Resurreccion Maria Azkue
(Lekeitio, 1864 – 1951)
Euskal idazle, hizkuntzalari eta folkore ikertzaile handia. Lekeition nautika ikasketak, Bilbon batxilergoa eta Gasteizen filosofia eta teologia ikasketak egin zituen. Salamancan apaiztu zen 1888an eta, Teologia doktoretza egin ondoren, Bruselan eta Kolonian musika ikasi zuen. Bizkaiko Diputazioak Bilboko Institutuan euskara irakasteko katedrarako lehiaketa antolatu zuenean, Sabino Arana Goiri eta Miguel Unamunorekin batera aurkeztu zen Azkue 1888an. Lehiaketa irabazi eta 1936a bitartean hantxe lan egin zuen irakasle gisara. Eusko Ikaskuntzaren lehenbiziko biltzarrean Euskaltzaindiaren premia ikusi zen eta R. M. Azkue izan zen euskal akademiaren sortzaileetako bat (1918). Euskaltzaindia sortu zenetik, Azkue euskaltzain osoa eta bertako burua izan zen heriotzak eraman zuen arte (1951). 1927an Real Academia de la Lengua Espanola-ko kide izendatu zuten euskararen ordezkari gisa.
Obra ederra, benetan eskerga ondu zuen hainbat alorretan: musika, literatura erlijiosoa, antzerkigintza, nobelagintza, kazetaritza, lan didaktiko eta abarretan. Hark hiztegi ahanztezina idatzi zuen bi liburukitan, Diccionario Vasco-Espanol-Frances (1905). Hiztegi honen baliorik handiena, herri literatura eta literatura zaharreko lexikoa bildu izana da, eta eragin handia izan du ondorengo idazleengan. Euskal aurrizki eta atzizkiak eta euskararen kategoria gramatikalak bildu zituen Morfologia Vasca (1923) liburuan eta euskal aditzaren forma zaharrak aztertu zituen Euskal Izkindea/Gramatica euskara (1891) gramatikan. Euskal musikan, herri poesian eta folklorean oinarritutako Cancionero popular vasco (1918), Euskalerriaren yakintza (1935-47), Lamiak Euskalerrian (1927), Vizcaytik Bizkaira, Sasi-eskola, Aitaren bildur, Gainzabaleko eiztaria. Eguzkia nora eta zartzuela. Opera eta oratorio batzuk idatzi zituen. Literatura ere landu zuen eta, horrela, bereak dira Txirristadak, Bein da betiko, Patxi Guzur eta Ardi galdua (1918).
