1.
(H),
sekatu (H, Lh; -kh-VocBN, H),
siketu. Consumir(se), debilitar(se), marchitar(se)."Maigrir"VocBN..
"Sécher, rendre maigre, faire perdre de l'embonpoint. Umea hazteak emaztea, behorra... sekatzen du
"H.
"Sécher, dépérir"Ib."
Haur hori sekatzen ari zaiku, cet enfant dépérit"Lh.
"
Gaueko lanak gizona sekatzen du
"Ib. Atsekabek ene gorputza sekatu dute ilhetien berotasunak sukhaldea nola. Harb 339.
Ene bihotza doloreak flakaturik, sekatu zait belhar iguzkian idortuaren gisa. Gç 47.
An daukagu gexua guztiz sikaturik. DurPl 105.
Artu eban kalentura gogor, geldi geldi oiñeen ganian ebillela sikatuten eban batek. JJMgBasEsc 278.
Urten eban zulotik emakume batek, aillagiña penitenzijaz sikatuba, eguzkijagaz baltzituba, [...]. Ib. 238s.
Amak berriz sekatua / zeukan errapia. TxB II 218.
azpiadiera-1.1
+ sekatu (G-av, AN-gip-larr-erro ap. Echaide Nav 250-51).Secarse, marchitarse (las plantas, los árboles). Sekatu zen henoa o belarra eta erori zen lorea .
FamInst
856.
Imiñi daiguzan larrosasko koroiak sikatu baño leenago. JJMgBasEsc 192.
Igartu zan beriala piko ondua. [...] miraritu ziran, ziñuela: zelan beriala sikatu da? UrMt(V) 21, 19-20 (Ur (G) legortu
).
Elorri zuria loretan dagoenean, bildu loreak, sekatu ta jaso. Ostolaiz 19.
Belarra segaz ebaki ta sekatu edo igartu egin bear izaten da. Albeniz 20.
azpiadiera-1.1.1
Aintzineko fazada zur kolona idorrez edo sekatuz. (1763). SenperEus 154.
Ebagi oin, edo zapatien neurriko intxaur azala, esegi zugateko laratzuban, eta zelan doian sikatubagaz intxaur azala, alaintxe juango da osatubagaz gexua. Astar II 38s.
azpiadiera-1.2
Secar(se), quedar(se) yerto, inútil. Negar da zizpuru guztiyak eztira zoriyoneko egiten gaitubeenak; ezta Jangoikoen esku sagradubak sikatutia merezi dabeenak.Zuzaeta 160.
Orra emen gizon bat eukana eskuba sikaturik. Ur(V)Mt 12, 10 (EvL esku bat sekatua zuena; He elkortu, TB, SalabBN, Ip, IBk (e)ihartu, Ur (G) legortu, Ker igartuta).
(Part. en función de adj.). Batek irakusten dau oin ebagija, bestiak beso sikatuba. Astar II 277.
azpiadiera-1.3
Secarse, quedarse sin carne. Azalak azurrai oratuta eukeezan, ta eurak bere sikatuta eukeezan, elbitza legez. fBIc III 179.
sense-2
2.
(V; Lar, Añ, H(V)),
sikutu (H),
sekatu (G-nav, AN-egüés-erro-ilzarb-olza; Urt, H (+ -kh-), Lh),
sekotu (H(+ -kh-)),
siketu (V-gip)
Ref.:
Bon-Ond 160; A; Iz Als (oinezturi), ArOñ (sikatuta); Echaide Nav 248; Etxba Eib; Elexp Berg.
. Secar(se)."Assiccessere", "assiccare" Urt II 459."Deshumedecerse, secarse, enjugar"A(que cita un ej. de Dial).
"
Bokheta sekatuko da
"Lh.
"
Euzkittan sikatu naiz uretara jausitta gero. Euzkittan sikatu dot soñekua
"Etxba Eib. .
Eztarria sikatu ta garraztu artean. MgPAb 197.
Sikatuten jako miña. MgCO 78.
Ondo sikatu ez dan gaztaia gazi antz egoten da. UrDial 87 (It, Dv, Ip (t)xuk(h)atu).
[Lurrari] gana sikatuten jakon neurrijan dua ura bere igonaz beetik gora. Ib. 44 (It, Dv, Ip idortu).
Sikatu barik / bere erroparik. AzcPB 291.
Sikatu barik / eukazan Marik / urdin zerutar begiak. Ib. 163.
Amak etxeaurrean siketuten itxiriko jantziak. BilbaoIpuiB 264.
Sikatu plana, querida Santa Ana; sikatu papel, querido San Miguel. (V-m). EZBB II 110.
Treiñeru zar bat liortu edo sikatzera. EtxabuKontu 18.
Illea busti ondoren, iguzkiak sekatuko dio. Ostolaiz 89.
Eskatu geuntsen baimena an su bat egiteko bere onduan pixka bat siketzeko. Gerrika 54.
azpiadiera-2.1
Erraulaak batu ezkero, itxiten jake ilten ta sikatuten; eta sikatu ezkero, joten dira almerizian edo motralluan. Ur Dial 17 (It, Dv, Ip idortu).
azpiadiera-2.2
Secar(se), dejar, quedarse sin agua."Sécher, mettre à sec un ruisseau, une fontaine. [...] Sécher, cesser de couler"H.
"
Ithurria ez da behin ere sekatzen
"Lh.
Isuri eban bere edontzija arako Eufrates ibai andijan, eta sikatu eban bere ura, prestetako bidia. UrApoc(V) 16, 12 (Ur (G) agorrerazi, Ip agorerazi, Dv, Echn, Ker agortu, Ol idortu
).
Osin eta sonda iñoz sikatu eta agortu ezin leiyana. UrBulaAl 34.
Naiko luke bereala / sekatzen balira [ibaiak]. Ud 107.
Iturritxo bat mututu oi dan erara bardin / agorrillean sikatutean urik baga. ABAmaE 133.
azpiadiera-2.3
(Fig.)."
Egarriak sekatzea
"H.
"Sécher de soif"Ib. Eztüzüla nahi, zureganik hürrünt nadin barurik eta sekatürik. Mst IV 16, 3 (SP iharturik, Ch, Ip agor, Echve 474 legorrik, Ol agorrik, Pi legor, Leon egarri).
azpiadiera-2.4
(Part. en función de adj.)."Seco"Lar.
Beldürrez ene arima lür hur gabez sekatü bat bezala gertha dadin. Mst III 3, 6 (Ch lur agor eta idor baten pare, Ip ütsaltürik, Pi lur legorraren antzekoa).
4.
(G-azp). Estreñir.Cf. BARRUKO SIKU, SIKU IBILI. Beerakoa dagoenean, barrenak sekatzeko, azal ori uretan egosi [...], ta jan ondoan artu. Ostolaiz 78.
azpisarrera-1
SIKATUAN(Estar, etc.) seco. Alan egin genduen, eta bagengozan [suaren onduan] erdi sikatuen. Gerrika 54.