50535 emaitza bilaketarentzat - [201 - 250] bistaratzen.

abiadura aldagailu, abiadura-aldagailu
iz. Ibilgailuetan, abiadura edo martxa aldatzeko erabiltzen den tresna. Motorra eta abiadura aldagailua Ferrarirenak dira.
abiadura angeluar
iz. Errotazio mugimenduetan, biratutako angelua denbora-unitateko. Eguzkia ekliptikan zehar abiadura angeluar konstantean mugitzen da.
abiadura azkartu
da/du ad.-lok. Aurreko autoek ere abiadura azkartu zuten errepide zuzena ikustean. Narrazioaren abiadura azkartzearekin batera tentsioa ere areagotuz doa.

Aztergaia: abiadura azkartu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHdef [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

abiadura handi
iz. Abiadura handia hartu du haizeak. Auzo barruan eta Beizamarako bidean autoak abiadura handian ibiltzea ekiditeko neurriak hartu dituzte. Abiadura handiko trena egiteko lanak erritmo onean doaz.
Ohiko lexiak

Aztergaia: abiadura handi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHdef 2023-11-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

abiadura handitu
da/du ad.-lok. Trenak abiadura handitu zuenean, bagoiak dardarka hasi ziren. Abiadura handituz esprintean hasi zen. Hodi horretan fluidoaren abiadura handitzen da eta presioa txikiagotzen.

Aztergaia: abiadura handitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHdef [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

abiadura moteldu
da/du ad.-lok. Gidariak abiadura moteldu zuen. Harriak jarri dira uraren abiadura moteltzeko. Egia da hazkundearen abiadura moteldu egin dela azkeneko urteetan.

Aztergaia: abiadura moteldu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHdef [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

abiadura muga, abiadura-muga
iz. Legeak errepideetan ibilgailuentzat ezartzen duen gehieneko zirkulazio abiadura. Espainiako Gobernuak orduko 110 kilometrora jaitsi du berriki autobide eta autobietako abiadura muga. Argi uzten du horrek, inork ez dituela abiadura mugak errespetatzen.

Aztergaia: abiadura-muga

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z8:LBeh 2016-11-29 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2016-10-26): abiadura(-)muga 107: Laneki 2 (adib.: “egun eta ordu desberdinetan abiadura-muga desberdinak jarrita”), Elhuyar 2 (adib.: “Dena den, gehienezko abiadura-muga bat ere badute meteoroideek Lurraren grabitateak haietan eragina izateko”), Eroski 9 (adib.: “Ezarritako abiadura muga orduko 40 kilometrotik gora gainditzeagatik“), Berria 49 (adib.: “Abiadura mugak zorroztu egin ditu sistema berriak”), EiTB 35 (adib.: “Abiadura muga udaberrian murriztuko dute”), Jakin 3 (adib.: “abiadura mugak erabat gaindituta”), Argia 6 (adib.: “Abiadura mugak izugarri murriztu zituzten”, “fisikaren oinarriak goitik behera aldatuko liratekeelako, urrutiko izarren distantziak birkalkulatu beharko liratekeelako, argiaren teknologia menperatzeak ez lukeelako abiadura-mugak menperatzea ekarriko”), DiarioVasco (“legeak ezartzen duen abiadura muga gainditu gabe”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: abiadura muga 8: Berria 7 (adib.: “Hego Euskal Herriko gidarien % 36,7k ez dituzte abiadura mugak aintzat hartzen”), Patxi Zubizarreta (“Abiadura muga nomás gainditzen duzunean, ezkutuan dauden poliziak sirena hots betean agertuko zaizkizu”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: límite de velocidad: abiadura-muga; límite máximo de velocidad: gehieneko abiadura-muga; límite mínimo de velocidad: gutxieneko abiadura-muga; respete el límite de velocidad: errespetatu abiadura-muga; velocidad limitada: abiadura mugatua; velocidad controlada por radar: abiadura radarrez kontrolatua.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es límite de velocidad / fr limitation de vitesse: Elhuyar: - / NolaErran: abiadura-muga / Zehazki: lastertasun muga / Labayru: - / Adorez5000: abiadura-muga; límite mínimo de velocidad: gutxieneko abiadura-muga; límite máximo de velocidad: gehieneko abiadura-muga; velocidad límite: muga-abiadura.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta onartzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abiadura sarrerari dagokion azpisarrera.

abiadura neurgailu, abiadura-neurgailu
iz. Ibilgailu baten abiadura neurtzen duen tresna.
abiadura palanka, abiadura-palanka
iz. Abiadura aldagailuari eragiten dion palanka.
abiadura txiki
iz. Izan ere, hirietan ibilgailuak abiadura txikiagoan dabiltza. Abiadura txikiko konexioa.
Ohiko lexiak

Aztergaia: abiadura txiki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib 2023-11-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

abiagailu
iz. Motorra abiarazteko gailua. Autoa abian jartzen saiatuz gero, onartzen ez duen giltza batekin, sistemak blokeatu egiten du abiagailua.

Aztergaia: abiagailu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-03-11 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

ez dugu OEH-EEBS corpusetan aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abiagailu : HiruMila, PMuj DVC.

Lantaldearen irizpideak
Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn.

abiagune
iz. Abiaburua. Eleberriaren abiagunea erailketa bat da.

Aztergaia: abiagune

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua
abialdi
iz. Abiatzeko aldia, abiatzea. Urriaren 2koa itzulbiderik gabeko bidearen abialdia izan zen.

Aztergaia: abialdi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:37 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berria (Dv) edo g.er. da, baina egokia, eta horren premia egon liteke.

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Erabakia (2001-04-27): 'EEBSko datuak eman dira. Esanahiari buruzko eztabaida txiki baten ondoren, hitza zerrendan uztea erabaki da'.

abiamen
1 iz. Batez ere Ipar. Hasiera. Horra, beraz, abiamen on bat; Jainkoak eman diezaiola iraupena eta hedadura.
2 iz. Batez ere Ipar. Prestaera. Heldu den igandean ditugu herriko festak; ez nolanahikoak, abiamenen arabera.

Aztergaia: abiamen

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

1 Zah. hasiera. 2 prestaera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: 'Adibide egokia honako hau izan liteke: "Abiamen ezin hobea hartu du [ikuskizun handiak]". Herria, 12.IX.1996' (2001-03).

 - [E123]: 'Ez dakit proposatzen den adibidea ez dagokion abiamen izenaren lehen adierari; Euskara Batuko batzordeak proposatzen duena, ostera, bigarren adierari dagokio'.

 - Erabakia: Erabakia (2001-03-30): 'ohargileak proposatzen duen adibidea ez da onartu. Bestalde, Zah. marka kentzea erabaki da'.

abian
adb. Berehala. Abian egin zuen.

Aztergaia: abian

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio lexikografikoa
Esapide ohiko(en)ak

lan hau abian jarri zen eguna; joateko abian da

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: 'Adibideak garbi erakutsi beharko luke abian + izan (da, e.a.), demagun: "Frantziako untziak abian dira Siam-eko kostarat". Calif. Eskual Herria, 29.VII.1893' (2001-03).

 - [E123]: 'Hiztegi Batuan arautua dago sarrera hau, eta bi adibide ditu: lan hau abian jarri zen eguna; joateko abian da. Uste dut azken honek argi adierazten duela laguntzailea da dela'.

 - [E113]: 'Bada aditzondo erabilera bat, Iparraldean bederen aski zabaldua dena, hartan abian hitzak berehala edo horrelako zerbait erran nahi baitu. OEHan jasoa da, eta ene ustez sartzeko da (egina ez bada). Adibidez: Otoi errozu abian! (OEHaren arabera, Oxobi)'.

 - Erabakia: Erabakia (2001-03-30): 'bi adiera bereiztea onartu da: lehenbizikoa, jadanik ematen dena, adibide eta guzti. Eta bigarrenean 'berehala' esan nahi duela adieraziko da, Oxobiren adibide bat emanaz'.

abian egon
da ad.-lok. Proiektuez, lanez edo kidekoez mintzatuz, gauzatzen hasirik egon, gauzatzen ari izan. Ik. martxan egon. Dagoeneko abian dauden lau egitasmoak. Euskara biziberritzeko abian dauden ekimen asko egokiak dira.
abian ipini
1 du ad.-lok. Makinez, tresnez edo kidekoez mintzatuz, funtzionatzen has dadin egin. Ik. martxan ipini; abiarazi. Gidariaren alboko jarlekuan jesarri da eta honek motorra abian ipini du.
2 du ad.-lok. Proiektuez, lanez edo kidekoez mintzatuz, gauzatzen has dadin egin. 10.000 harpidedun lortzeko kanpaina ipini du abian.
abian izan
1 da ad.-lok. Norbait edo zerbait mugitzen edo abiatzen hasia izan, mugitzeko edo abiatzeko puntuan izan. Joateko abian da. Trena abian da berriz, eta orain jendea igoarazi behar dugu.
2 da ad.-lok. Proiektuez, lanez edo kidekoez mintzatuz, gauzatzen hasirik izan, gauzatzen ari izan. Ik. martxan izan. Bakea lortzeko elkarrizketak abian dira. Koldo Mitxelena ikerketa-bekaren XII. edizioa abian da.
abian jarri
1 da/du ad.-lok. Makinez, tresnez edo kidekoez mintzatuz, funtzionatzen has dadin egin. Ik. martxan jarri; abiarazi. Horixe gertatzen da autoa abian jartzean. Komenigarria da segundo pare bat pasatu arte autoa abian ez jartzea olioak motorra labaintzeko zikloa has dezan. Konbustiozko motorra abian jartzen da.
2 da/du ad.-lok. Proiektuez, lanez edo kidekoez mintzatuz, gauzatzen has dadin egin. Lan hau abian jarri zen eguna. Hainbat ekimen jarri dituzte abian herria bultzatzeko. Ustiategi bat abian jartzea ez da erraza.
abiapuntu
iz. Abiaburua. Udal hauteskundeak abiapuntutzat hartuta.

Aztergaia: abiapuntu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:06 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua
abiarazi, abiaraz, abiarazten
du ad. Abian jarri, abiatzera behartu. Haiek hurbildu zirenean, ihurtzuri bortitzak abiarazi zituen Jainkoak. Euskal literatura bide berrietatik abiarazteko. Bera da leize izugarri honetara abiarazi nauena.

Aztergaia: abiarazi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

abiarazi, abiaraz, abiarazten

abiarazle
iz. Zerbait abiarazten duen pertsona edo gauza. Negoziazio prozesuaren abiarazleak. || Windows-abiarazlea.

Aztergaia: abiarazle

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan

lantaldeak proposatua, abiatzaile saihestekoaren ordainetan.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Erabakia (2001-04-27): 'Abiarazle sartzea onartu da. Adibide gisa, Windows abiarazlea jasoko da. Abiatzaile hitza, berriz, kendu egingo da zerrendatik'.

abiasari
iz. Taxian ibilbide bat egiteko ordaindu behar den gutxieneko diru kopurua. Abiasariak eta gutxieneko ibilaldiak ez dute berdin balio leku guztietan; Gasteizen, adibidez, 3,64 euro kobratzen dute abiasaria.

Aztergaia: abiasari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:IrEm Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "hitz hau sartu egingo nuke, behar izaten dugulako" (2000-10-09)

abiatu, abia, abiatzen
1 da ad. Abian jarri, bidea hartu. Nora helduko den jakin gabe abiatu da. Noiz abiatuko gara? Gerrara abiatu zen. Txakurra erbiaren atzetik abiatu da. Ihesi abiatu ziren. Abiatzen bazara hemendik Madrila, pasatu beharko duzu Burgos eta Avila.
2 du ad. Berak abiatu zuen aldizkaria. Kultura aste bat abiatu dute. Jendarmeek ikerketak abiatuak dituzte.
3 da ad. Hasi. Erroma eta Kartagoren arteko haserreak abiatu zirenean. Gaizki abiatu ziren gauzak donostiarrentzat. Saltzekorik ere ez dutenean, abiatzen dira eskean. Abiatzen dira gaizki esaka.

Aztergaia: abiatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:01

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

abiatu, abia, abiatzen

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: 'Aditz iragankor gisa, adibide polita beste hau izan liteke: "jandarmek ikerketak abiatuak dituzte". Herria, 10.X.1996' (2001-03).

 - [E123]: 'Beharrezko ikusten bada, sar daiteke adibidea. Nolanahi ere abiatu sarrera lehendik arautua zegoen eta ez da proposatu ezer gehitzerik'.

 - Erabakia: Erabakia (2001-03-30): 'onartu da ohargileak proposaturiko adibidea sartzea: "ikerketak abiatu dituzte"'.

abiatze
iz. Abian jartzea; hastea. Haragiaren oldartze eta abiatze hura.

Aztergaia: abiatze

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Baztertzekoa dela abisatzeko gehitu da korritzen duen forma
abiazio
iz. Hegazkin bidezko garraioa; garraiobide horri dagokion jarduera. Abiazio enpresak.

Aztergaia: abiazio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Erabiltzekotan, forma horretan erabiltzekoa da

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: 'Ez du ematen mailegu hori ezinbestekoa denik. Ondorenez, hitzaren ondoan, "h. hegazkineria, hegazkintza" jar daiteke' (2001-03-26).

 - [E123]: 'Dagoeneko arautua dugu Hiztegi Batuan abiazio, beste ezer hobetsi gabe'.

 - Erabakia: Erabakia (2001-03-30): 'ohar hau ere erretiratu egin du E210 jaunak'.

abidjandar
1 adj. Abidjangoa, Abidjani dagokiona. Abidjandar agintariak.
2 iz. Abidjango herritarra.

Aztergaia: abidjandar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau38

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 38: Boli Kostako Errepublika / Boli Kosta; bolikostar; Abidjan (legis.) / Jamussukro (adm.); abidjandar / jamussukroar.

abidostar
1 adj. Abidoskoa, Abidosi dagokiona.
2 iz. Abidosko herritarra.

Aztergaia: abidostar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2007-09-19

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

Abidos; abidostar. Cf. hasierako oharra: "Hiriaren izenetik abiatuta ateratzen den hiriko herritarren izena ageri da Eratorria izeneko zutabean. Zenbait testuingurutan, "-ar" atzizkiaren bidezko izen eratorriaren ordez "-(e)ko" atzizkidun forma (izenlaguna) erabiltzea egokiagoa izango da (adibidez, "numantziar biztanleak" esan beharrean, "Numantziako biztanleak"). Nolanahi ere, zutabe hori informazio osagarri gisa eskaintzen da; eratorria noiz erabili eta noiz ez "ez" da erabaki honen aztergaia".

Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua da hobestekoa

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-09-19).

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-06-26): abidostar iz. eta izond. edo izlag. (herritarra). [kategoriak gehitu dira]

abil
1 adj. Trebea. Eskola guztian ez zen haur bakar bat ni bezain abila zenik arboletara igotzen. Iparragirre abila dela askori diot aditzen. Eta esana dago, baldin bada abila, buru batek balio dituela mila. Sukaldari guztiz abila zen.
2 iz. Ipar. Artetsua, maltzurra. Denek baitakite abila dela azeri zaharra.

Aztergaia: abil

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:Hletra 1992-08-27 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

abil "trebea"

abildu, abil/abildu, abiltzen
da ad. Trebatu. Aurten uso gutxi sareetan; zer dira, bakandu ala abildu?

Aztergaia: abildu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:23 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

abil(du), abiltzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

trebatu.

abilezia
iz. Trebetasuna. Abilezia handiz itzulitako liburua.

Aztergaia: abilezia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua
abilidade
iz. herr. Trebetasuna. Ik. abilezia. Hartuko zenuke zuk haren abilidadea!

Aztergaia: abilidade

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:14 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

abildade bezalako -i- gabeak 17 eta 5 dira OEH / EEBS segidan; abilidade bezalako -i-dunak33 eta 17.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

abildade G 9 (EusJok, Tx B III, Basarri, Uzt, Salav, Berron Kijote); habildade EB 1 (Arti Ipuin); abildare G 2 (EusJok II); abiltade IE 1 (Harb); albidade B 4 (Mg PAb, AB AmaE, SM Zirik, Etxba Ibilt); abilidade 18: B 4 (JJMg BasEsc, AB AmaE, Bilbao IpuiB); G 14 (Gco II, EusJok, JanEd, PE, Apaol, Or Eus, Tx B I, Noe, Basarri); abillidade 15: B 1 (Erkiag BatB); G 13 (It Fab, Bil, Noe, Sor Bar, EusJok, Muj PAm, Tx B I, JAIraz Bizia, Berron Kijote); habilitate IE 1 (ES).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abildade EB 4 (B. Urkizu, J.M. Mendizabal); habildade EB 1 (Kondairan zehar); abilidade 10: G 2 (A. Arrinda, Basarri); EB 6 (J.M. Lekuona, F. Juaristi, P. Aristi, Egin); EgAs 2 (Euzkadi 1922, J. Ibabe); abillidade G 3 (J. Gamboa, Jautarkol, A. Zavala); habilitate EB 3 (F. Rodriguez); abillitate IE 1 (E.T. Inchauspe).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abildade : DFrec 2, AB50 7, HiztEn-LurE; abilidade : DFrec 1, AB50 12; abilitate : DFrec 1, AB50 2.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

gaitasuna.

abilki
adb. Ipar. Trebeki. Mintzo zen poliki eta abilki.

Aztergaia: abilki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua
abio
iz. Abiatzea. Neskatxa trenaren abioari begira gelditu da geltokian. Gitarra abio bortitz batek sarrera egin zion abeslariari.

Aztergaia: abio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "Teknologian 'arranque, puesta en marcha'/'démarrage' adiera duela gehitzea proposatzen dugu. // abio-motor azpisarrera eranstea proposatzen dugu ('motor de arranque' / 'démarreur')" (2001-01-23)

abioi
iz. Hegazkina. Ik. aireko.

Aztergaia: abioi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-05-26 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

abioi h. hegazkin, aireko

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

ik. abioi, hegazkin, aireko

Eratorri-konposatu berria da, eta hobestekoa maileguaren aldean

hegazkin formari eman zaio lehentasuna, aski hedatua delako (hau da erabiliena EEBSko datuetan: 95 ager.).

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta baliokidearekin batera onartzekoa

abioi ere onartzekoa da: mailegua izanik, baldintza minimoa betetzen du (3 ager. OEHan; 24 ager. EEBSn).

Informazio osagarria
Zerrendakoaren pareko forma(k)

aireplano ere sar daiteke, Zah. dela esanez.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I102]: "ez nuke nik ontzat joko hizkuntza jasoan, berba bi badaukagula kontutan hartuta gainera (aireko eta hegazkin)" (1995-01-10)

abioneta
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abioneta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. hegazkin arin].

Aztergaia: abioneta

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:29 1997-03-11 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh17 2020-04-21 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

abioi txiki, abioitxo, abioixka, abioneta, (h)egaxkin, (h)egazkintxo, (h)egazkin txiki begiratu dira, eta aurkitu: OEHn ezer ez; EEBSn abioneta 5 aldiz, EB (M. Zuazabeitia 4, J. Agirre).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abioneta : DFrec 2, HiztEn (eta ElhHizt).

Adiera bereko beste formen erabilerak

abioixka : PMuj DVC; (h)egaxkin : HiruMila, PMuj DVC.

Erdaretako formak

es avioneta-ren ordainak: fr (DLLF): avion de tourisme, avionnette; it (L. Ambruzzi): aeroplano píccolo; ca (DCC): avioneta; en (DEIL): airplane [gaztelaniazko 'aeroplano'ren parekoa; ez dugu 'avioneta'ren parekoa aurkitu]; de (Slaby-Grossmann): Kleinflugzeug.

abioneta iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abioneta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. hegazkin txiki].

abioneta 16: Argia (“Egileek 14 kutxetan zehar kotxe gidaria izan nahi duela erakutsiko digute, baita hiru zulo belarri bakoitzean, ameslari izan, abioneta pilotu, marinel...”), Berria 2 (“Klasiko honetako eszena batzuk historiara pasatu dira, tartean Grant ihesi agertzen dena atzetik abioneta bat duela”), Deia 7 (“Bere arrantxo urrunean irratia izorratu zitzaion abeltzain batek enborrekin apendizitis hitza marraztu zuen lurrean, eta horri esker abioneta batek mezua ikusi eta arazoaren berri eman zuen”), DiarioVasco 2 (“Foru Aldunditik diotenez, hau nekazaritza ekologikoan onartutako produktua da eta irailaren hirugarren astean hasi ziren tratamenduarekin. Aplikazioa abioneta bidez egiten ari dira, Mendietako eta Natura Inguruneko Zuzendaritza Nagusiko teknikari eta basozainen zuzendaritza eta laguntzarekin”), EiTB (“Eta abioneta bat kontratatzea kartel handi batekin ere bai: Leo, te adoro!!!”), Elkar 3 (“Abioia txikia zen, helizeduna, abioi izena ere ez zuen merezi, gehiago zen abioneta bat, eta agian horregatik mugitzen zen hainbeste, gora eta behera, eta baita alde batetik bestera ere”); hegazkin txiki 74.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

abioneta 9: Unai Elorriaga 5 (“Eta abioneten gainean aireko ekilibristak, sasoi batekoak”), Patxi Zubizarreta 2 (“Billeteak erosi aurretik, ordea, denok denon aurrean pisatu behar izan dugu abionetetarako talde orekatuak lortze aldera, eta begien bistan geratu da azken asteotan argaldu egin naizela”), Joseba Sarrionandia (“Aldiro eztulka eta itoka hasten den abioneta horietakoa izango da, zeharo izututa egingo dut bidaia osoa eta, hala ere, lurraldea estimatzeko gauza izango naiz, airetik, ikaragarri ederra baita, eta hemen behean geratuko da Gorria gaixorik, joritasunaren basamortu eta ahazturaren jungla sakon honetan”), Ramon Saizarbitoria (“beren burua entregatu zuten gudarien aurrean jartzeko Ajuriagerra Miarritzetik Santoñara abionetaz itzuli izanak - eta hori eginez bere heriotza kondena sinatu zuen -, hots, burukide bakar baten portaerak, duintasuna eman zien gainerako guztiei”), Koldo Izagirre (“Hamabi gizonen besoak Canadian Rescue Service-ko abionetari agurka”); hegazkin txiki 4.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: Ik. kirol hegazkina / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "†  abioneta . Hitz hau gaztelaniatik hartua da. Europako beste hizkuntzetan hegazkin txikia edo kirol hegazkina bezalako esamoldeak erabiltzen dituzte, eta nahiko argigarriak direnez, horiek erabili, ez gaztelaniaren mailegua".

Lantaldearen irizpideak

Debekua uztea proposatu da, baina gomendatutako forma ez da batere zehatza. Horregatik, bidalketa hegazkin arin formara egitea proposatu da. Eta honek hegazkin arin azpisarrera egitea eskatzen du: hegazkin txiki kendu eta hau jasoko da, eta orain definitzaile gisa dagon ‘hegazkin arina’ren lekuan ‘hegazkin txikia’ jarriko da.

Informazio osagarria
Forma saihestekoa

Saih. Ik. hegazkin txiki.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

 - [E306]: "Ez dugu zalantzan jartzen hitz hau gaztelaniatik hartua denik, baina horrek ez du esan nahi baldintza minimoa betetzen ez duenik. Petit Robert-en, Gran Diccionario Larousse Español-Francés/Francés-Español eta Petit Larousse en Couleurs-en behintzat, 'avionette' sarrera da. Petit Robert-en, bi etimologia eskaintzen dira: dimin. de 'avion', ou esp. 'avioneta' (Hego eta Erdialdeko Amerikako hegazkin txikietarako erabiltzen dela dio eta, hain zuzen ere, Interneten 'avionette' eskatu eta hango web guneak agertzen dira). Petit Larousse en Couleurs-en, berriz, 'rare' marka du. // Horrekin guztiarekin hauxe esan nahi dugu: ordezko egokirik aurkitu ezean, 'abioneta' hartzea ez litzatekeela 'satanizatu' behar. Baina horretara baino lehen, proposatutako ordainak aztertu egin behar dira. Gran Diccionario Larousse Español-Francés/Francés-Español hiztegian, gaztelaniazko 'avioneta'-rako 'avion de tourisme, avionette' ematen dute (Interneten 'avion de tourisme 'eskatu eta 593 web gune agertzen dira Altavista-n, 390 Yahoo-n eta 1.030 Google-n). Hori dela eta, gure hiztegian 'turismo-hegazkin' proposatu dugu ('abioneta' ez dugu hiztegian sartu). 'Hegazkin txiki' nahikoa izan daiteke testuinguru askotan, baina, gure iritziz, 'turismo-hegazkin' lexikalizatuagoa da eta, horregatik, alor batzuetan egokiagoa. Batzuek esan lezakete eragozpen bat ere baduela: 'turismo' hitza hor egoteak ez du esan nahi hegazkin hori beti 'turismo'-rako erabiltzen denik; baina, tira, bada 'turismo' automobil-mota bat, arruntena, eta normalean inork ez du pentsatzen turismorako soilik erabil daitekeenik. // Guk turismo-hegazkin proposatzen dugu" (2001-01-23)

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: AS (2012-06-07): hegazkin txiki forma soilik utziko da bidalketako besteek ez dutelako sarrerarik.

abisal
adj. Itsasoaren eremuez mintzatuz, eguzkiaren argitasuna iristen ez dena; eremu horri dagokiona edo eremu horretan bizi dena. Itsaspeko sakontasun abisaletan. Lautada abisalak eta itsaspeko mendilerroak. Ez naiz beti hemen egongo, arrain abisalen gunean.

Aztergaia: abisal

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:39 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez da ageri corpusean eta OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abisal EB 3 (NZ, J.A. Agirre, Gipuzkoako geografia); abisalde EB 2 (NZ).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abisal : AB38 2, HiztEn-LurE, Euskalterm 5 (arrain abisal, fauna abisal, lautada abisal, zona abisal); eta ElhHizt. Ez dugu aurkitu hiztegiotan: HiruMila, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC, PMuj DCV.

Erdaretako formak

Erdaretakoak: fr (DLLF): abyssal; it (L. Ambruzzi): abissale; ca (DCC): abissal; en (Webster): abyssal; de (Slaby-Grossmann): abyssich, Tiefsee- / fauna (Zool) Tiefseefauna.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

onartzekoa da, aski nazioartekoa baita (es, fr, it, en; baina de abyssisch), eta bestela adierazten zaila.

abisatu, abisa, abisatzen
du/dio ad. Ohartarazi, gaztigatu. (dio ad. denean, nor osagarririk gabea da). Ik. kontuan ipini. Abisatuko dizut azaltzen bada.
[Oharra: abisatu Hegoaldean, objektu bakarra duenean eta objektu hori pertsona bat denean, dio aditza da (Apaizari nork abisatuko dio?) eta du aditza (Apaiza nork abisatuko du?) ].

Aztergaia: abisatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-09-29 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:10

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

abisatu, abisa, abisatzen. du (Ipar.) edo dio (Heg.) ad.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

abisatu, abisa, abisatzen

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad. da Ipar.; dio ad. Heg.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K203]: "... besteak baino harrigarrixeago..." (1993-02-26)

abisu
1 iz. Oharra, kontseilua. Itsasturi irakurleari abisua. Ez luke ez, berriz haserretzeko, beste abisuren beharrik. Gogoan erabili konfesorearen abisuak.
2 iz. Gaztigua, ohartaraztea. Afaltzera etortzeko abisua. Abisua hartu. Suhiltzaileak abisua jaso eta lau minutura bertaratu dira.
Azpisarrerak

Aztergaia: abisu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:09 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: abisu eman .

abisu eman
du ad.-lok. Zerbaiten berri eman, zerbait jakinarazi; ohartarazi. Hamabiak ziren poliziari abisu eman zionean. Etxetik alde egin zuela inori abisurik eman gabe. Jaun-andere horiei buruz abisu eman nahi nuke. || Deituko diezu abisua emateko?

Aztergaia: abisu eman

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:35 1997-03-11 Azpisarrera gisa onartzekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2017-07-04 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ABISU EMAN (Urt). Aconsejar, advertir; avisar. "Adhortari" Urt I 166. [Lehenbiziko parte hunek] zer begitarte izaiten duen eta nor nola mintzo den abisu eman diazadan. Ax 16 (V 6). Elkharri hel gakizkon, elkharri irakhats diozogun eta batak bertzeari abisu eta konseillu demogun. SP Imit I 16, 4. Jesu-Kristok abisu ematen dio penitentari. Gç 109. Hargatik San Frantses Salesek abisu ematen deraie yende prestuei. Dh 47. Konfrarioa establitu den phondutik hartaz abisu emanen da Errumako kongregazioneko sekretarioari. JesBih 465. Jaun-andere orier buruz / abisa eman nahi nuke. Bordel 93. Zelan [burdiñezko garrikoa] apurtu bere abisu / emonik francotarrari. FEtxeb 32. De Rijk-ek abisu ematen digu galdegaiaren aurreratzea ez dezagun 'ezker aldera destokitze' [...] moduko zerbait bezala har. MEIG VI 160. v. tbn. Ch III 32, 2

adib.: abisu 1 iz. Oharra, kontseilua. Itsasturi irakurleari abisua. Ez luke ez, berriz haserretzeko, beste abisuren beharrik. Gogoan erabili konfesorearen abisuak. 2 iz. Gaztigua, ohartaraztea. Afaltzera etortzeko abisua. Abisua hartu. Hamabiak ziren poliziari abisu eman zionean

abisu eman 114: Consumer, Berria 89, EiTB 15, Argia 4, Laneki 3, Erlea 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: abisu eman 39: Berria 11, Herria, Josu Zabaleta 3, Joxean Agirre 3, Jon Alonso 2, Koro Navarro 2, Anjel Lertxundia, Koldo Izagirre 2, Elena Touyarou, Pablo Sastre, Juan Martin Elexpuru etab.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa, adibidea azpisarrera eginez.

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

eman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abisu sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Erabakia (2001-03-30): 'eztabaida luzearen ondoren honako hau onartu da: abertitu Herr. h. ohartarazi, jakinarazi, abisu eman; abertimendu Ipar. eta Herr. h. abisu'. Erabakia (2001-04-27): 'abisu eman azpisarrera ez ematea erabaki da. abertitu sarreran berriz, abisatu ere emango da adieren artean'.

 - Bidalketa: ik. oh. s.u. abertimendu.

abitu
1 iz. Erlijiosoen soinekoa. Maisu-laguntzailea abituan bildu zuten. Abitu luze marroia jantzi.
2 iz. Kutuna, eskapularioa. Jesusen bihotzaren abitu gorria ageri zuela papoan.

Aztergaia: abitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: abitua hartu , abitu-hartze .

abitu hartze, abitu-hartze
iz. Erlijiosoen ordena batean, dagokion zeremoniaren bidez, sartzea.
abitua hartu
ad.-lok. Erlijiosoen ordena batean, dagokion zeremoniaren bidez, sartu.

Aztergaia: abitua hartu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-03-11 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

hartu: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abitu sarrerari dagokion azpisarrera.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "'abitua jantzi' azpisarrera sartzea proposatzen dugu, 'abitua hartu'-ren sinonimotzat (Ik. OEH)" (2001-01-23)

abixoi
iz. Itsas arrain txikia, antxoaren antzekoa (Atherina sp. ).

Aztergaia: abixoi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1993-09-29 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

abixoi G 1 (Izt C: "Arrain oen izenak ezarriko ditut, Egaztienak bezalaixen, dakitzadan erdarazkoak alboan dituztela. Abixoia [Itzulpenik gabe]"); lantzoi B 1 (Ag Kr: "Antxoba, sardiñ edo lantzoi zatia amoan ipiñi").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

adiera ilunekoak dira kabuxa 2 (A. Zugasti: "biotzean zeramana irteten zitzaiola lumaren muturretik: itxasoa, arrantzaleak, kaya, kabuxak, lupiyak"; M.A. Unanua: "Itsasbazterreko harkaitzartean bizi diren animalien artean aipagarria da kabuxa izenez ezagutzen den arrain txiki talde bat, euskal kostaldeko marearteko iktiofauna gehiena osatzen duena") eta lantzoi 1 (I. Linazasoro: "Markako koñak botilla baten sartu ta eman oni, lantzoi onek naiku izango dau ta"); zilarrarrain 'Lepisma saccharina' adierako EB 1 (I.A. Berriotxoa: "Intsektuek habitat mota asko kolonizatu dituzte, gizonarena barne, zilarrarraina (Lepisma saccharina)-rekin gertatu den bezala").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abixoi : HiztEn (eta abixoi handi, abixoi txiki); LurE, EskolaHE; Euskalterm 2 (eta abixoi handi, abixoi txiki). Ez dugu aurkitu ap. AB50, AB38 eta DFrec.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegiaren hustuketako lekukotasunak: a) Argentina sphyraena (es pez plata / fr argentina): abixoi : Arzdi Peces; Las setas; abuse : Anasagasti Bermeo; zillar-arrai : Muus-Dahlstrom; b) Ammodytidae (fam.) (es barrinaire + aguacioso + pión / fr équille + lançon): abixoi : Azkue DVEF; PMuj DVC; abus : Azkue DVEF; abux : PMuj DVC; kaisoi : Azkue DVEF; kantuko angila : Lh DBF; kaxoi : Azkue DVEF; lansoi : PMuj DVC; PMuj DCV; mutxarreri : Azkue DVEF; PMuj DVC; c) Atherina (hepsetia) boyeri (es pejerrey / fr cabassoun): abuse : Anasagasti Bermeo; d) Atherina (hepsetia) presbyter (es abichón / fr prêtre): abixoi : Azkue DVEF; Lotina Peces; FauMar; PMuj DCV; Muus-Dahlstrom; abixon : Lotina Peces; kabixoi : PMuj DCV; kabuxa : Azkue DVEF; PMuj DCV; kaixoi : PMuj DCV; kautxua : FauMar; kauxoi : PMuj DCV; kauxua : Lotina Peces; odol-gabe arrain : Lotina Peces; sardieta : Lotina Peces; sardietia : Arzdi Peces; e) Atherina (hepsetia) presbyter' / es abichón / fr prêtre: keixoi : PMuj DCV; abux : PMuj DCV; abotx : PMuj DCV; mutxarrei : PMuj DCV; "Nomenclatura Ictiológica".

Erdara/euskara hiztegietako datuak

ElhHizt: abichón: abixoi handi (Atherina presbiter); aguacioso: lantzoi txiki (Ammodytes tobianus); barrinaire: lantzoi leun (Gymnammodytes semisquamatus); pejerrey: abixoi txiki (Atherina boyeri); pez plata: zilar-arrain (Argentina sphyraena); pion: lantzoi handi (Hyperoplus lanceolatus). // T-L LFB: equille: lantxoin; lançon: lantxoin, kantuko angula, lantiantoñ. // BeraLzM: aguacio: kabixoi (kaixoi, kausoi, kabuxa, abixoi). // Azkue Aurkibidea: aguacío: abus, kabixoi, kabuxa, kaixoi, kauxoi. // Ez dugu aurkitu besteotan: HiruMila, Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve FE, HaizeG, LMuj HOT.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

ik. abixoi / abisari / xabiroi

Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena

Atherina sp.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E302]: "abixoihitza dela eta egindako oharretan [txostenean] bi iturritatik etorritako urak nahasten dira, nire ustez: itsasertzean bertan, harraldetik oso hurbil, bizi diren arrainei dagokiena bat eta zilarrezko arrainarena bestea. Zilarrarrain delakoarekin hasiz, kontu izan badirela arrainekin zer ikusirik izan gabe izen hori daramaten intsektuak (Lepisma generokoak bereziki eta, orokorrean, Thysanura ordenekoak). Zilar-arrain bezala izendatzen da Argentina sphyraena arraina ere. Ez dago biak zer nahasturik, bat arraina eta bestea intsektua baitira. Ingelesek, inolako konplexurik gabe eta tarteko marratxoa jartzeko ardura bera ere hartu gabe, biei silverfish deitzen diete lasai asko. Ez dago, ezta ere, zer nahasturik zilar itxurako izaki hauek itsasertzeko abixoi delakoekin. Gaizki ez banago, Atherina generokoak dira abixoidelako horiek eta Zarautzen (lehen behintzat) xinxangre deitzen zitzaien ia gardenak diren antxoa txikien antzeko arrain horiei. (Xinxangre adjektibo bezala ere erabiltzen genuen, adorerik gabe, pulamentu edo kemenik ez duen norbaiti esateko). Abixoi edo xinxangre, ez nahastu, ezta ere, kabuxa edo musto arrainekin (blennidae). Blennidae familiako arrainak oso ezagunak dira arrain txikitan aritu den edonorentzat. Ez dute ezertarako balio (ezta jateko ere) eta edozein garnatari egiten diote hozka. Kabuxa izena eman zaie blennidae familiako arrain horiei. Zarautzen musto deitzen diegu eta, gure hizkera partikularrari askotan gertatzen ez zaion bezala, OEHn ere agertzen da hitz hori. Mutil koskorretan, gu baino begi zorrotzagoak zituzten zenbaitek mustoak eta musto-legatzak bereizten zituzten" (2000-11-08)

abizari
iz. Toki jakin batean, oiloak bertan erruten ohitzeko, jartzen den arrautza. Abizaria izaten da arrautza hutsa karez beterikoa.

Aztergaia: abizari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1992-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Berrestekoa da, erabat nagusitu ez den arren

nahiz OEH-an abirazai ematen den, ez dago forma honen aldeko pisuzko arrazoirik

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]:  abisari hobetsi beharko genuke.

 - Erabakia: EArau (1995-07-28): ez da onartu.

abizen
iz. Pertsonen deitura. Izen-abizenak. Lau abizenak. Euskal abizenak ditu.
Azpisarrerak

Aztergaia: abizen

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:07 1993-09-29 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]: abizen* e. deitura proposatu du.

 - Erabakia: EArau (1995-07-28): abizen = deitura onartu da.

ablatibo
adj./iz. hizkl. Kasuez mintzatuz, batez ere nondikakoa adierazten duena. Hitz bat ablatiboan ipini. Euskaraz -tik kasuari esaten zaio ablatiboa.

Aztergaia: ablatibo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:Maileg 1992-11-26 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2010-2-16 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ablatibo 9: J.M. Irazola (“Nominatiboa / Ergatiboa / Datiboa / Genitiboa / Komitatiboa / Instrumentala / Genitibo TD / Inesiboa / Adlatiboa / Ablatiboa / Partitiboa”, “alatiboa eta ablatiboa”, “Lehenago partitiboak ablatibo kutsua zeukan -tarik, -tatik = nondik adierazteko”, “Hortaz, deklinabide zaharrak, R. Lafonen ustez, eskema hau izango zuen gutxi gora bera: Nominatiboa / Ergatiboa / Datiboa / Genitiboa / oraintsuago / Instrumentala / Inesiboa / adlatiboa / Partitibo-ablatiboa”, “Kasuok hauek dira: Toki-denborazko genitiboa (-ko); komitatiboa (-e-kin); Ablatiboa (-tik) eta inesiboa (-n)”, “Bestalde, -etarik ablatibo pluralekoa, eratorri honen partitiboa besterik ez dugu”), B. Latiegi (“Ablatibu eran”), Eutsi/1 (“Ablatiboa: Iruñetik; Donostiatik”), R. Gomez (“Ablatibo pluralak bi forma hartzen ditu”).

Sektore jakin bateko informazioa

EGLU-I, 272 (eta tauletan): ablatibo.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ablatibo: HiztEn, HiruMila, ElhHizt, LurE.

Erdaretako formak

fr (DLLF): ablatif; en (Collins): ablative; it (S. Carbonell): ablativo assoluto, ablativo; de (Langenscheidts): Ablativ.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoriak eta arloa aipatzeko eskatuz: «izond. eta iz. Hizkl.»

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Kasuen izenak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-09-25): izond. eta iz. Hizkl.

ablazio
iz. Gorputzeko ehun edo organoren bat erauztea. Frantziako mediku batek klitoria berregiten die ablazioaren biktimei.

Aztergaia: ablazio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-03-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

mailegu onartzekoen minimoa betetzen du.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

ablitastar
1 adj. Ablitaskoa, Ablitasi dagokiona.
2 iz. Ablitasko herritarra.
Orrialde guztiak:
 

Siège social

  • B
  • BISCAYE
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBAO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Centre de recherche

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 SAINT SÉBASTIEN
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Represéntations

  • A
  • ALABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 VITORIA-GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GUIPUSKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 SAINT SÉBASTIEN
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAVARRE
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 PAMPELUNE
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

L'association

  • P
  • PAYS BASQUE NORD
  • Château Neuf
    15, place Paul Bert
    64 100 Bayonne
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper