OEHko datuak [laburduren azalpena]

Gure corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu abdomen forma aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abdomen EB 8 (S. Garmendia, UZEI, M. Aizpurua, I.A. Berriotxoa); abdomin EB 2 (J. Jauregi, J.M. Txurruka).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abdomen : AB50 1; HiztEn-LurE, Euskalterm 26; abdomin : AB38 4; 'abdomen' itzulitako besteak: sabel : AB38 24, Euskalterm 2; sabelalde : AB38 1; Euskalterm 2; zilbor : AB38 3; AB50 2.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Hiztegiotan ez dugu abdomen aurkitu: DRA, Lh DBF, PMuj DVC, Casve EF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal abdomen-en ordainak beste hiztegietan: HiruMila: abdomen, zilbor; ElhHizt: abdomen, sabel, sabelalde; Lur EG/CE eta EF/FE: abdomen, sabel; Casve FE: sabel, zorro; HaizeG: sabel; PMuj DCV: sabel, sabel-zorro, buzkantz, zorro, zilbor, marda; Azkue Aurkibidea: bilkor, zilbor, zilbot, zingur.

Erdaretako formak

Beste erdaretakoak: fr (DLLF): abdomen; it (L. Ambruzzi): addome, pancia, ventre; ca (DCC): abdomen; en (Webster): abdomen; de (Slaby-Grossmann): Unterleib, Abdomen; (zool) Hinterleib; (fam) Bauch.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Teknizismo onartzekoa

Tekn. marka legokioke berez, baina aski arrunt bihurtu da, gorputz-ariketen hedatzea dela medio.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu corpusean eta OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira bina adduktore (K. Altonaga: "Oso garrantzitsuak izaten dira bibalbioetako maskorren muskulu adduktoreak"; "atzeko muskulu adduktorearen azpian lerro honen altzo paleala ager daiteke") eta aduktore (I. Aldabe: "Maskorraren kanpokaldean ildo bertikale bat erakutsiz, aurrez-aurreko ertzearen atzean, aurreko aduktorearen marka ez da lotailua bezain luzea"; "Ildorik gabekoa, aduktorearen marka lotailua bezain luzea edo luzeagoa da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abduktore : HiztEn-LurE, Euskalterm 1 (muskulu abduktore).

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: abduktore : ElhHizt, HiruMila; bazterzale : Casve FE. Hiztegiotan ez dugu aurkitu: Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG, T-L LFB, Azkue Aurkibidea, PMuj DCV, DRA.

Erdaretako formak

Beste erdaretakoak: fr (DLLF): abducteur; it (L. Ambruzzi): abduttore; ca (DCC): abductor -a; en (Webster): (anat) abducent; (m.) abductor; de (Slaby-Grossmann): Abziehmuskel, Auswärts-, Heran-, Abzieher; (Langenscheidts): Anat. Abduktor m.

Teknizismo onartzekoa

Tekn. litzateke berez, baina aski arrunt bihurtua, adib. kirolarien lesioak direla medio.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

nazioartekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abdukzio 2, Ovniak ("Glosarioa: Abdukzio: Izaki estralurtarrek lurtarra bahitzeari [sic] "abdukzio" hitzaren bidez adierazten da"); abduzio 1, J. Arretxe ("Estralurtarrek, guk baino askoz teknologia aurreratuagoa izanik, erraz konkistatuko gaituzte eta pixkanaka, abduzioen eta mutazioen bitartez, pertsonak ordezkatzen hasiko dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abdukzio : HiztEn, LurE, Euskalterm 1 (aldaka-abdukzio, aldaka-urrunketa sinonimoarekin: 'abducción de caderas') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50 // eta 'abducción' itzulia: urrunketa : Euskalterm 1 (zangoen urrunketa: 'abducción de piernas').

