Leku-izenak

(...)
Iturri izena eta -eta atzizkia ditugu hemen. Agezako toponimia aztertzean ikusi dugun Iturrieta bera da, hots, bi herrion arteko mugako alderdia. Galipentzuko Las Fuenticas-etik oso gertu zegoen, baina Balarata-ren (Galipentzun) eta Arana-ren (Agezan) barruan.
(...)

(...)
Iturri izena eta -eta atzizkia ditugu hemen. Galipentzuko mugako alderdi bat izendatzen zuen (cf. Las Fuenticas auzo herri horretako Agezako mugan), hain zuzen ere gaurko Fuente de Arana eta Balsas de Arana derizten iturri eta idoien ingurukoa. Hortaz Balsa de Iturrieta Balsas de Arana horietako batekin identifika dezakegu, eta Prado de Iturrieta Fuente de Arana-ren inguruko larrea zela pentsa daiteke, hau da, Galipentzuko Prado de Balarata bera zela.
(...)

(...)
[-Eta gure eskualdean. Ageza] Iturri eta -eta dira leku-izen garden honen bi osagaiak, eta itxuren arabera Ardantzebarrenetakoiturrieta bera dugu. Iturri bakarra dago orain inguru honetan, baina euntzea edo larrea zenez daitekeena da lehen gehiago izatea.
(...)

(...)
Leku-izen honen lehen lekukoa (Balarata, 1645. Cf., gainera, 1597ko Balaratabarrena) -ata-z amaitzen bada ere, 1704 eta 1705ekoek -ate dute bukaeran. Etimologia ilun samarra da, baina hasierako bal- hori val 'ibarra', 'harana' dela suposa daiteke, beste toponimo askotan azaltzen den izen bera alegia: Valescura, Valeciera, Valdarras... -Arata edo -arate segidan, berriz, haran 'ibarra' (askotan laburtua azaltzen da: Araeta, Araluze...) eta ate 'portilua' egon daitezke, nahiz azken honi dagozkionak sobera garbi ez dauden. Beste posibilitate bat azpian ara + ate gabe, *Araeta-ren moduko bat [Ikus AV, 51. or.] dugula kontu egitea da. Hemendik, asimilazioz lehenik *Araata aterako zen, gero bokal berdinen laburketaz *Arata, eta azkenean disimilazioz Arate. Alabaina, eta Portillo de Balarata ongi dokumentatua dagoenez gero, badirudi aipaturiko Balarate har litekeela jatorrizko formatzat. Balarata, hortaz, Acequia edo Barranco de Balarata-ren inguruko harana izan zitekeen hasiera batean, gero ondoko lurrak ere izendatzera lerratu zelarik. Balarata [bàlaráta]-k Agezako lurrekin eta Las Fuenticas, Meazu eta La Elka-rekin mugatzen du. Acequia de Balarata lehengo Prado de Balarata-n sortu eta El Riacho-n (Pontarrón dermioan) bukatzen den errekastoa da. Prado de Balarata Agezako mugari hurran zegoen, eta Agezako mugaren ondoko Fuente de Balarata beheko herrira (Galipentzu Berri-ra, alegia) ura eramateko hartu ondoan labakitu zuten. Juncar de Balarata edo El Liscar Prado de Balarata-n zegoen, azekiaren ondoan. Aipatu dugun Portillo de Balarata Camino de Ayesa batean zegoen, agian Acequia de Balarata oraingo Camino de Ayesa-k gurutzatzen duen puntuan. Cantón de Balarata, azkenez, alderdiko muinoek osatzen duten xerrattoari esaten zaio, Cantón de las Fuenticas-en Balarata-ko zatiari, alegia. Balarata, inguruko lurren antzera, toki urtsua da (cf. Las Fuenticas) eta esan moduan orain gutxi arte larrea izan da bertan, Pollungu-n bezalaxe. Hortaz, ez da harritzeko lezkak eta ihiak (cf. El Juncar) ere ugariak izatea (ikus Lezkatzea eta El Liscar sarrerak).
(...)

(...)
[-Eta gure eskualdean. Galipentzu] Ikus Agezako izen bereko sarrera.
(...)