Leku-izenak

(...)
[Dermio baten zatiketa. Portilua] Erdarazko portillo 'ateka', 'ataka', 'harrate', 'harrarte'-ren kide euskalduna da hau gure alderdian. Portilu erdarazko aipatu izen horretatik atera da, bukaerako -o itxi delarik, maileguetan sarri agitu ohi denez (cf. puntallo > puntallu). Izen hau gehienetan oinarriari bitartekorik gabe eransten zaio: Aranportillua (Ageza), Arroiaportillua (Lerga), Bartastekaportillua (Galipentzu)... Eslaban -ko-dun toponimoa ere azaltzen da, morfema hori ez duen aldaeraren aldamenean: Dorretako portilua / Dorretaportillua.
(...)

(...)
Hemen Arroia 'arroila', 'mendi tarteko zintzurra', 'bide bazterretan egiten edo gertatzen den ildo-modukoa', 'erretena', 'ur-jasak eratzen duen ubidea' [Sarasola, HLEH eta Mitxelena, OEH.] dugula dirudi. Mitxelenak dioenez *Arroia Arrugia-tik atera da, erdarazko arroyo bezala, eta aldaki horren eta arroila-ren arteko erlazioa erdoi eta erdoil, edo gaiendu eta gailendu-ren artean dagoen berbera da [Mitxelena, AV, 57. or. Izen honen etimologiaz ikus DEV-II-ko Arroil sarrera.]. Arroia-ren formari dagokionez, Lergan, elkartuetan, 1591ko lehen lekukotasunean aroja- daukagu (r / rr txandaketak maizkoak dira, eta grafia kontu hutsak gehienetan) eta 1593koan aroy- [Mitxelenak (OEH) arroila eta arroi ematen du, lehena -a itsatsiaz, eta bigarrena -a-rik gabe. Gure kasuan ez dakigu seguru zein den oinarrizko forma, baina ditugun lekukoak ikusita -a itsatsia duena dela irudi du. Aroyportillua-ren aroy- hori elkarketan egoteari zor dakioke.]. Oletan eta San Martinen oinarri hutsa dokumentatzen da, beti -a duelarik: Larroya (Oleta, 1535), Arroya (San Martin, 1536), Arroya (Oleta, 1537), La Roya (Oleta,1801). Gaur Larroia [larróya] deitzen den alderdia Oleta, San Martin eta Lergaren arteko mugan dago, eta mendi baten gailur aldea izendatzen duenez gero, badirudi 'mendi tarteko zintzurra' esanahia duela, bertan ateka (cf. Arroiaportillua) bai baitago [Mitxelenak (OEH) arroi harrobia-ren aldaera ere izan daitekeela dio, eta hau toponimo honen jatorria bilatzeko beste bide bat izan daiteke. Gure ustez, dena den, arroila-rekin lotu behar da, gorago esan gisan.]. Lergako Arroia-k Indusigibel, Santa Agata eta Monda-rekin mugatzen du.
(...)

(...)
Arroia-ko harratea zen hau, alegia, egun Puerto de Lerga-ren goiko aldetik Oletara joateko dagoen bigarren mailako errepideko atea. Dena den, Arroia Lergako dermioa den duda egiten dute Lergako gure informatzaileek, baina beste horrenbeste gertatu zaigu, adibidez, Uxuekoa dela segurua den Larrageta toponimoarekin Uxuen. Oletan 1611n Arroiaportillua-ren ordain erdalduna den Portillo de Arroja aurkitu dugu.
(...)

(...)
[Euskararen mugak. San Martin Unx] Javier Zubiaurrek izena alderdiko lur gorriari zor zaiola uste du (Larroya [larróya] esaten zaio orain) [Toponimia...", 447. or.], baina garbi dago herri-etimologia bat egiten ari dela, toponimo honen formarik zaharrena Arroya (1536) delako (cf., gainera, Lergako Arroiaportillua. Ikus izen honen etimologiaz Lergako Arroia sarreran dioguna).
(...)