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

abdukzio : ElhHizt (abducción); abduzio : PMuj DVC (abducción; eta abduzio-giar: músculo abductor) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal abducción / abduction formen ordainak: abdukzio : HiruMila, ElhHizt; loadar baztertze : Casve FE // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (Le Petit Robert): abduction; it (S. Carbonell): abduzione; sillogismo; en (Collins): abduction; de (Langenscheidts): Abziehen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Anat.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

abegi ona egin jasotzean abegi egin azpisarrera gisa proposatua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da. Eta abegi egin azpisarrera gisa jasotzea proposatu da. Bide batez, begitarte egin azpisarreratik definiziotik kendu ‘ona’ (cf. begitarte ona egin).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

abegikor 21: Jose Mari Perez de Mendizabal (“hiri abegikor batek hiritarrak moldeatzen ditu”), Josu Chueca (“espedizioak amaitu zirenean ere, berau izan zen etorkin berrien aterperik abegikorrena“), Anari Alberdi (“Beste askok bere tratu «abegikorra» nabarmendu dute, bere telefono deiak disko edo kontzertu batengatik zorionak emateko”), Fermin Muguruza (“Ez da bakarrik kantari eta musikari berezia izan, baizik eta oso pertsona abegikor eta goxoa”), Aitor Renteria (“sei hilabete horietako ezaugarri nagusiak erakutsi duen jarrera abegikorra baztertu du Frantziak”), Gontzal Agote 2 (“ohartuko da iparraldean ere pertsona jator eta abegikorrak direla”, “Emakume pobretu, ezjakin eta erretxindua, bihotz oneko aristokrata abegikor, kulturaniztun eta ongi hezituaren sarean eroriko da”), Irune Lasa 2 (“etxe abegikor epelean”, “Baina gizakia batzuetan abegikor besteetan gogor hartzen duen planeta ez da horren egonkorra ezta betierekoa ere”), Alberto Barandiaran (“Baina abegikorra da”), Marian Zarraonandia (“espazio zabalak, argiak, politak, abegikorrak...”), Oihana Elduaien (“Eta espero dugu Euskal Herria ere abegikor eta eskuzabal agertzea hara doan edozein irlandarrekin”), Itxaro Borda (“Saint Denisko kiroldegiaren maldan dago euskaldunen habia dagoeneko, handiagoa, erosoagoa, gustagarriagoa, abegikorragoa”), Iñaki Aramaio (“oso abegikorra da jendea”), Leire Ventas (“sei hilabeteotan plastiko zuriko kanpinei itxura abegikorragoa emateraino hazi dira”), Iñigo Aranbarri (“non jendea abegikorra eta gizalegekoa den”), Xanti Begiristain (“eskuzabala eta abegikorra kanpotarrekin”), Aitor Manterola (“Oso abegikorrak dira monje budistak”), Haize Galarraga 2 (“mendi garaien artean eta herritar abegikorren bihotzetan ezkutatzen dena”, “Kirgizistanen barrena ibili nahi izanez gero, berehala konturatuko da bidaiaria zein abegikorra den Kirgizistango jendea”), EiTB.com (“bere menpekoarekin gela konpartitu beharko du eta familia abegikor bateko partaide izan beharko du”); abegitsu 18.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: abegikor 78: Berria 10, Agustin Otsoa 7, Joan Mari Irigoien 9, Juan Luis Zabala 4, Felipe Juaristi 4, Elizen arteko Biblia 3, Aitor Arana 3, Joxean Agirre 3, Eider Rodriguez 3, Karlos Zabala 2, Migel Angel Mintegi 2, Josu Zabaleta 2, Harkaitz Cano 2, Bego Montorio 2, Jose Morales 2, Edorta Jimenez, Fernando Morillo, Joxemari Iturralde, Juan Garzia, Pello Lizarralde, Xabier Amuriza, Joanes Urkixo, Unai Elorriaga, Fernando Rey, Josetxo Azkona, Piarres Xarriton, Koldo Izagirre 2, Javi Cillero, Jokin Urain, Itxaro Borda, Aingeru Epaltza, Oskar Arana 2, Markos Zapiain; abegitsu 54.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

erabilia da, eta hedatua.

