Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza gorakor bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Aztergaia: gorakor
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:24 | 2004-11-09 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
gorako (eta gorakoan) 79 ager.: a) izenak 9: AA III, Ldi IL 2, NEtx Antz, Berron Kijote 2, MEIG 3; ik. OEH argitaratuan, gainera: EE 1885 ("Kolera asitzen danean berako eta gorakoakiñ"), Lander RIEV 1914-17 ("Jaun Cerdan, Parisko Operan aphaleko lehena, eta Jaun Cazenave, Parisen gorako lehen dena"), Ker Apoc 21,16 ("[Uriaren] luzeera, zabalera ta gorakoa bardiñak zirala"); b) besteak 70: B 19 (JJMg BasEsc, AB AmaE, Azc PB, Ag AL, A BGuzur, Kk Ab II, KIkV, Laux 2, Erkiag 4, Gand Elorri 3, Alzola Atalak 2), G 34 (Mg CC, It Fab, Lard, A Ardi 3, KIkG, Or 2, Ldi IL, Ir YKBiz, TAg Uzt 2, Lab EEguna, EA OlBe, Etxde JJ 2, NEtx LBB 2, Munita 3, Txill Let, Zait Plat, Anab Aprika 3, And AUzta 2, Vill Jaink, MAtx Gazt 2, Ibiñ Virgil, Berron Kijote), IE 10 (Hb Egia 7, Elzb PAd, Barb Leg, Ardoy SFran), EB 7 (MIH, MEIG 6); eta OEH argitaratuan, gainera, Gte Erd ("Hiri hua murru gorako batez inguratia zuzun"); gorako kantari Lander RIEV 1912 ("Jaun G. Cazenave, hazparrandar, Parisko operan gorako kantari lehen dena"); gorako larri Etxba Eib ("Ikustiaz batera, gorako-larrixak emon detse"); eta aipatua: EA OlBe; gorantzako B 2: Añ EL2, Otx; gorantzekoan G 1: Or Mi; goranzko B 1: Astar II; gorazko B 3: Echta Jos, Erkiag BatB 2 // Ik. OEH argitaratuan, gainera, goruzko : A Ezale 1898 ("Astokillok [bide] goruzkoa baiño ariñago egin omen zuen beruzkoa"); gorunzeko 1, BBizk in MEIG; goraxko (eta gorasko) IE 9: Harb, Gy, Hb Esk, Elzb PAd, Zby 2, JE Ber 2, Barb Sup; Ik. OEH argitaratuan, gainera, Jnn Bihotz ("Bertzeak ere ihardesten dio, kolerarik gabe, bainan oraino gorasko"); Prop 1895 ("Iruzkia oraino gorasko zelarik"); hazkor EB 1, MEIG ("Bide hori, aldakortasun hazkorrarena, darama munduak; mundukoek daramagu, hobeki esan"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, SoEg Herr 11-11-1965 ap. DRA ("Esnea bezain ezti, arnoa bezain bero, zingarra bezain hazkor, Bandung-eko iguzki dorpea!").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
gorako 212 ager.: a) izenak 13: G 4 (Basarri, Lab 2, L. Aristizabal), EB 8 (Zientzia eta teknika 1986, Elhuyar, Etxde 2, Lantziri 2, DNoticias 1994 2); b) besteak 199: (Laux, Ibarg Geroko 5, Erkiag, Zubk 2, L. Baraiazarra, Gure Erria 1957, Santa Mariñe 1994, Musika, Argia 1936, J.A. Ugarte, A. Arzelus, ADonostia, El Día 1934, R. Irizar, Etxde PerPL, Lab, Onaind, Basarri 2, J.M. Bastarrika, A. Zavala 2, Garm 3, A. Arrinda, J.L: Iriarte, J. Gaztañaga 2, JKort Erl II, Tx. Garmendia, Ataño Zigor, J. Azpiroz, VozEsp 1971, Barb Leg, Otoizlari 1984, HezkSaila 1984, J. Altuna, Elhuyar 4, Etxde, Egin 1980-1984 2, J. Garzia, A. Sagarna, T. Barrenetxea, A. Artiñano, J. Garate, J. Lizarralde, BatzAgiriak 1988, J.M. Torrealdai 9, I. Lamarca, Elhuyar 1981 3, A. Sarriegi, Jakin 1981, Egoeraren definizioa, KLLegea 1984, M. Murua, Baga-bigaMat, Saioka/3 eta 