Leku-izenak

(...)
Izen ilun honen etimologiaz ikus -as, -az amaieraz mintzatzerakoan dioguna. Hau ere, Barallas, Beskos edo Mostrakas bezala beti itxura beraz azaltzen da, hots, aldaketa (foniko, zeren grafiaren aldetik batzuetan v-z eta bestetan b-z idatzia aurkitzen baita)-rik gabe, 1680ko Bias alde batera uzten badugu. Egun ere Bigas [bígas] erabiltzen da. Bigas Murillora doan altxonbidearen bi aldeetan barna hedatzen da, Mostrakas, Zabalondoa eta El Pinar-etik Aldamara eta Murilloko mugaraino. Alto de Bigas Uxueko La Sierra-ko dermioak baino baxuago dagoen arren, gaina da Murillotik ikusita, eta agian hortik etorriko zaio "gain" deitze hori. Orain ezezaguna den Boxagarea-rekin ere mugatzen bide zuen antzina (ikus sarrera hau). Bigas ez da 1534eko zerrendako despoblatuen artean azaltzen, baina 1861eko agiri batean Bigas-ko La Torraza aipatzen da, eta badirudi Bigas-en ere herrixka hustu bat genuela (ikus Torraza sarrera).
(...)

(...)
Zaila da era ezberdin askotara agertzen den izen honen aldaera batua taiutzea. Guztiarekin, aldatzen den segmentua hasierakoa da bakarrik (boxa-), bukaerakoa (-garea) aldioro berdin azaltzen delarik [Irunen -garea antroponimo bati erantsia edireten dugu Azubelegarea toponimoan (J. A. Loidi Bizkarrondo, "Aingeru Irigaraien oroimenez", in AIO, 423-434. orr.), baina itxuren arabera, eta Uxueko izenarentzat proposatzen dugun etimologia zuzena bada, Irungo toponimoarekin loturarik ez luke.]. Boga garea (1691), Boja garea (1701), Bosagarea (1722), Bossagarea (1778), Busagarea (1780, 1794)... Guzti hauen azpian gure ustez Boxagarea [boshagarea] (edo Buxagarea agian) dago. 1691ko Boga garea edo 1701eko Boja garea aldaeretan sabaiaurreko igurzkari ahoskabea egon zitekeen (ikus Grafia kontuak atala), baina -j- [x] belarearen ebakeraren islada ere izan daiteke. Itxura guztien arabera 'ezpeldia' esanahia duen erdal bojacal, bujacal-en aldaera baten euskaratzearen ondorea da toki-izen hau (*boxagar, *bojagar-ena, antza. Cf. El Busagar Oibarren 1703an [PRA-Irunberri, 1. k.], El Buxagar urte berean [PRA-Oibar, 30. k.], El Bujagar 1719an [Id., 36. k.]). 1778 eta 1794eko Busagarea erdal Bujagar-en eraginari zor dakioke, baina ezin dugu baztertu Uxueko toponimoa den Busa-rekiko nahasketa. Uxueko udalerri osoan ezpelak oso ugariak izatea proposatzen dugun etimologia honen aldekoa da. Boxagarea Bigas ondoan zegoen. Honen arabera Barranco de Boxagarea oraingo Barranco de Bigas-en goiko zatia zatekeen, eta Pozo de Boxagarea altxonbideko egungo Pozo de Bercero. Alto de Boxagarea oraingo Alto de Bigas izan zitekeen.
(...)