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. abegitsu.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kor izenekin.

LB: 59 (Argia 2, Berria 16, Deia 1, EiTB 4, Elkar 22, Erlea 2, Consumer 1, Euskaltzaindia 1, Jakin 1, Karmel 1, UEU 8); ETC: 65

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: abegikortasun 1 iz. hospitalidad. Ez zeunke halako abegikortasunik erakutsi behar jentea ezagutu eta hara; edonoz agertu leikizu edonor etxeko atean: No deberías mostrar tanta hospitalidad nada mas conocer a la gente; cualquier día te aparecerá cualquiera en la puerta de casa / NolaErran: 0.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

es hospitalidad; fr hospitalité: Elhuyar: 1 s.f. abegi, harrera, batzar (eskuarki on izenondoaz); hospitalitate agradezco vuestra hospitalidad: abegi ona eskertzen dizuet 2 s.f. abegitsua izate; hospitalitate es un pueblo conocido por su hospitalidad: herri hori abegitsua delako da ezaguna / Adorez: sarrera, abegikortasun, abegi on / Labayru: 1 s.f. abegi | harrera on, abegikortasun . Es de agradecer la hospitalidad de mis compañeros de trabajo: Eskertzekoa da nire lankideen abegi ona. / NolaErran: offrir l'hospitalité à qn norbaiti ostatu eman – norbaiti egonaldia eskentü (ZU) norbait ostatatu (g.g.er.) accepter l'hospitalité de qn norbaiten etxean ostatatzea onartu nous acceptons de bon coeur votre hospitalité gogotik onartzen dugu zure etxean ostatatzea – gogotik honartzen dügü zure etxenko egonaldia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

abegikor adj. Abegi ona egiten duena. Ik. abegitsu. Jendea abegikorra da Txilen. Irribarre abegikorra eskaini zion neskari. Egiazko giro abegikor eta harmoniatsua.

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

ez dago, lantaldearen ustez, (berr)eratorriaren premiarik, aski baitira abegi (on) bezalako soilak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da eta, abegi (on) ere badagoen arren, praktikoa da. Jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan abegiar ["(Neol.) Acogedor" eta lekukotasuna: JE Ber: "Karrikako bertze etxeak ez ditugu haatik hoin abegiar"], abegitasun (lekukotasun bat: Etxde Itxas), abegitsu (bi lekukotasun, Etxde Itxas '(leku) erosoa' eta 'harrera ona egiten duena' adierakoak: "Etxe abegitsua"; "Une aietan beltzen Jaungoikoaren San Juan zerizkion bere buruari. Dollorkume zelebre ta abegitsu zen, izan ere, Zaldunbide ura").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abegikor '(leku) erosoa' adierakoak 2 dira: G-EB (J. Garmendia Larrañaga: "Tolosa zarreko Agintari izena daraman kale estu eta kondairatsuko areto baten, giro abegikor gogorarazle barnean, Orixeren mintzaldia"; P. Ezkiaga: "Urteak ziren ez zuela ostatua horren misteriotsua eta, halaber, horren abegikorra ikusten"); abegitsu 'abegi ona egiten duena' adierako 1, EB (S. Basurko: "Aipatu lehenik (...) bi filmek merezi izan dutela (...) besteek ez bezalako harrera abegitsua"); abegikortasun 'harrera ona egitearen tasuna' adierako 1, EB (J.L. Lekunberri: "Zapatariari eta bere emazteari izandako abegikortasuna eta emandako janari ederra eskertu egin zizkien").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abegikor 'harrera ona egiten duena': AB50 1, HiztEn; abegikortasun 'harrera ona egitearen tasuna': Euskalterm 1; abegitsu 'abegi ona egiten duena': HiztEn-LurE; AB38 1.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. HiruMila: abegikor : 'agocedor, ra; hospitalario, ria // coquetón, na'; abegikortasun : 'hospitalidad'; abegitsu : 'acogedor, ra; hospitalario, ria'; ElhHizt: abegitsu : 'acogedor, -a, hospitalario, -a'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ongi eratua da

