1.
(G, L, B, BN, S; O-SPAd 882?SP, HtVocGr 352, 396, Lar, VocBN, Hb, Dv, H, VocB)
Ref.:
A;
IzetaBHizt
. Adorno, aderezo, ornamento; cosa bella."Regalo, objeto decorativo. Edergailu onak hartu ditut. Etxean baditugu edergailuak
"IzetaBHizt.
v. edergarri. Tr. Empleado con relativa frecuencia desde mediados del s. XVII por autores septentrionales no suletinos (con la excepción de Casenave); en el s. XX se encuentra tbn. en vizcaínos y guipuzcoanos, siendo incluso más usado al Sur que al Norte. En DFrec hay 6 ejs., 3 de ellos septentrionales. Se recogen todos los ejs. hallados.
Edergaillu geiago utzten zaie ezkongaiei. SPPhil 332 (He 334 edergaillu).
Hautxek dira Oihenartok eskuarari iratxekitzen diotzan aitzinamenduak, edergailluak. ES 166.
Ignazio Loiolakoak, Eskual-herriko edergaillu dohatsuak. Ib. 125.
[Liburu espiritualak] lanoak izan arren eta edergaillu gabeak. Ch I 5, 1.
Bizarra edergaillu bat da gizonaren bisaian. HePhil 227 (SP 225 edergarri).
Yaunsturen edergaillu asma ahal guziak. Lg II 155.
Eskual herrien edergailu / Parisetik etorria. 'Ornement'
.Monho 46.
Erraten edo eskribatzen dutenaren sustengu edo edergaillu bezala. Gy VII.
[Maxkorrei] zor zaizkotela errege eta erreginen edergailuak! Dv Dial 22 (Ip aphaindürak). Mirestekoa da lur hau, bere landare, lore, frutu eta bertze edergailu guziekin. Lap 111 (V 53).
Ikus azu etxe hura eta hango edergailuak. HUZez 66.
Arri-ederrezko edergailluz yosirik burutik eta oñetara. AltEEs 1912, 245.
[Edestia] bearreko edergallu bezela beintzat ez luteke ezetsiko. "Como indispensable ornamento"
.ZinkCrit 65.
Hiriko edergailuen ikusteko. JEBer 20.
Hargintzako ala zurgintzako edergailuetan. Ib. 75.
[Etxeari] edozeiñ edergailu ta apaingarriak josi ziozkaten. LhYol 7.
[Bizkaierazko aditza] bere edergallu guztiakin apainduta. EguzkLEItz 21.
Ezurrezko yoale-miian txori ta lore ta nai bezanbat edergailu egiten zitun. OrMi 44.
Eskiak altxatzen ditu [...], untsa ikus diten heien edergailu yoriak. Zub 65.
Baserri-etxe eder bateko eskaratza [...]. Zernai edergallu: ontzi, mai, alki eserleku ta abar. LabEEguna 62.
Gerruntz-gona-txamarrak josi eutsazan, ezetariko edergallu bakuak. Otx 125.
Marx-en irakaspen guztiak, apainduri ta edergalluak kendu ta billosik itxi ezkero. EguzkGizAuz 66.
Pertsutan mintzo da Hiribarren, [...] orotako ikusgarri, edergailu eta jendeak aipatzen dituela. ZerbAzk 65.
Arrotz-gela xarmanki apaindu zuten lorez eta edergalluz. EtxdeJJ 87.
Izadiak [emakumeei] oparo emon dautsezan edergailluak. ErkiagArran 42.
Bere urretegitik edergailu zahar eta berri ateratzen duen etxeko-iauna. ZaitPlat 120.
Hemen ezarriko ditutzun edergailuek ere bi alderdi badituzte. Othoizlari 1962, 429.
Zuendako ere ekarri ditut bi edergailu. IzetaDirG 112 (se refiere a un reloj y a un brazalete).
Nula behar saristazi / edergailliak hoberenian?"La visite de nos curiosités locales?"
.CasveSGrazi 50.
Harri lauzak [...] parke batzuetan marmolaren pare baliatzen direnak apaingarri edo edergailutzat.LarreArtzainE 55.
Hamalau bertsoak bi lauko eta bi hirukotan banatu; edergailu dotorez apaindu. MIH 256.
v. tbn. Hb Egia 84. Arb Igand 97. StPierre 26. Ox 26. Markiegi in Ldi IL 11. Lf Murtuts 81. Vill Jaink 164. NEtx LBB 280. Ardoy SFran 127.
azpiadiera-1.1
Belleza, hermosura. Haren loria eta edergaillu (edertasun) guzia barrenetik da. SPImit II 1, 1.
azpiadiera-1.2
Acicalamiento. Horlako edergailluetan eta ergelkerietan trikatzeko aski guri eta flako diren gizonak. HePhil 335.
sense-2
2.(Empleado por Axular, que parece ser la fuente de todas las referencias lexicográficas, con valor adverbial: 'Por ostentación'. "Por bien parecer" A, que cita el msLond. Cf. Lar Sup: "Parecer (por bien), edergailluz", y H: "Edergaillua, vanité, désir de bien paraître", que cambia igualmente edergaillu (Ax 163 (V 109))por edergailuz. Ez hitzez, itxurapenez, kanpotik eta edergaillu, baiña zin zinez eta gogotik, barrenetik eta bihotzetik. Ax 335 (V 223).
Eta obratu ere nola? Ez edergaillu, ez banaloriaz, eta ez munduagatik. Ib. 230 (V 153).