(...)
OBS.- José Miguel de Barandiaran recogió los siguientes relatos relacionados con esta casa próxima a las conocidas cuevas de la localidad (Obras completas II-448): "Zugarramurdi'ko Lekuberri'tik urbil da leze bat, Akelarren lezea. Leze artan omentzen emazteki bat -lamina- haurra beharra. Gizona gan omentzen Lekuberri'ra emainaren bila. Lekuberri'ko emaztekia gan omentzen emaintzarat lezeat. Haurra sortu onduan, laminak eman omentzion saritzat emainari urrezko kiloa eta ardatza. laminak emainari erran omentzion etxeatekoan gibelerat ez beatzeko. Emaina haek etxeatekoan arraots haundiak sentitzen omentzituan gibelean. Ez beatu nahi gibelat. Kurios, baitzen, etxean zango'at sartzean, bertzea sartu gabe, beidatu omentzuen gibelat. Eta ber gauzen erdiak kendu omen ziozkaten". La relación entre las lamias y los habitantes de lekuberri es también objeto de otro relato: "Zugarramurdi'n, lezetik urbil, bada etxe bat: Lekuberri du izena. Errate'ute, lenauko denboretan lezean bizi zie lamiña bat gaten omentzela gau guziz etxe ortaa, eta ziminiatik sartzen omentzen sukaldea, etxekoandrea iruten ai zelaik. Eta etxekonadrari xingarra erreazten omentzion zartainan eta artua xiorrazi, eta zingar-urinetan artua busti eta ederki afaltzen omentzuen. Etxekuak aspertuik omentzien beti hats guziz hari jateat ematean. Nausia gelditu omentzen arrats batez sukaldean etxekoandreain arropak jantzita. Eta etxekoandrea bezala iruten ai omentzen. Lamina etorri ziminiatik, eta gizonari begira gelditu. Eta erran omentzioa: -"Atzo piririn-piririn hai itzen eta gaur purdunga-purdunga: ¿Nor haiz i?" -"Ni hauk-ne-buru", errepusta gizonak. Gizonak xingarra erre omentzion, eta xingar aren urina laminai bota bisaira. Lamina ziminia goiti goan omentzen marrumaka. Lezeko lagunak bidera atera eta: -"¿Nork egin derauk? ¿Nork egin derauk?" erraiten omentzioten lagunak. -"Ni hauk ne buru", errepusta. -"Eorrek e buruari ein badiok, zein ein eiau ba?, erran omentzioten lagunak". José Miguel de Barandiaran precisa lo siguiente: "En Zugarramurdi se driía Nork in dak. elnork egin derauk de la leyenda pertenece al supuesto dialecto de las lamias. Se cree que éstas eran, por su naturaleza y por su lengua, de una especie diferente de la del pueblo que vivía en las casas. la que iba a Lekuberria era varón" (Obras completas, II-436).
(...)