Er. gabea, baina onartzekoa: a) gaur abegikor izan dezake lehiakide, baina hori ere ez da oso erabilia; b) ongi eratua da, eta abegikor, berriz, zalantzazko osaerakoa; c) -tsu atzizkidun honek adeitsu, txeratsu paraleloak ere baditu sinonimoetan.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

berria den arren, aski bide egina du formak darabiltenen artean, eta ezin esan daiteke gaizki eratua dagoenik (EEBSko corpusean bitan ageri da abel-hazkuntza, 11 aldiz abelazkuntza, eta inoiz ez abere-hazkuntza)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-re/-l-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bide.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-re/-l-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-buru.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abeldar 3, Elhuyar ("froga ezazu lau erro horiek osatzen duten multzoak konplexuen biderkaketarekiko talde abeldarreko egitura duela", "Propietate hauetatik zera ateratzen dugu, baldin eta C zenbaki konplexuen multzoa bada, [0,0] ezik, [C,.] bikotea talde abeldarra da", "Eta, horretzaz gainera, biderkaketa batuketarekiko banakorra denez gero, [C, +, .] gorputz abeldarra dugu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abeldar : AB38 5 (azpitalde abeldar, gorputz abeldar, talde abeldar 3), HiztEn (Mat. eta AS: abeldar talde), LurE (Mat. eta AS: Abelen ekuazioa), Euskalterm 2 (eta talde abeldar 1) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

abeldar : ElhHizt (Mat.), HiruMila (Mat.) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

abeldar 1, ZTC (Mekanika eta uhinak: “ez da abeldarra”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Beste batzorde batek argitzekoa da

forma hori erabiltzen da; baina, onartu ahal izateko, onartu beharra dago -tar osaerakoak [ez-perts.] azpikategoriako izenei dagozkiela erabili ahal izatea. Onartzekotan, azal:

Atzizkien araberako erabakiak

-tar [ez-perts.]

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Mat.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara batuan hobestekoa

Ik. abeltzain.

Euskaltzaindiaren Arauak

abelera Gip. 'egoera'

Batasuna egina dago

tradizioak bermatua da abel- forma

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ki 'okela'.

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-za(i)n-

Euskaltzaindiaren Arauak

abemaria: hiru abemaria errezatu zituen; abemarietan geratu dadila danbolina. Sin. agurmaria.

Forma onartuaren baliokideak

ik. agurmaria.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hiru abemaria errezatu zituen; abemarietan geratu dadila danbolina

Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan

Euskaltzaindiaren Arauak

abemarietako: dorreko kanpaiak abemarietakoa jo zuenean.

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

dorreko kanpaiak abemarietakoa jo zuenean

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baztertua

Bazt. Ik. arraza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abendañotar 2, Etxde (“Dena dela, Abendañotarrak beren buruak bi su artean ikusirik, zearo nahastuta, kemengabetuta eta biotz-autsita gelditu ziren”, “beren eriotzak mendekatzea Ganboarren eta Abendañotarren odolez”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

HiztEn: ez dugu aurkitu; LurE: sarrerarik ez du, azalpenean ageri bada ere.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Kategoria

iz. eta izond. edo izlag.

Jakite-arloak

Hist.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma saihestekoa

Saih. Ik. abendu.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan etorpide 1 (EEs 1914); corpusean, gainera, abenida 1 (Txill Let: "arratsean eta abenida argitsutik batez ere bere errañua zeruan erregekiro islatzen denean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abenida 5 (A. Arkotxa 3; B. Gandiaga, Egin); etorbide 12: EgAs 1 (J. Goñi ZArgia 1929); B 3 (Osk); EB 8 (G. Nazabal, G. Ansola, X. Mendiguren Bereziartu, X. Olarra, K. Fdz. de Larrinoa, J. Urkijo, BEO); etorpide EB 1 (J.A. Arana); hiri-bide EB 1 (X. Odriozoloa); hiribide EB 28 (J.A. Agirre, G. Nazabal, N. Mujika, UZEI, E.J. 2, Deia, EHAA 16).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abenida : DFrec 3, AB38 1, AB50 1; etorbide : DFrec 1, AB50 4, HiztEn-LurE, Euskalterm 3; hiribide : AB38 2, AB50 28, HiztEn-LurE, Euskalterm 3; ibilbide : DFrec 14, AB50 8, HiztEn-LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

et(h)orbide : DRA (1 origen; 2 caudal de dinero; 3 acceso), Lh DBF (origine), Casve EF; hiribide : Casve EF (voie urbaine); ibilbide : Casve EF; DRA (1 camino, vía; 2 camino, conducta; 3 andanza; 4 curso; 5 regla de conducta; 6 paso, modo de andar).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

avenida/avenue-ren ordainak hiztegietan begiratuak: HiruMila: etorbide; uholde, uriola, uhar; hiribide. // ElhHizt: etorbide, hiribide; uholde. // Lur EF/FE eta EG/CE: hiribide, etorbide. // Casve FE: helgüne, hiribide. // HaizeG: bide, ibil-bide, bide zabal. // T-L LFB: bide. // PMuj DCV: (1. riada) uralde, ur-amil, uraldi, ugalde, ur-bolada, ugolde, ujol, euri-jasa, euri-erauntsi; (2. camino) bide, etorpide; (3. vía) ibil-bide, ibil-toki, ostail-bide, zugatzbide; (4. afluencia) joera, jokera, jogune, batzaldi. // Azkue Aurkibidea: (h)askari, helgune; uramil.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma saihestekoa

Saih. Ik. etorbide, hiribide (ik. hauen arteko banaketa-bereizketak).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz:

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

1 hitzarmena. 2 oharra, abisua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

abeni, abenitzen.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

elkar hartu, ondo konpondu.

aber [Oharra: Euskaltzaindiak, aber-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. ea1].

OEHko datuak [laburduren azalpena]

20.21: OEH: aber. 1. A ver (en tono interrogativo, empleado para mostrar interés por algo). Ez: ementxen dakat . portamonedan gordia. --Aber, aber? (Estuasunekin). Sor Gabon 59. 2. (V-gip ap. Elexp Berg ). A ver si. (Empleado para introducir o reforzar oraciones interrogativas indirectas, para mostrar expectación o curiosidad...). " Ni kalera noia eta aber ondo portatzen zaten " Elexp Berg. . v. ea. Aber asmatzen dezuten zeñek erosiko dizkizuten. Alz STFer 133. Gero asitzen dira / alkarri galdetzen / aber puertorik iñork / dezuten ikusten. Arrantz 101. Galdera egingo diot / Pello Errotari / aber egiya ote dan / jakin detan ori. Tx B III 24. Aber boluntariorik bazan. BAyerbe 32. "A ver. [...] Preguntau dost aber nun laga ziñuan bere guardasola" Elexp Berg. . Aber zer esaten duan. BAyerbe 126. 3. A ver. (Empleado para reforzar una exclam.). Ofizio orri eldu bear zenion zuk. --Bai, baña aber eun pezta osatzeko zenbat ardit biar dian. --Len aña balio du bada oraiñ ere arditak. Alz STFer 129. Nik esango dizut nun egin amaiketako ona. Atoz nerekiñ. Bestela . aber zer sentimentuba izango luken zure andregai Joxpa-Akiña edo [...]. Ib. 119. 4. A ver. (Empleado para llamar la atención antes de decir algo). Len aña balio du bada oraiñ ere arditak. --Ederki eman ere. Aber gu txikiyak giñala Krixtoenera juaten giñanian: [...]. Alz STFer 129. ABER BA. (V-gip ap. Elexp Berg). a) "A ver pues. Maria! aber ba! Bazkaltzeko ordua izango da oiñezkero. Presa eman nahi denean eta horrelakoetan erabiltzen da" Elexp Berg. b) "A ver si. Aber ba bakaziño on batzuk pasatzen dittuzuen" Elexp Berg. "Kaguen zotz, ixilik egon! aber ba gero eh...!" Elexp Berg. ABER GERO. "A ver si. Aber gero belarrondoko bat emoten dotsuten! / Aber gero zeu lan barik gelditze zan" Elexp Berg.

