(...)
Ezponda 'aldapan dagoen lur-zatia, bereziki harresi baten behealdean edo ubide baten ertzean gertatzen dena, edo lurrak beherantz lerra ez daitezen harriz edo, egiten dena' [Sarasola, HLEH.] eta -be 'behe' dira egun [èzpondábe] ebakitzen den izen honen osagaiak. Izan ere, Ezpondabe Artadubarren eta errekaren artean dagoen ezponda edo maldaren beheko aldean dago, eta hortik izena (ikus Camino de Abaiz a Sangüesa sarrera). Alto de Ezpondabe berriz, ezpondaren goiko aldea da, eta euskarazko Ezpondabeburua-ren "erdal" ordaina dugu. Barranco (edo Río, noiz edo noiz) de Ezpondabe Barranco de Presaldea-ren jarraipena da, alegia, beherago Barranco del Soto deitzen den bera. Fuente de Ezpondabe, azkenik, bertako iturria zen, Paso de Errotaxar-etik urrun ez zegoena, antza (ikus Errotaxar sarrera). Ezpondabe-k El Soto, Xauzgun, Artadubarren, eta Presaldea-rekin mugatzen du. Alderdiko errekak beste aldean dagoen Santa Criz-etik banantzen du.
(...)

(...)
[Dermio baten zatiketa. -Bea/-pea] Posposizio honek bi aldaki dauzka: kontsonante ahostuna duena (be), eta kontsonante ahoskabea duena (pe). Hau batzutan ingurune fonikoak inposaturikoa bada ere (Uxuen, esate baterako, Aizpeaga < (h)aitz + be + -aga), beste batzutan berezko gauza da (Ezpondabe Eslaban / Ezpondapea Morionesen), eta beraz posposizio honek bi aldaera libre (arestian aipatu direnak) dituela esan dezakegu. Bi aldaera horiek ez daude geografikoki banatuak; Uxuen esaterako biak ditugu: Aldabea, Buzakabe, Drindabe, baina Morape [Leku-izen hau, dena den, ez da oso adibide ona. Ikus Uxueko Morape eta Moratea sarreretan dioguna]. Eslaban ere aldaera ahoskabedun eta ahostuna aurkitu ditugu: Bidapea baina Ezpondabe. Gainontzeko herrietan, berriz, beti herskari ahoskabea duen aldaera azaltzen da [Antza denez, kronologikoki lehena behe da; gero, eta txistukari ondoko kokapenaren ondorioz, honen aldaera hutsa den pe orokortuko zen eta noranahiko egin]: Zerradopea (Lerga), Gurutzepea (Ageza), Etxepea (Zare), Elizapea (Ezporogi), Alorrandipea (Leatxe). -Bea, -pea-k 'azpia' adiera du, eta sarritan gaina-ri kontrajartzen zaio, baina ez beti, azken honek beste balio bat ere izan dezakeelako, aurrerago ikusiko denez. Hortaz, Ezpondabe edo Ezpondapea 'ezpondaren azpia' da, Bidapea 'bidearen azpiko aldea', Zarebidegaña (Moriones), edo Oibarbidegaña (Leatxe) Zarebidea eta Oibarbidea-ren (hots, Zareko eta Oibarko bideen) gaineko aldea diren bezala. Garbi dago, horrenbestez, -pea eta -barrena diferenteak direla, lehenak zerbaiten azpia adierazten duen bitartean, bigarrenak dermio baten behereneko alderdia izendatzen duelako.
(...)