Leku-izenak

(...)
Gaztelueta auzoa ez da beste auzoak bezain garrantzitsua, ez historikoki ez populazioz; baina, hala ere, oso ongi dokumentatu da 1683. urtetik aurrera. Gaztelu hitza (ez du erdarazko ‘castillo’ soilik esan nahi, baizik eta ‘gotorlekua’) eta ugari- tasuna adierazten duen -eta atzizkia dira toponimo honen elementuak. Inguruan izena eman zion gotorlekuak izen bera zuen, Gaztelueta. Inguru hartan, Getxoko alderdian bezala, gotorleku batzuk izan ziren (euskaraz gazteluak); hori dela-eta maiz dokumentazio zaharrean castillo erdal formaz dokumentaturik ageri da; baina, besteak beste, heredad de Gastelueta solos, (1865, LUA) eta castelueta (1683, BFA JCR0111/010) bezalako formek argi erakusten digute euskarazko forma erabili izan dela eta bestea administrazioek egindako itzulpena baino ez dela. // 1638an, Ingalaterra eta Frantziako gerrak zirela-eta ibaia mozteko enborrez egindako oztopoa jarri eta 200 boluntario aritu ziren Leioan; baina orduan ez zegoen gotorlekurik herrian. Gaztelueta izena 1874 karlistek itsasadarra mozteko eta Portugalete erasotzeko eraikitako gotorlekuetatik dator. Bertan bateria bi jarri zituzten karlistek. Gazteluetako bat 1922an desagertu zen Antonio Mentxaka jaunak gaur egungo ikastetxearen lekuan egon zen etxea eraikitzean; eta bestea, XX. mendearen amaieran. // 1937an Euzko Jaurlaritzak odol ospitalea jarri zuen Mentxakaren etxean. Maiatzaren 11n babeslekua eraiki behar izan zuten, Arriluzeko ospitalearen kasuan bezala, matxinatuen abioiek ospitaleak bonbardeatzen baitzituen. Bertan aritu ziren erizain, besteak beste, Itziar Larrazabal, Ramona Azumendi, Maria Mugarra, Carmen Bollogi, Mª Carmen Rekondo eta Angela Armicibia. Medikuetatik ezagutzen ditugu kudeatzaileak izan ziren Camilo Bilbao y Libano, Alfonso Mezo eta Jose Antonio Libano
(...)