(...)
Herriaren hegoaldeko auzoa da Barallas [barállas], San Miguel-etik hurbil dagoena, eta horregatik zenbaitetan dokumentazioko Barrio de San Miguel-ekin identifikatu behar dela irudi du. Lopera eta Pirolarraña auzoak ditu mugakide. Toponimoa zaharra da, eta ez du euskal itxura handirik (ikus -az / -as atzizkiari eskaini atalean dioguna).
(...)

(...)
Ikus San Miguel sarrera.
(...)

(...)
San Miguel herriaren ondoko, Barallas eta Pirolarraña-ren aldameneko, eliza hondatuari eta inguruko lurrei deitzen zaie. Elizaren aurrekalde ederrak garbi erakusten du ez zela ermita soila izan, beste zerbait izan zela baieztatzeko frogarik ez badugu ere [1605ean Yglesia de San Miguel dugu, baina ermitei dokumentazioan usu ermita, basílica eta iglesia esan ohi zaie.]. Pérez Ollok [EN, 238-39. orr.] honela hitz egiten du San Miguel-ez: "De S. Miguel quedan los muros, la portada románica y la espadaña. El citado diccionario (DGH-k, alegia) dice que «merece particular atención por conservar todavía en sus costados muchos sepulcros que indican haber sido iglesia parroquial, de lo cual no hay noticia, o convencen la loable costumbre de enterrar fuera de poblado»". Aipatu DGH-k 1802an herriko bost ermiten artean aipatzen du, eta badirudi artean osorik zegoela. Urangak [UM, 44. or.] eliza erromanikoa dela dio. Herrian kontatzen denez, bada elizatik (gaztelutik) San Miguel-eraino doan eta inork ikusterik izan ez duen lurrazpiko bidea, itxuren arabera arrisku egoeretan (gerla garaian edo) gotorlekutik ihes egiteko. Aldabea de San Miguel Turtunbera nahiz Aitzandieta-koa izan zitekeen (eliza bien artean dago); 1771ko lekukotasunean Turtunbera-koa dela ikusten dugu, edo zehatzago esan, Villantigua-koa. Honek, bestalde, Carasol de Villantigua Carasolalto-ren beheko alderdiari gabe, Carasol de Turtunbera-ren beheko zatiari esaten zitzaiola froga dezake. Barrio de San Miguel ermitatik hurbilenik zeuden etxeek osatzen zuten, Pirolarraña-koek dirudienez. Hau berau izan zitekeen 1602an agertzen den Calle de san miguel, jakinki eta agirietan calle eta barrio-ren artean bereizketa garbirik egiten ez dela. Gaurregun, dena den, ez da ez Barrio ez Calle de San Miguel deizioa erabiltzen. Eras de San Miguel La Coronación inguruko larrainak izango ziren [Hortaz hiru ermita zeuden alderdi honetan, elkarrengandik hurbil. San Martin edo Jaun Done Martia Pirolarraña-n, San Salvador San Miguel-i hurran, Camino de las Cruces viejas-en, eta San Miguel bera.].
(...)