5, P. Alkain, Gipuzkoako geografia 2, Natur/6, Zientzia eta teknika 1986, Biztanleria 1975-80, ESB Programa 6, I. Sarasola 3, UZEI 2, A. Urcelay 2, Demografia 1986 2, J.M. Lekuona, Industri kontuak 1985, Zer egin dezaket/1988 2, Arrantzaria 2, F. Mendizabal, L. Fernandez, Balea eta euskaldunak, J. Suarez, A. Azkona, Zeu zeutara, EKUrtek 1984, EHHLaburp, SIADECO 2, J. Agirre 2, X. Gereño 2, P. Salaburu 2, A. Juaristi, EHAA 1984-1994 bitartekoak 11, GAO 1990-1994 bitartekoak 12, AAO 1989, BEO 1990, A. Campos, M. Ezkurdia, X. Mendiguren B. 2, Ene Bada! 1990 3, P. Chavarri, J.R. Aizpurua, UD 1988, I. Larrea 2, G. Piedra, K. Zuazo, K. Amonarriz 6, X. Aizpurua, LEF, J.A. Lema, GIE HizkLiter 2, Esaizu/BBB1, Matematika/LH 6, X. Arana 2, EUSTAT 1991, J.A. Berriotxoa, L.M. Bandres, EstiLib, Emakunde 1993, GaztEntz/1, A. Martinez 2, J.M. Zalakain, L. Aldoy, I. Ugarteburu, P. Zabaleta, P. Zubizarreta, NPAO 1994 2, J. Dorronsoro 2, AdminEusk 1994); gorantzako B-EB 2: E. Urkiola, Egin 1977; goranzko 28 ager.: J. Artaraz, X. Kintana, E. Kortadi, Gipuzkoako Ekonomia, B. Arana M. 8, Zientzia eta teknika 1986 2, K. Fernandez, I. Aldabe, M. Lorda, Meterologia, Elhuyar, Txill 3, P. Salaburu 3, Egunk 1993, A. Diaz de Lezana, J. Garzia; goranzkor 1, K. Sarasola; gorakor 11: Bibalbio ("garapen gonadala esposizio-tenperaturaren funtzio gorakorra da") Elhuyar 5 (adib.: "beherakorra konbexua / beherakorra inflexio puntua / beherakorra ahurra / minimoa ahurra / gorakorra ahurra / gorakorra inflexio-puntua / gorakorra konbexua"), I. Irazabalbeitia ("proposatutako ideiari jarraitzen zion; elementuak pisu atomiko gorakorreko ordenean jartzeari alegia"), Kalkulua 2 (adib.: "funtzio gorakor eta beherakorraren definizioa"), Matekariak 2 (adib.: "Zenbaki hauek ordena gorakorrean idatziz gero"); gorakortasun 4 (cf. infra); goralkor 1, S. Muniategi ("Izan bedi bai, olerkariaren abestia / laguntzapenezko abots maite sendagarri, / gogo goralkor baten bizidun iturria"); goraxko (eta gorasko) 4: Zerb 2, Eskual 1924, Izeta; (h)azkor 8 ager.: J. Artaraz, Ag G, A Ipuiñak, F.J. Juanes, Gipuzkoako geografia, Deia 1988, Mundua 1993, ELA/STV 1992.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
gorako izenak: HiztEn, LurE, Euskalterm 11 ('vómito'); gorako besteak: AB38 9 (hauetan 3 'ascendente, creciente'), AB50 12 ('exceso, elevado, superior, mayor, supra-'), Euskalterm 11 (g. errekurtso 'recurso de alzada'; g. lerro zuzen 'línea recta ascendente'; ahoz g. etzanera 'decúbito dorsal'; 7 -tik g.; g. tubo 'montante'); gorako dudazkoak: DFrec 50; gorakor : AB38 32 (hauetan funtzio g. 'función creciente'; hertsiki g. 'estrictamente ascendente'; etab.), Euskalterm 16 (hauetan kostu g. 'costo creciente'; errendimendu g. 'rendimiento creciente'; etab.); gorakortasun : cf. infra; goranzko : AB38 8 ('ascendente'), HiztEn (gorantz doana), Euskalterm 3 (2 g. analisi 'análisis ascendente'; g. garapen 'desarrollo ascendente'); hazkor : DFrec 1, AB38 8 ('creciente'), AB50 3 ('creciente'), HiztEn (hazteko edo handitzeko joera duena), LurE, Euskalterm 1 (tenperatura h. 'temperatura creciente').
