1.
(Lar, Añ, IztVocC, Hb). Orden, mandamiento."Orden, mandamiento","apercibimiento, orden","comando, comandamiento, comandancia"Lar.
"Precepto"Lar,
Añ.
"
Agindea, orden, mandamiento; aginde estua, orden rigurosa"IztVoc.
v. aginte (2). Tr. Creado por Larramendi, sólo se documenta en la tradición meridional. Es desplazado en su uso por aginte. Jangoikoaren legeko Aginde edo Mandamentuak. CbCatV 8.
Jainkoak israeldarrai Eremutik igarotzean eman zizten mandamendu edo agindeak. Ub 169.
Utsa ta balio bagea da botoa, egiten danean Ebanjelioko aginde edo konsejuen kontra. AñMisE 230.
Errege Fedariak 1489-garren urtean ontzat emandako Donostiaren aginde anziñakoak debekatzen zuten besterik sartzea. "Ordenanzas antiguas"
.IztC 146.
Erregeren agindea etorri zitzaion igaro zedilla Asturiasa. Ib. 490.
Argitara eman zuten, edo emateko moduan ifini zuten Probinziaren enkarguz beraren Fuero, lege eta agindeen bilguma berriztatua. Ib. 467.
Atera zuten aginde bat, Jerusalengo uria paretaz itxitzea bakarrik debekatzen zuena. Lard 327.
Amar mandamentu edo aginde hok. Legaz 7.
Sugarretara botatzeko agindea onekiñ desegiñaz. ArrMay 24.
Erlijio estuaren aginde gogorrak gordeaz. ArrEE 1885b, 473.
Jesusek eman zizkigun konseju ta aginde biguñ maiteak.AgSerm 198.
Fueroan diran lege eta aginderik berezienak [...], merkataritzari eta sal-erosiari dagozkienak dirala. EtxegRIEV 1908, 113.
Agintarian agindeak... zorrotzak izaten dirala. IllTestim 23.
sense-2
2.
(Lar, Añ). Promesa."Promesa"Lar, Añ.
"Manda, oferta"Añ.
Israeldarren alde berritu zituan Jainkoak hoen gurasoai egindako eskeñi, aginde ta itzak. Ub 30.
Aen gurasoai egindako eskeñiak ta agindeak, ta emanikako itzak. Ib. 70.
Ongi jartzea gatikan nuben / egin Lezora promesa; / aginde ura etzalarikan / kunplitzen oso erraza.EE 1884a, 44.
sense-3
3.Poder, autoridad."Almirante, itsasoan [...] agindea duena
"Lar.
"Imperio"Ib. Aginde edo podorio. CatOiq 523.
Nork aien [enperadore jentilen] aginde, edo asiera eroa aien azken gaiztoarekin naiko luke?CbEg III 332.
sense-4
4.Imperio. Nork asiera eman zion Greziatar edo Griegoen aginde edo Inperioari?Ub 56.
Baldin gertatzen bazan Erromatarrak garailari irtetea, Gipuzkoa izan zedilla Erromako Agindearen menpean. IztC 263.
Frantsez agindea lurreratzen da. "El Imperio francés se desmorona"
.OtagEE 1882c, 414.
b)(Precedido de gen.).Sometido a, que está bajo la autoridad de.
D. Francisco de Echeveste [...] Txinaren agindeko Tunkingo Erregerengana Enbajadore joan izan zana. IztC 498.
Bere agindeko zaldidiarekin porrokatu izan zeban Konde de Mauriziorena. Ib. 479.
azpisarrera-3
AGINDEPE(Tras gen., con suf. local de decl., en sing.). "Acaudillar, bere eskupean, agindepean jendediaren bat [...] kidatu" Lar.
azpisarrera-4
AGINDERA(Precedido de gen.). Al mando de, bajo el mando de. Eskuadra txiki onek amabi karabeletan zeramazkien [...] Conde Bañoloren agindera. IztC 436.
azpisarrera-5
AGINDEZ(Precedido de gen.). Por orden de, por mandato de. Iruñeko Obispo txoi argiaren agindez. Legaz tí.
azpisarrera-6
AGINDEZKO.
azpisarrerakoSense-6.1
a)"Juramento [...] promisorio, agindezkoa" Lar y Añ. Baiezkoa, juramentu egiten bada iragoriko egia edo jazoerea; agindezkoa, juramendu egiten bada edo eskiniten bada, etorteko dagoan gauzea. ItzAzald 86.
azpisarrerakoSense-6.2
b)Obligatorio.
Errukizko egite okin eta bertze holako egite onekin, dela agindezkoekin, dela oneraspenekoekin. Legaz 35.
azpisarrerakoSense-6.3
c)Imperativo.
Orduan Jesusek agindezko itz-otsaz oju egin zuen. ArrBearg 99.