Leku-izenak

(...)
Ya hemos visto el tratamiento normal de la terminación -ano (-ao, -o) en Vizcaya y Guipúzcoa. Un tratamiento -aun (con restablecimiento bien ejemplificado también de la nasal tras el diptongo nasalizado (billau, bilaun “villano”) es teóricamente posible; parece preferible separar, sin embargo, las parejas Atano, Ataun, Echano, Echaun, Elcano, Elcaun, Solano, Solaun, etc., que han sido relacionadas entre sí por Caro Baroja (Mat. 94), y ver en ellos dos sufijos distintos: -une con sus variantes -gune, -kune, -ue, -ume (= vasc. une, gune) y -no, escrito a menudo -nno
(...)

(...)
Toponimo honen lehen lekukoa 1335eko Vayllescura da. Honen azpian, dirudienez, [bàlleskúra] zegoen, hots, geroko ia agerraldi guztietan [Izan ere, 1647an Balle escura dokumentatu dugu.] edireten dugun [l] hortz-hobietako apikariaren ordez [ll] sabaikaria duen aldakia. Escura latineko obscura-tik heldu da; Menéndez Pidalen arabera [MGHE, 126. or.] s- urkariz hasten ziren hitzek, latin bulgarrean berean e- protetiko bat hartzen zuten gehienetan, eta batzutan i-. Honek bokal + s + kontsonantea zuten beste hitz batzuk erakarri zituen, hala nola (ob)scuru, escuro eta oscuro sorteraziz. Gaur egungo Valescura [bàleskúra] val / valle baliokidetasunaren ondorea da, eta Valdescura [bàldeskúra] edo Valdoscura [bàldoskúra] aldakiak Valdarras, Valdejares eta bestetan azaltzen den preposizioaren eraginari leporatu beharko zaizkio. Azken aldaki horretan -o- agertzeak, jendeak, herri etimologiaz edo bestela, oraingo oscura-rekin lotzen duela salatzen du. Galipentzuren mugakide den Zarrakaztelu herrian ere Valoscura bildu du R. Ciérbidek. Ikerlari honek honela azaltzen du izenondoaren presentzia: "El especificativo oscura obedece a que, en otro tiempo, los pinos y monte bajo eran tan espesos que dificultaban el paso de la luz" [TCO-I, 67. or.]. Dirudienez Peñan ere bada Valoscura izeneko dermioa, eta Orba ibarreko Makirriainen honen ordain euskalduna den Aranilun edireten dugu 1759an [PRA-San Martin, 45. k.]. Valescura El Solano-tik Zabaleta-raino hedatzen da, Uxue eta Eslabako mugatik, Ondallu, El Modrojal eta La Peñaza-raino. Dokumentu zaharretan aurkitu ditugun datuetan oinarrituz ondoriozta daitekeenez, dermio honen zabalera handitu egin da, eta mugakide zuen Larrañetako mendia (oraingo Paco de la Barrera. Ikus sarrera hauek) irentsi du. Dokumentazioan Valescura hutsaz gain, Barranco de Valescura, Cuesta de Valescura, Monte de Valescura eta Solano de Valescura azaltzen zaizkigu. Lehenari Uxuen Barranco de Zaldunaga esaten diote, eta Galipentzun Barranco de (la Muga de) Ujué lehen zatian, Barranco del Modrojal gero, eta Barranco de Ondallu Aragoa ugaldera iritsi aitzintxean. Barranco del Pozo de Portal-i ere Barranco de Valescura deitzen diote, hau ere Valescura-n barrena igarotzen baita. Monte de Valescura Galipentzu, Uxue eta Eslabako mugako mendia da, alegia, dokumentazioko Cuesta de Valescura, Subida de Valescura edo Solano de Valescura [Oraingo El Solano?.] bera. Valescura-ren barruan azpi-dermio bat baino gehiago daude, honako hauek besteak beste: El Solano, Paco de Ferrer, Paco de la Vaquera, Paco de la Barrera (lehengo Larrañetako mendia), La (Cueva de la) Marta... Iturriak ere ugariak dira: Fuente de Pío, Fuente del Pozo de Portal, Fuente del Fiero, Fuente del Pozo grande... Izen horietako gehienak berriak dira, oraindik ezagunak diren galipentzuarren izen-deituren edo goitizenetatik atereak: Ferrer, Pío, El Fiero... (ikus aipatu toponimo horiei dagozkien sarrerak), eta badirudi izen zahar galduen tokia hartu dutela (cf. Apeztegia alorra, Larrañetako mendia...).
(...)