aber 183: a) Zehar-galderazko esaldi txertatu baten hasieran, indargarri gisa ezartzen den hitza: EiTB (“Deitu telefonoz, eta aber zer esaten dizun”), Elkar (“Bueltatzen naizenean, aber egunen batean bizikletak hartu eta errekako presara igotzen geran, ta inor ez badabil...”)… b) Azalpen baten aurretik erabiltzen dena: Berria (“Aber, nik ingelesez jakin badakit, eta haur, gazte edo helduei erakutsi diet, baina hori egin dut hizkuntza bat erakustekotz, ez hizkuntza hori, eta hori bakarrik, nafarrok eguneroko bizitzan erabiltzekotz!“), Deia (“Atseden hartzeko eta lasaitzeko kafea. Aber. Nik ulertzen dut estrategiak erabili behar direla produktuak saltzeko; nik ulertzen dut eroslearen beharrak aztertu behar direla produktu berriak sortzeko eta hauen salmentak bizkortzeko; ulertzen dut beti zerbait berriaren bila ibili behar hori, baina saldu nahi honek, zerbait berri asmatu nahi horrek, gauzak desnaturalizatzera eramaten ditu askotan marketing enpresak eta produktoreak”), EiTB (“Aber, Irene, normala da zutaz duda egitea. Hainbeste gezur eta gero...”)… c) Zerbait onartu edo ikusi nahi dela eskatzeko: Berria (“Martak ezin du sinistu: --Arropa erostera joan zara…... Zu bakarrik. Emaztearen ahotsaren trufa doinuaz ohartuta, Raulek ez dio erantzun; burua mugitu du goitik behera, besterik ez, eta aurrera egin du pasillotik. --Aber --Martak logelaraino jarraitu dio senarrari, jakin minez, eta marrazki bizidunak ikusten zegoen Unaik atzetik segitu die”) … d) Harridura adierazteko: Berria (“Aber, aber... Hona hemen www3.gipuzkoa.net . Ea zer dioen...2004ko datuak, horien arabera Gipuzkoako Bidasoaldean bizi zen jendearen artean 15 urtekoak 600 ziren, eta 70 urtekoak 700. Ai ene, 40 urtekoak adoleszenteak baino kopuru bikoitza ei ziren”), EiTB (“Aber, aber... Zer gertatu duk? Zergatik doa? Ezin duk horrela bat-batean Kubara joan...!”) … e) interj.: Berria (“Eta isil. Entzuten duenaren itxura egiten zinan nire aurpegi zurbil aldera bere aulkian eserita. Ni ikaraz. Bera ziur. Ez dun ba egongo? Aber! Ahoskatuko ote dinat lehen bezala? eta nik lana egin nahi dinat. Panikoa aizan!“), EiTB (“Aber! Mesedez! Lasaituko zarete?”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

