Leku-izenak

(...)
[-As/-az, -es/-ez, -iz, -os/-oz, -us bukaerak. Galipentzu] Lehen osagaia, aurreko toponimoko val de bera da (cf. Egungo Portillo de Jares). Bigarrenak erromantzezko jaro, jara toponimian arruntarekin izan lezake zerikusia (cf. Euskaraz arrunta den zara, txara, xara, zaraka, txaraka...). Bukaerako -(e)s horrek plural erromantzea irudi du (cf. Leatxeko Zugarketa > Los Zugarres). Honetan oinarriturik euskarazko *Xaraketa edo antzeko zerbait bazegoela kontu egin daiteke, eta gaurko Jares horretatik atera dela. Guzti hau, alabaina, balizkako kontu hutsa da. Burgin Sinares (izen ofiziala) / Txares (izen herrikoia) deitu erreka dugu, eta baliteke aztertzen ari garen Galipentzuko leku-izena honekin lotua egotea. Bilakaera hau izan zitekeen: Sinares > *Siares > *Xares > Jares (Galipentzu), Txares (Burgi) (ikus Agezako Mutxiturriaga sarrera). Sinares zer den edo nondik heldu den ordea, ez dakigu.
(...)

(...)
Leku-izen honetan, berriro ere, val daukagu, eta lehen begiratuan oso iluna den -eciera. Toponimo honen lehen lekukoan eta geroko ia guztietan izenburuko forma agertzen bada ere, 1608koa den bigarren lekukoan izen honen etimologia pittin bat argi diezagukeen Valeciela aldakia dugu. Honek jatorrizko *Valleciella batetik, *Valeciella-ren moduko baten bitartez, lehenik Valeciela eta gero Valeciera atera dela pentsa erazten digu. Honela bada, 'haran txikia', 'ibar txikia' dateke aztergai dugun honen jatorrizko esanahia (cf. Leatxeko Arankoeta, Arankoetakoa [Varecillas aldaera aztertzean honela mintzo zaigu: "En 1695 se cita como «Barezillas». Para Berrade puede ser el diminutivo de «vara». Es buen terreno de cultivo, con viña sobre todo", "Toponimia de San Martín de Unx (Navarra)", 452. or. Dokumentazioak, ordea garbi erakusten du valle 'haran'-en ondorengoa dela.]). Valeciela-tik, alboko disimilazioz, Valeciera atera zitekeen, bi aldakiak agertzen ziren txandaketa garai baten ondoren disimilazioduna nagusitu zelarik. 1703ko Valdeiziera aldaera analogiazko forma dela uste dugu (cf. Valescura-ren aldaerak diren Valdoscura eta Valdescura). Azpimarratu behar da orografiak proposatzen dugun etimologiaren alde dagoela, Valeciera Barranco de Valeciera txikiaren inguruko haran txikia delako. Erreka hau Baranditurri-tik jaisten den urak sortzen du, eta beherago Barranco de Ibarreko harana deritzan berbera da. Gaurko Valiciera [bàlizjéra] Galipentzutik hurbil samar dago, Puente de Melenas eta herriaren artean. Inguruan dituen beste dermioak hauek dira: Baranditurri, Pila, Paco de las Minas, Paco de Melenas, eta Tximarra. Balsa de Valeciera-k ez du zahar itxura handirik. Lehen aldiz 1845ean aurkitu dugu dokumentazioan. Cantón de Valeciera Las Minas eta Cantón de Ekarra-ren arteko gaina da.
(...)