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gorako izenak: EuskHizt (*1905, 1965; cf. goranzko 1818), HiruMila (1 naúsea, vómito, lo vomitado; 2 asco, repugnancia, náusea, ganas de vomitar), ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, DRA (1 náuseas; 2 vómitos); gorako besteak: HiruMila (ascendente), HaizeG BF (qui est plus haut), Lh DBF (pour en haut), DRA (1 para arriba; 2 ascendente), PMuj DVC (2. adiera: progresión ascendente; 8. adiera: ascendente); gorakor : HiruMila (creciente; funtzio g. función creciente), PMuj DVC (levadizo, za); goranzko : HiruMila (1 izlag. creciente, que va para arriba, que va en sentido ascendente; 2 iz. repugnancia, náusea, ganas de vomitar; 3 regüeldo, eructo, gases que se expulsan por la boca), ElhHizt (1 izlag. ascendente, que sube; 2 izlag. Fis. ascensional), DRA (basca, náusea), PMuj DVC (ascendente); hazkor : EuskHizt (izond. *1907, 1977), HiruMila (propenso/a a crecer), ElhHizt (crecedero, propenso a crecer), EskolaHE, Casve EF (fort, de belle venue), Lh DBF (1 qui a de la propension, de la facilité à s'enfler de vanité, d'orgueil; 2 fort, de belle venue), DRA (1 que se desarrolla bien; 2 propenso a la vanidad y al orgullo; eta azkor: 4. adiera: crecedero, propenso a crecer), PMuj DVC (azkor: 2. adiera: crecedero, propenso a crecer).
Erdara/euskara hiztegietako datuak
es ascendente / creciente formen ordainak: HiztHand: goranzko, gorako // HiruMila: 1 adj. gorako, goranzko; trenes ascendentes y descendentes: gorako eta beherako trenak; goranzko, aurretiko / 1 hazkor, goranzko, gorakor; 2 m. cuarto c.: ilgora; 3 f. marea: itsasgora, marea gora; 4 f. levadura: orantza, legamia // ElhHizt: goranzko, gorako / 1 geroz eta handiagoa den(a); handituz doan(a); handitzen/handiagotzen ari den(a); 2 goraldi, goratze; 3 legamia, hazgarri, altxagarri // Lur EG/CE: Ø / cuarto c. ilgora // PMuj DCV: gorako, goruzko; savia a. = gorako ikerdi; tren a. = gorako trena / 1 cuarto c. = ilgora, gorapen, il-gorapen; 2 flujo, marea c. = iz-gora, itsas-gora, itsas-gorapen; 3 crecida, levadura = orantza, orrantz, legami, azkarri, bentzagi // Azkue Aurkibidea: a. descendente: gorakoa ta berakoa / Ø.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berri onartzekoa da, lehiakidearekin batera
ongi eratua da, eta onartzekoa; eta zein bere aldetik ematekoak dira gorakor hau eta hazkor mailaren batean lehiakidea [lehen itzulian arautua da bigarrena]; orobat gorakortasun eta hazkortasun.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-kor.
Informazio lexikografikoa
Kategoria
izond.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: Ongi eratua egoteaz gain, erabili ere erabiltzen da (ik. Zientzia eta Teknologiaren corpusa edo XX. mendeko euskararen corpus estatistikoa).
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): gorakor izenondoa bakarrik jasoko da oraingoz (baina ez gorakortasun).
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
