-keta/-pen/-zio

-keta/-pen/-zio

Eratorpen-morfema hauek esanahi bat baino gehiagoko hitzak sortzen dituzte berez, eta kontua ezin da denetara zabaldu.

 

Ataltxo honetan —nahiz eta zaila den asebeteko erantzuna ematea eta gehienetan Euskaltzaindiaren Hiztegira jo beharko den aukera egokia zein den jakiteko—, morfema horietako bakoitzak zer egiteko zehatz duen azaldu nahi da, bi ezaugarri hauek dituztenean: formaz aditzaren gainean eraturik daudenean eta esanahiz ‘ekintza edo jarduera’ adierazten dutenean.

a) -keta. Ugari dira tradizioan atzizki honekin osatutako izenak: aldaketa, alderaketa, antolaketa, apainketa, geldiketa, zenbaketa, zamaketa, zapalketa, zuriketa... Baina badira Euskaltzaindiaren Hiztegiak espresuki baztertuak ere (ikus beherago).

Gaur egun, sarritan, es: <-ción> eta fr: <-tion> bukaeraren ordez erabiltzen da sistematikoki. Batzuetan, hala ere, ez da egokia. Maileguetan hobe da beste bide batzuk hautatzea: esaterako, -zio edo -t(z)e aditz-izena.

b) -zio. Euskal oinarriei erantsirik ere ageri den atzizki hau (amorrazio, burutazio, asmazio, segizio...) -keta baino egokiagoa da zenbaitetan hitz berri mailegatuetan. Honela datoz hauek Euskaltzaindiaren Hiztegian: azentuazio, balorazio (baloraketa), ebaluazio (ebaluaketa), erredakzio, instalazio, koordinazio, oposizio...

c) -pen edo/eta aditz-izenaren alde egin du Euskaltzaindiaren Hiztegiak beste batzuetan: argitalpen (eta argitaraldi) (argitaraketa), artxibatze (artxibaketa), desagerpen, desagertze (desagerketa), errepikapen (errepikaketa), erroldatze (erroldaketa), hondorapen, hondoratze (hondoraketa)...

d) Beste irtenbide bat ere ematen du beste batzuetan: erabilera (erabilketa); eraikuntza (eraiketa); gainbegiratu (gainbegiraketa); lapurreta (lapurketa); digestio (digeriketa)...

e) Zenbaitetan, baztertu egin dira badaezpadako eraketa zutenak: *oposaketa. ( oposizio (*oposaketa), lehiaketa)

 

Gehiago jakiteko

EUSKALTZAINDIA (1994). LEF batzordea, “-era, -keta, -kuntza, -pen...”, Euskera 39, 3: 1046-1047.

— “Ekintza adieraztea: -pen/-men, -keta, -tze (iraungitze, iraungipen)”, Jagonet galde-erantzunak.

— “Ekintza/ondorioa adieraztea: -keta, -mendu, -kunde (antolaketa, antolamendu, antolakunde)”, Jagonet galde-erantzunak.

EHUko Euskara Zerbitzua (2015). "-KETA atzizkia", Ehulkuren aholku guztiak.

Siège social

  • B
  • BISCAYE
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBAO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Centre de recherche

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 SAINT SÉBASTIEN
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Represéntations

  • A
  • ALABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 VITORIA-GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GUIPUSKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 SAINT SÉBASTIEN
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAVARRE
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 PAMPELUNE
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

L'association

  • P
  • PAYS BASQUE NORD
  • Château Neuf
    15, place Paul Bert
    64 100 Bayonne
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper