OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ABERE BASA (Lh), A. BASATI (Izt 20v, VocCB), A. BASOTIAR. Animal salvaje. "Abere basatiak, animales bravos, salvajes" VocCB. "Bête fauve" Lh. v. basabere. Juduak izango dira orreek, deabruak, abere basotiarrak. SermAzc 279. Abere basati edo lar-abreak. Izt C 191. Basoetan edo lurpeetan, abere basatien gisan bizi ziran. Lard 388. Abere basa batek baino gehiago ez zuen Jainkoaren beldurrik. Arb Igand 55s. Zer ditake haurkeria handiagorik, abere basa bat gizon batekin borroka ikustea baino? HU Zez 77. Abere basatiren bat usterik ezean agertzen bazaio. Ag G 152. Ez gaituk abere basak, / Ihiztariak har diten / Ihizirik hilen duten... Ox 56. Abere basatia kaiolako burnien aurka bezela. Goen Y 1934.

adib.: “basa1 adj. Ipar. eta Naf. Basatia. Ez gaituk abere basak. Gizon basa bat. Jenderik basenen artean. Haur basa. Biziera basa ederretsiz. || Indar basa. Itsasoaren oldar basari ihardukitzeko.”

abere basati 4: Deia 2, Berria 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

abere basa 4: Herria, Imanol Zurutuza 2, Piarres Xarriton; abere basati 2: Patziku Perurena, Juan Martin Elexpuru.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasotzea aski da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasoa dago lehendik basa sarreran baina jasotzekoa da, halaber, abere sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ABERE MUTU. a) Animal (mudo). Xoriek orobat dute / egiñen errepika: / abre mutuek orobat / akorduzko musika. EZ Noel 56. Guztiak barur zitezilla, eta are abre mutuei ere, etzekiela eman iatera eta ez edatera. Ax 70 (V 46). Are abre mutuek ere eztute [...] lehen izan diren ostatuetarik, aitzinat iragan nahi. Ib. 92 (V 62). Aitzitik abre mutuak bezala guthizien arauera doaz. SP Imit III 12, 4. Presunak eztirela abre mutuekin konparatzeko. ES 171. Bena abere mütü eli bat bezala, baduatza arimaren perdizioniala. Mst III 12, 4. Abere mutu biren erdian jaio dana. Acto 374. Argirik eztauken abere mutuak. Añ EL2 45. Eguno eztabe / abere mutuak / ta piztia uzuak / egin berbarik bapere. Zav Fab RIEV 1907, 93. Ikusten ditugu / beraren liburuak, / nola abere mutuak / ikusten dituen / goizaldean zeruak. Arti MaldanB 213. Auspez belauniko, letariak kantatuz, / egunsentiari intzentsua botatuz, / zimuek ziruditen abere mutuak. Ib. 196. Ipui lagunak, nahiz abere mutuak nahiz hala-holako gizon emakumeak, bizirik daude egilearen irudimen hezean. MEIG II 131. Astaka abre mutu batek, gizon gisa mintzaturik [...]. "Subiugale mutum animal". He 2 Petr 2, 16 (TB asto urrixa mutu bat, Dv abere hezi mutuak, IBk asto mutu bat). b) (-mute BN-ciz), ABELMUTU (BN-ciz-baig). Ref.: Bon (abelmutu); A (abere-mute). "Ganado caballar" A. "Abelmutu, caballería (BN-baig; Lacombe)" DRA.

adib.: “mutu 1 adj./iz. Hitz egiteko ahalmenik edo gaitasunik ez duena. Sortzez maingu eta mutu zuten haurra. Mutua eta gorra da (Ik. gor-mutu). Ene ahoa mutu da zure aitzinean. Mutuei hitz eragiten diena. Nor da itsuak argitzen eta mutuak askatzen dituen hori? Begira herriaren onari dagozkion gauzetan, mutuaren eran egon zaren, esan behar dena esan gabe. 2 (Adizlagun gisa). Muturik. Hain mutu egoteko ez dakit zer duen. Baina hau esan eta laster mutu gelditu zen. 3 adj. Mintzatzen ez dena. Argirik ez duten abere mutuak. Zuek, pareta mutuak, gizonak baino gupidatsuagoak zarete. || Zinema mutua“.

Ez dugu aurkitu abere mutu formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu abere mutu formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasotzea aski da, dagoen bezala.

Zerrendako forma osatua(k) baztertuz, osagaietako bat jaso da

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH s.u. aberetar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: aberetar / LurE: + / ElhHizt: aberetar / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

aberezko.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tiar/-zko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

abere(tu), aberetzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

gizakia abereen antzeko bihurtu, hauen tasunak hartuz.

Ongi eratua da

erabili gabea da; baina ongi eratua eta argia eta, lantaldearen ustez, aberekoi baztertuaren ordain egokia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

aberetiar.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tiar/-zko.

Jatorrizko forma

aberia, pane

Euskarazko forma da batasuna egiteko bidea

"aberia. ik. matxura"

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-koi/-zale.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

olerki aberkoiak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Nazioarteko forma da, arloa mugatuz onartzekoa

nazioartekoa da Fis. eremuan (eta, hedadura apalagokoa Biol., Fil. eremuetan): onartzekoa iruditzen zaio P. Xarritoni.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa emateko eskatuz: Aberri-egun.

