Leku-izenak

(...)
El Vedado izena 1722an agertzen da aurren aldiz. Uxuetarrek aziendak (behiak, ahuntzak eta zamariak) larretzera eramateko altxatzen zen, eta ezin zitekeen "corraliza"-tzat saldu. Iribarrenek [VN.] honela definitzen du Erronkarin ibiltzen den Vedado(s) hitza: "Nombres que dan en el valle de Roncal a los terminos de Pasto, cuya administración y arriendo corresponde al Ayuntamiento de cada pueblo" B. Estornés Lasak [DTR, 388. or.] ere berdintsu definitzen du Izabako vedado: "terrenos de pasto cuyo arriendo corresponde a los ayuntamientos, prohibido" Ricardo Ciérbideren arabera Vedado ez da egungo Olibaldeko toponimian azaltzen, baina garai batez erabilia izan zen bertan, dokumentazioak garbi erakusten duen bezala. Honela dio: "El Castellano vedar procede del latín VETARE «prohibir, vedar». Uno de sus derivados es vedado «campo o sitio acotado o cerrado por ley u ordenanza». Hoy es voz desusada en la toponimia de esta comarca (Olibaldean, alegia), pero, a juzgar por la documentación, fué activa en épocas pasadas, y, como algunos de estos topónimos hacen referencia a hierba y animales..." [TCO-II, 136-137. orr.] Guztiarekin ere Uxueko El Vedado-n XVIII. mendean baziren alorrak. El Vedado-k mendi osoa hartzen zuen, Dorrondiaga oihezkia, eta El Carasol del Vedado eguzkialdea. Orain anitz aldiz El Monte esaten da, isuri bata zein bestea aditzera emateko, bereizteko beharrik ez dagoenean. Monte del Vedado 1781ean aurkitzen dugu. Uxueko El Vedado-ren antzekoak izan behar dute, balioaz den bezainbatez, beste herri batzuetako El Acotado toponimoek (Olloibarko Egillor-Beasoain, Ollo eta Senosiainen azaltzen da, adibidez [NTEM-XI, 54, 89 eta 114. orr.]) eta euskarazko isuin- osagaia dutenek (cf. Isuña Burlatan; Isunlarre Untzun; Isunbizkar Usin [Jimeno Jurío, ETB, 69. or.], Isuina Narkuen [PRA-Artabia, 4. k. Acotado eta Isuina, halarik ere, erdarazko Monte demarcado-ren kide izan litezke, ez El Vedado-renak, hots, euskaraz Basoitxi-ren bitartez bideratu den kontzeptua eman lezakete aditzera. Ikus Epaizko Monte demarcado sarrera eta NTEM-IX, 38.or.]). Aezkoan aipatu osagai hori duten Aria eta Aribeko Isuneta edo Ixuñeta-z landara, antzeko adiera dukeen Debekuberri dugu bizirik Abaurregainean, Debecuberria 1782az geroztik [PRA-Auritz, 50. k.], urte berean agertzen den El Vedado-ren ondoan [Id.]. Berriki arte idoi bakarra zegoen El Vedado-n (Balsa de Medios) [Esan moduan El Vedado-ren erdian dagoelako hartzen du izen hau.], baina orain denbora gutxi beste bat egin dute, Uxuen arruntak diren idorteetan aziendek nahikoa ur izan dezaten.
(...)

(...)
Ikus El Vedado eta Dorrondiaga sarrerak.
(...)

(...)
Boyeral, Galipentzuko izen bereko toponimoa aztertzean esan denez, herriko aziendentzat altxatzen den mendia ohi da (azienda larriak nahiz azienda xeheak alatzen ziren bertan). Uxuen toponimo hau 1892ko katastroan ediren dugu estraineko aldiz, eta Carasol del Vedado-rekin identifika daitekeela dirudien arren, Aguilar ere izan daiteke, hondar hau eguzkialdea ezezik "boyeral"-a ere bazenez gero.
(...)