Euskaltzaindiaren Arauak

AS: adibidez

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berri ongi eratua, eta onartzekoa, gutxitan erabilia den arren.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. laburdura jasotzeko eskatuz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: adieraztezin / LurE: + / ElhHizt: adieraztezin / EskolaHE: +

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-z(i)+e-.

Atzizkien araberako erabakiak

-ezin.

Euskaltzaindiaren Arauak

adierazgarri 1 iz.: besoan zeraman taldearen adierazgarria. 2 izond.: adibide adierazgarriak aipatu ditu.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-z(i) + g-.

Kategoria

1. iz. ("besoan zeraman taldearen adierazgarria"); 2. izond. ("adibide adierazgarriak aipatu ditu").

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baten adiera(k)

adierazi behar dena.

Euskaltzaindiaren Arauak

adierazkor: hitz adierazkorren ortografia.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"hitz adierazkorren ortografia"

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa gehituz: adierazpen-askatasuna.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-pen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baztertua

Bazt. Ik. aditzera eman.

Ongi eratua da

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Forma baztertua

Bazt. Ik. aditzera eman.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

ulergaitza.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bbehin, onarpen eske aurkeztua: lantaldeak asmatua baita.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: 4 ager. (Zink Crit, Pi Imit, Egan 1955).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

berria da, "asmatua", eta onarpen eske aurkezten duena lantaldeak, 'distraitu' adierazi beharra dagoelako eta horretarako egokia delakoan (osaeraz zalantzazkoa izan arren: aditzoin + -gabe osaerakoak #mdash#cf. sinesgabe#mdash# salbuespena baitira).

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

adigabe(tu), adigabetzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

ulergaiztasuna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

1 iz. azalpena; adibidea. 2 izond. ulergarria; aditzea merezi duena, gogoangarria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

ulergarritasuna.

adige 22, Berria (“Turkian, Jordanian, Israelen eta Sirian sei milioi adige daude, eta komunitate garrantzitsuak dituzte Europan eta Ameriketako Estatu Batuetan”); adigear 1, Berria (“Adigear Kongresuko burua Murat Brezeg oso kritikoa da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu adige formarik.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. Labayru, Elhuyar, Adorez.

Exon: adige

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

oparia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

adiguritsu 3, Erkiag ("Txiliñok, baiña deiez daukadaz, nire nagi alperren zirikatzaille ditut, neure deitzaille, neure aspaldiko adiskidetxu beti bai beti adiguritsu, erreguz ta txeraz diarduenok", "#mdash#Laster ikasiko dozu zuk, bakarrik bere #mdash#iñotsan adiguritsu", "Illunabar artan, zerualdea ozkorri ezarri eban eguzkiak, bere orduko azken-txera adiguritsua egitean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

adiguritsu 3: A Latsibi ("Ain adiguritsua izanda, alan, ain otz ta motz andra uren bat artzeko, ezagun eban bere izatea oso aldatuta eukana"), Onaind ("Ixilpean gaualdi. Goiak izar apain / Adiguritsu dabil illazki lur-soin gain... / Kubil datza gizona, ez dagi zirkiñik; / Zelatan ditu pizti ta gau-ibilkarik"), Azurm ("Aparato ederra zeukaten, eduki ere, eta burgesia manukor adiguritsu morroikorrena esku-makil, beren asmoak ongi betetzeko").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

adiguritsu : Euskalterm 1 (mediku arreta adiguritsu: 'exquisita atención médica') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

adiguritsu : HiruMila (obsequiador, ra; obsequioso, sa), DRA (obsequioso), PMuj DVC (1 servicial, obsequioso, complaciente; 2 fino, atento, deferente, respetuoso, delicado); ariguritsu : DRA (obsequioso), PMuj DVC (obsequioso, cortés, servicial, atento, afable) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

'arreta handia, arreta berezia' adierakoa da Luis Baraiazarrak ezagutzen duen adiguri, hemengo adiguritsu honen oinarria (Mungia aldean arrunki erabiltzen omen da); adiera hau gehitzeko eskatuko da.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

Forma baten adiera(k)

arretatsua.