Euskaltzaindiaren Arauak

aberrigabe izond.

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aberriratu, aberrira, aberriratzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

aber- 55 / adber- 32: abertitu 47: B 1 (Balad); G 1 (PE); IE-Zu 33 (Lç, EZ, SP Phil, Tt Onsa, Gç, Dh, JesBih, Bordel, Gy, ChantP, Mattin); eta -tü ZuAm 12 (Mercy, CatLan, Etch); abertimendu IE-Zu 8 (Lç, Harb, SP Phil, Tt Onsa, Dh, JesBih); adbertidu B1 (Astar II); adbertitu 19: G 2 (Gco I, Ud); IE 17 (Lç, EZ Man II, LE Prog, Bordel); adbertimendu IE 12 (Lç, EZ Man II); OEH argitaratuan, gainera: abertitu (ZBulda) adbertimentu (OA) bana.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu adber- formakorik aurkitu; abertitu 2, Zu-EB (M. Heguiaphal: "nahi deizut eman arunt eta ederrik pakia,/ abertituko zutut nuiz eta ere beitate puntia"; P. Lizarralde: "Lanbroaren artean ibar estu bat eta zenbait baserri zuri abertitu zituen"); abertimendu IE 1 (Aita Blaise: "Manatzen du hobendunari egin zaizkion hiru abertimendu on bere baithan sar dadin").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abertitu : DFrec 2, HiztEn; abertimendu : HiztEn.

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: abertitu : ElhHizt, HiruMila; abertimendu : ElhHizt, HiruMila. // Hiztegiotan ez dugu aurkitu: Lh DBF, Casve EF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aberti, abertitzen.

Behe-mailako formaren aldean hobestekoa

Beh. ik. ohartarazi, jakinarazi.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu corpusean aurkitu. Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko abertzalego .

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abertzalego (eta euskal-abertzalego) 4: Zabal 1973 2 ("azken urte hautan ipar aldean sortu den euskal-abertzalegoa nola hartua izan ote da laborarien artean?", "Egin ditugu zazpi galdera, bakoitza gai bati lotua: - laborarien gaurko egoera; - laborantzako sindikalismoa; [...] - laborariak eta klase-borroka; - laborariak eta abertzalegoa"), J. Haritschelhar ("Lehenak emana zion lehen bultzada gerla aintzinean, Monzon-ek olerki apaindura batez ornitu du eta Larzabalek, gaiak hartuz euskal literaturan [Etxahun, Bordaxuri] edo euskal historian [Matalás, Orreaga] abertzalegoari ideki du"), XArb ("Abertzalegoaren historia aipatu zuen iparraldean, ENBATA arte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abertzalego : DFrec 3 (Herria: "nola sortu zen zinez Euskal Herrian euskaldun abertzalegoa"; Egin 2: "barreneko iraultzarako prest ez dagoen ezker abertzalegoa", "orain ezker abertzalegoari eskatzen zaiona"), AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-go/-tasun.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

abertzaletasuna.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

abertzale(tu), abertzaletzen.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zale-tu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

abertzale bihurtu.

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

ik. abasberuan.

Jatorrizko forma

kantaritalde, abestalde.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sinonimoa(k)

kantaldi.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

abestu, abes, abesten

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: abiadan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

abiada bizian forma aztertzean ohiko lexien atalean jasotzeko proposatua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa. Bide batez ziztu bizian forma ere azpisarrera gisa jasotzea proposatu da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ABIADA HARTU (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Tomar impulso, carrerilla. "Abixadia artu eta jaurti zan itxasora" Etxba Eib. "Erreka saltuan pasatzeko, abixadia artu neban, baina sasixan trabau nitzan da blausta uretara" Elexp Berg. Artu eben abiadea zaldidunak egozan alderutz. Echta Jos 321. Beiñ abiadea artu zuanean, etzegoan mutilla ixiltzerik. Ag G 266. Itsu gizagajoak akerra lez abiada artuta, yo eban buruz arri-mutilla. Or Tormes 35. Orduantxe ba trenak abiyadia artu biar eban. Kk Ab II 161. Oa gaintxo artara ta abanta (abiada) artuta, bultz eta jaurtiki nazan zulora. A EY II 295. Abiadea artuta, bost metro ta erdiko luze-laburra egin eban. Bilbao IpuiB 187. Pedalai apurtxu bat eragitea naikoa izaten zan izan, aldazbeeran abiadea beingoan artzeko. Erkiag BatB 72s EH2016: adib.: abiada 1 iz. Zerbaiten lastertasun indarra. Abiada hartu. Duen abiadaz urruti eroriko da. Uranio eskaria abiada handian gehitu dela diote.

abiada hartu 39: ElCorreo, Deia 2, Elhuyar, Elkar, Consumer, Berria 17, EiTB 6, Jakin, Argia 7, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: abiada hartu 37: Berria 9, Alberto Ladron Arana 3, Iñaki Mendiguren, Koldo Biguri 2, Edorta Jimenez 2, Anjel Lertxundi 2, Javi Cillero, Jon Muñoz, Oskar Arana etab.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa da, baina adibide zena azpisarrera eginez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa abiada sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: + / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abiada sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

abiadan atera zen etxetik.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: abiadura-kaxa, abiadura-neurgailu, abiadura-palanka .