken toponimo hauek aztertzerakoan esan moduan, Garanda Galipentzutik hurbil dauden haranik handienetakoa da, handiena ez bada behinik behin.
(...)