Euskaltzaindiaren Arauak

adikatu, adika, adikatzen. da ad. 'nekatu'

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

adikatu, adika, adikatzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 37 (Aizu 2, Argia 2, Berria 12, Euskal Herriko Agintaritza 1, EiTB 2, Elhuyar 2, Elkar 7, Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioa, UEU 8); ETC 91.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Honekin batera adikzio forma ere jasotzea komeni da (mendekotasun forma ez da aski testuinguru guztietan).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Corpusekoak B dira: adikuna (Añ EL) eta adikune (A BGuzur) bana, eta adikuntza-aldi 2 (KIkV). Argitaratuan, gainera: adikune 1 (A Ezale) eta 4 adikuntza (Ayerb EEs, Zink Crit, Ol Imit).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

adikuntza 1 jaso da, B (J.K. Ibargutxi: "Irudi, uste ta ideak doguz gure adimen eta gauzen bitarteko; gure adimena, geu ez garean gauzakaz alkartu daroen zubia. Era onetantxe sortu ta erditu daroagu adikuntza").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

adikune : AB38 ('punto de atención'); HiztEn-LurE ('begirada'); adikuntza : DFrec 1.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietan: adikune (Bizk. 'begirada'): HLEH-EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF; DRA. // cf. HiruMila: "1 mirada,adikune zorrotza:una mirada penetrante 2 atención, adikune txikiko haurra: niño de floja atención". // PMuj DVC: "1 B. audiencia. 2 atención, observación, advertencia". // ez dugu hiztegiotan aurkitu: HaizeG, T-L LBF, Lur EF/FE, Lh DBF; adikuntza : HiruMila ("1 comprensión, interpretación, entendimiento. 2 discernimiento, discreción"); Casve EF (interprétation); PMuj DVC (comprensión); DRA ("Inteligencia, sentido en que se puede interpretar un dicho o expresión. Discernimiento, discreción").

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

begirada.

LBeh (2013-06-10): adikzio 75: Deia (“Drogamenpekotasunen –adikzioen- VI. Plana”), Consumer (“Nola kalifikatuko zenuke, beraz, kritika literarioek sortarazten dizuten erreakzioa: ezaxola, haserrea, adikzioa?”), Berria 32 (adib.: “Kym gaztea krisian dago, adikzio ugari ditu eta gurasoen etxera itzuli da”, “insomnioa, kontzentrazio falta, pasibotasuna eta adikzioa edo mendekotasuna eragiten dituela adierazi du“), EiTB 21 (“Eta droga berriek adikzio berriak sortzen dituzte”, “sexu adikzioari buruz hitz egingo dute gaur”), Argia 16 (adib.: “droga gogor baten edo adikzio baten menpe ez bagaude“, “adikzio oso gogorrak sor ditzake”), DiarioVasco 4 (adib.: “Artxiboetan ibiltzeak adikzioa sortzen du”). // adikzio 82: Aizu, Argia 11, Berria 22, Deustuko Unibertsitatea, DiarioVasco 2, Euskal Herriko Agintaritza 28, EiTB 11, Elkar 5, Consumer.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: adikzio 13: Berria 3 (adib.: “Emakume bakoitza desberdina den arren, eta arazo desberdinak baditu ere, anorexia eta bulimia adikzioen kategorian sailka genitzake”, “Literatura ia patologia bezala bizi du tolosarrak, utzi ezinezko adikzio bezala”), Iñaki Heras 4 (adib.: “Marketinak kontsumorako grina, beharra ala desioa, ez ezik, obsesioa eta adikzioa ere sortzen du”), Xabier Olarra 4 (adib.: “Egiak eta zentzu komunak diotena aldarrikatzeko adikzioa duena”), Ana Urkiza (“Gainera, barnetegiak adikzioa sortzen zuen”), Harkaitz Cano (“goizeko lanbroak hezetutako egunkaria hatzetan sentitu eta ogi egin berriak tinta beltzarekin nahasian sortzen duen usainak, nikotinak adina adikzio sortzen duenak, ez dauka preziorik”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: droga mendekotasun (drogomenpekotasun*).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es adicción / fr dépendance: Elhuyar: zaletasun; mendekotasun, menpekotasun; atxikimendu / Nolaerran: menpekotasun, menekotasun, mendekotasun / menpekotasun, mendekotasun, zalekeria / Zehazki: mendetasun, zaletasun / Labayru: - / Adorez5000: -.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu adikzio formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: adikzio eta mendekotasun (TN).

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

mendekotasun araua da.

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

ez dago maileguaren premiarik, aski dira mendekotasun, mendetasun arautuak.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Nazioarteko forma da, eta alde horretatik sartzeko aitzakiarik ez dago. Baina mendekotasun formaren kaltetan gerta daitekeenez, oraingoz ez sartzea proposatu da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

adiktibo forma aztertzean proposatua.

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

hori da euskara osorako formarik egokiena, Ipar. adimendu baztertu gabe

Adimen argiko gizona: adimentsua (s.u. argi)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa adimen argi soila. Beraz, argi sarrerako 13. adiera ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa adimen eta argi sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago, eta aski da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 42 (Laneki 19, UEU 18); ETC: 59; adimen(-)atzeratasun : LB 8; ETC 19.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0, Adorez 0, Labayru: 0, NolaErran: 0; Euskalterm: adimen-atzeratasun TN, Med.; es retraso mental, retraso intelectual; fr retard mental, retard intellectuel; en mental retardation).

atzerapen 4 iz. Garapenean, adimenean, bizitza mailan, kulturan eta kidekoetan, dagokion, behar duen edo besteak dauden baino atzerago dagoenaren egoera. Afrikako herri askoren atzerapena. Buru atzerapena. atzeratasun 2 iz. (Pertsonen, herrien) atzerapena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Bide batez, buru(-)atzerapen adibidea erabat ezabatzekoa da atzerapen sarreratik. Medikuntza arlokoa dela adieraziko da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa adimen eta atzerapen sarreretan.

