Leku-izenak

(...)
21. Fuera de Elorrio, en Aulesti por ejemplo, nos encontramos con que Narea tiene como forma pop. Narí, Solaguren, pop. Sólaùn, grupo de caseríos, Iturriguren, pop. Ittúrgùn o Ittúrrigùn, fuente de agua abundante con lavadero muy utilizado en otro tiempo, recogido por L. Eleizalde en sus "Listas alfabéticas" como "ltuŕiguen, fuente y heredad de Murelaga (Bizk.)", RIEV, XXI (1930), p. 523, igual que Fombellida, cuyo elemento final no hay que confundir con -goen o -goien, ‘la parte más alta’, la primera de ellas con caida de /j/, Ibatao, pop. Ibetà, grupo de caseríos, etc., donde sin ningún género de duda deben prevalecer como oficiales Narea, Solaguren, Iturriguren, Ibatao, así como también Beaskoa, pop., Biskúè, -en Elorrio Biascua-, etc., cuyas formas no contraídas no son ajenas a la imagen de la propia lengua que tienen los hablantes vascos, y en cualquier caso son operantes en la memoria cultural. El optar por las formas más evolucionadas cambiaría completamente la mencionada imagen que tenemos de la toponimia vasca, que, como es sabido, está, por otra parte, en gran medida vinculada a los apellidos
(...)

(...)
Berdintsu gertatzen da etxe-izenetan toponymo berak hurrengo argigarriren bat daramanean -gorago etxe-izen ez direnetan ere ikusi dugu-: Goitia / Beitia, Goikoa (Goikoetxea) / Bekoa, Goieaskoa (Goieaskoetxea) / Beaskoa (Beaskoetxea), Go(i)ena (Go(i)enetxea) / Barrena (Barrenetxea), Go(i)enengoa / Barrenengoa (Barrenengoetxea), Onaindia / Araindia, Aruzkoa / Onuzkoa, Garaia / Beherea, Ga(i)nekoa eta Goitikoa / Azpikoa (Azpitikoa) (Azpikoetxea), Garaikoa (Garaikoetxea) / Beherekoa, Aurrekoa (Aurrekoetxea) /Ostekoa (Osteikoa, Ostaikoa, Ostenkoa, Ostaikoetxea) [142. oin oharra: Eta baita Osteingoechea ere, Fog. 1704, Gatikan] eta Atzekoa (Atzekoetxea), Emetikoa (Emendikoa) / Andikoa (Andikoetxea), Zaharr(a) / Berri(a) (Barria), Erdikoa, Aurtena (Aurtenetxea), Aurtenekoa, Aurtenengoa, Auzokoa (Auzokoetxea), Urrutia (Urrutikoetxea, Urritikoetxea), Bengoa (Bengoetxea / Beingoetxea) (Beingoa), Goia, Ga(i)na, Bein, Beina (Beiña) [143. oin oharra: Bada Beinacoa baserria Ipazterren, Fog. 1796, aurretik finkaturiko Beina formari artikulurik kendu gabe sorturikoa, agian pertsona bati hala deitzen zitzaiolako, gaztelaniaz '(la) casa de Beina' litzateke formazio derivatuaren itzulpen jatorrizkoa], Azpia, Bitarte, Aurre, Aldea, Aldekoa, Basterra (Basterretxea), Zearra, Etxenagusia, Urrengoa, Errota, Etxaun, Soloa, Zelaia, Buru, Arte, Ondo, Uriarte, Arteetxe, Saletxe, Abeletxe, Jauregi, Torre(a) (Torretxea), Etxabarria, Etxatxua, Ormaetxea, Nagusia (Etxenagusia), Andia (Etxeandia) / Txiki(a), Txikerra, eta baita -txu edo -txo berrekailu diminutivoa ere bestea baino tipiagoa dela adierazteko, eta horren ondorik Txikerrena, eta abar. Badira Urazurrutia eta Urazandi ere, bigarrenak kasuren baten Urazemendi ere izan dezakeela, uren nongo aldetik begiratzen den [144. oin oharra: Hori gertatzen da Deban, uraz bestaldean dagoen etxeari Urazandi deitu izan baitzaio, baina Mutrikuarrek Urazemendi. Hala erran zidan Gerardo Elortza irakasle eta ene adiskide on denak]. Batzutan dokumentazioan ikusten da Goitia bat Goikoa bihurtu dela, eta Beitia berriz Bekoa. Dokumentazioa mapetan jarririk agian zerbait argituko litzateke khronologiari dagokion arazoa. Horretarako gai asko bildu beharko litzateke aurretik
(...)

(...)
Ahoz herririk herri erraiten diren formak bildurik ere egin liteke nahi izanez gero, baina orduan toponymo asko desitxuraturik agertuko litzateke, eta interes mugatuagoa luke historiaren aldetik. Arespakotxaga > Aspotxa, Beaskoa > Biskue, eta abar, Ibarrola > Iborla, Ibaria, Uparan > Upan, ..., eta antzekoak agertuko lirateke, leku-izenak irauten baldin balu. Baina beste batzutan Arbe > Arbe, eta abar. Ikus ene lan "Problemas de nomenclatura en la elaboración de mapas topográficos en áreas vascófonas de administración romanizante hasta el presente", En torno a la Toponymia vasca y circumpirenaica, Bilbao 1986, 141-172 orr. Phenomeno phonetikoak berak ere ohizko hizkeretan gertatzen direnak baino handiagoak dirateke sarri-askotan, toponymoak hitz libro erran-nahiaren zentzua uler dadin beharrezko ez dutenak bilakatzen baitira
(...)