20.5: aber 55: a) Zehar-galderazko esaldi txertatu baten hasieran, indargarri gisa ezartzen den hitza: Berria (“Aber besteek zer esaten duten...”), Xabier Mendiguren Elizegi 10 (“Deseatzen nau, aber noiz allatzen dan”), Jon Arretxe (“Ba beatu, nire pregunti oso sinpli de: nik jakin nahi neuke aber benetan holarik bizi dixen etxetik kanpora dabizen estudiantik, zure liburun erakusten dan latxerik”), Bernardo Atxaga (“Gure erriko Gregoriyokin soldau Afrikan eon dienak bazabiltzak emen, eta otako bati galdetuzioat aber ze iteun Gregoriyo Bariak, eta ala esan ziak, bestetako ez omen dik balio eta arrantxero eon biar, erdara ezdakila ta libratzen omen dek askotan”), Pablo Sastre (“Nagusia hasi zitzaion galdera arraroak egiten, aber bakarrik bizi zen, aber deportea egiten zuen, aber umeak izateko pentsamenturik al zuen...”)… b) Azalpen baten aurretik erabiltzen dena: Josu Zabaleta (“-Aber... baina... zuek Belgikan ez egon?”), Iñigo Aranbarri (“-Aber, zu nola deitzen zara?”), Pablo Sastre (“Aber. Gizon honek etxea miatu nahi du eta, begiratu zer egiten duen”)… c) Zerbait onartu edo ikusi nahi dela eskatzeko: Patziku Perurena (“Aber erakutsi hankak”)… d) Harridura adierazteko: Eider Rodriguez (“Aber, aber, aber.”)… e) interj.: Pako Aristi (“"Aber", Pintxok, "atzeko horiek, zer etorri zarete, asanbladara ala jolasera?”), Karlos Linazasoro (“"Aber, kamera horiek! ", esan nuen orduan larri, txori hark zer zekien ikustearren”) …

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Polikiago aztertzea komeni da, ez baitago garbi beti ‘ea’ den. Hurrengo bilerarako informazioa bilduko da.

Baztertutako forma onartzea proposatu da. Asko erabiltzen da, baina ahozkotik hurbil dago. Horregatik Heg. eta Lgart. markak ezarriko zaizkio

Forma saihestekoa

Saih. Ik. ea ("ikus (ea) badatorren").

Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan

Hainbat formari dagokion paradigma erregularra

-s + b- (-sp- egitera eramango lukeen arrazoirik ez baitago erabileretan: OEHak ager. bakarra jaso du #mdash#Ldi IL#mdash# eta EEBSk beste bat: -sb- dira biak)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Ongi eratua da

Er. gabea, baina egokia, ongi eratua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-keta.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

uranioaren aberastea.

Euskaltzaindiaren Arauak

aberastu, aberats/aberastu, aberasten da/du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

aberastu, aberats (edo aberastu), aberasten

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ABERATS EGON. Ser (litm. 'estar') rico. Nola nihor iar diteken egiazki pobre, egiazki aberats dagoelarik. Hamabortzgarren Kapitulua. SP Phil 268. O Jauna, ze aberats nagoan Zugaz! Añ EL1 162. Ta dirubak eukazanari? Aberats eguanari? Oh! Milla tatxa, ta palta euki arren, aixaatuten deutsa buruba diabrubak. fB Ic III 351. Nahi nuke yakiñ beraz / hanbat yende zoroek, / Urre, zillarrak metatzen / bethi hari direnek, / Zer duketen gehiago / Bertzen gizon batek baiño? / Erromesena hek bezaiñ / aberats dago obian. Gy 87. Badakizute ba; ni nago izugarri aberatsa, eta nere ondasunak izango dirade [...]. Apaol 103. Egonzaiteken bai, balle kaur aski abrats; baia eztago gizonik, dago aministrazione gasto bat. Mdg 138. Mina batzuen jabe zala bagenekigun, aberats zegola're bai. Alz Txib 84. Urte gutxitan aberastu da, ta ain aberats egon bear du, nun dana utzitzeko asmoa artu duen. ABar Goi 29 (32 badakik, ori aberatsa ziok).

aberats egon 1, DiarioVasco (“ondo pasatzeko gogoz aberats gaudela”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu aberats egon formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa. Eta, honen barruan, azpiadiera gisa jaso ‘sagarrondoa aurten aberats dago’ moduko adibideren bat (fruta-arbolak fruitu ugari duenean erabiltzen da, L. Baraiazarrak dioenez).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa aberats sarreran.

Jatorrizko forma

abere, abel-

Jatorrizko forma

abere, azienda

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: abere xehe, abere-hiltzaile iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

erants azpisarrera gisa: abere-talde.

Adiera(k) edo arlo semantikoa