Jakite-arloak

Med.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 42 (Argia 1, Berria 1, Deustuko Unibertsitatea 1, DiarioVasco 3, Euskal Herriko Agintaritza 1, EiTB 2, Elhuyar 1, Elkar 1, Consumer 1, Gomylex 2, Jakin 1, Laneki 11, UEU 16); ETC: 211

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da adimen(-)urritasun formarekin egin den bezala.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: deficiente mental; eta adimen-urritasun: deficiencia mental.

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

forma-adieren banaketak ezagutuz berrikustekoa, saila osatuz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da, adimen zorrotz forman. Gaur egun EHn adimen argi azpisarrera da, baina beharbada berrikustekoa da eta ohiko lexien atalean sartzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ADIMENA ARGITU Iluminar(se), aclarar(se) la mente. Neuk bere zerbait entzun dot, eta ezteutsat iaramonik egin; baiña oraiñ emen dakustanak argituten deust adimena. Ag AL 80. Nire burua lausoturik egon bear izan dau, ta Josetxoren irazkia irakurri dodanean, argittu jat neure adimena. Echta Jos 301. Eskolara zerbait ikastera joan, ta adimena argitu bearrean ate ta leioak itxitzen zizkiguten euskera galeraziaz. Lab EEguna 102. Ordun [Yesuk] adimena argitu zien, Idaztiak ulertzeko. Ol Lc 24, 45 (Lç adimendua ireki). Jauregi-gixonokaz egunian-egunian jardutiaz beraz, berakotan lez etorriko da senera ta laster argittuko yako adimena. Otx 123. Itz onek adimena / argitu baitzizun. Or BM 112. Vodkak adimena argitzen dion araura. Mde HaurB 82. Ez al zitzaien iñoiz etorriko, illunpetan zetzaten beren adimenak argitzera? Etxde JJ 216. Zure aginduen zuzentasuna betikoa da, / argitu egidazu adimena ta bizi izango naz. Ker Ps 119, 144 (Dv emadazu adimendua, Ol ezi nazazu, Or argitu nazazu, BiblE ulertarazi haiek niri). Gurasuak ein leiken / lanik ederrena. / Umiai argitzia / kistar adimena. Enb 112

adib.: adimen iz. Ulertzeko edo ikasteko gaitasuna; pentsamenduaren bidez norbaitek bere buruaz eta inguruaz jabetzeko duen ahalmena. Oroimena, adimena eta borondatea. Adimen laburra, argia. Adimen kamutsa dudalako edo. Adimenik gabeko izakiak. Adimena argitu. Adimena zorrozteko sortua zen josteta. Adimen test bat. Adimen artifiziala. Hitzek badute beste zerbait, adimenez nolabait besarka daitekeen adieraz gainera, adimenak ikusten ez badu ere bihotzak uki dezakeena.

Ez dugu aurkitu adimena argitu formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: adimena argitu 7: Jenaro Garate (“Zentzumenak zorroztu, adimena argitu, oroimena zabaldu eta nahimena indartu ahala, zentzumenak eta adimena eta nahimena eta oroimena erabiliko dituen gogoa argitzea eta indartzea da”), Xabier Olarra (“Metal puska kirastunak, zibilizaziorako eta adimena argitzeko kaltegarriak omen direnak, nahiz eta hiztegi paregabe hau osatzeko, bistan denez, baliagarriak izan”), Patxi Altuna (“Jainkoaren indarrak adimena argitzen diolako”), Elizen arteko Biblia (“Orduan, adimena argitu zien, Liburu Santuak uler zitzaten”), Aingeru Epaltza (“Maite, burua lehertu beharrean lan egin ostean, adimena argitzen laguntzen duten garagardoak”), Imanol Unzurrunzaga (“ez daukate inongo zer ikusirik gure adimena argitzen duen argiarekin”), Asisko Frantzizko (“Kapitulu honetan zen anai Antonio ere; honi Jaunak adimena argitu zion”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa. Cf beherago adimendua argitu forma baztertua.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

adimena ilundu azpisarrera gida jasotzekoa da, adimena argitu sarreran egin den bezala.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili egiten da, baina ez da gardena. Azpisarrera gisa jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

adimendu h. adimen

Euskara batuan hobestekoa

ik. adimen