Belarra eta ardiak hizketan.
Resurreccion Maria Azkueren Euskalerriaren Yakintza I, 1935.
Ilustrazioa: Jean Paul Tillac (1880-1969).
Behin artzain batek atera zuen bere artaldea larrera, oso belar ona zegoen toki batera, eta ardiei esan zien:
—Larre ona daukazue gaur, eta nahikoa jandakoan, etorri etxera.
Iluntzean etorri ziren ardiak etxera, eta nagusiak galdetu zien:
—Nahikoa jan al duzue?
—Batere ez dugu jan —erantzun zioten ardiek.
—Zer bada?
—Jaten hasten ginen bakoitzean, “aurrera ta goxoago, aurrera ta goxoago”, esaten zigun belarrak, etaaaa… egun guztian ibili eta ibili, ez dugu ezertxo ere jan.
—Ez zarete tonto txarrak! —esan zien artzainak—. Hurrena hori esaten dizuenean, “bertan goxo” esan, eta bertan geldi zaitezte nahikoa jan arte.
Hurrengo egunean joan ziren berriz ere ardiak larre toki on hartara, eta belarra hasi zitzaien esanez:
—Aurrera ta goxoago, aurrera ta goxoago…
Baina oraingoan ardiek erantzuten zuten:
—Bertan goxo, bertan goxo…
Iluntze hartan nahikoa janda itzuli ziren etxera.
Garai hartan gauza guztiek zekiten hizketan: belarrak, sasiak, arbolek, eta animaliek ere bai. Bakar-bakarrik goroldioak ez omen zekien. Beste gauza guztiak bildu ziren goroldioari hizketan erakutsi behar ziotela-eta, eta erakusten hasi zirenean, nola goroldioari erakutsiko, denak mutututa gelditu omen ziren. Horregatik, geroztik gauza horiek denek ez dute gehiago hizketan egiten.
Batzuek esaten dute oraindik ere ardiek eta belarrak hitz egiten dutela elkarrekin. Ardiak larrera ateratzen direnean, belarrak esaten omen die:
—Aurrera ta goxoago, aurrera ta goxoago…
Ardiak ibiltzen dira pixka batean batetik bestera, eta azkenean, beee-beee! eginez, bertan gelditzen dira.
Beee-beee… horrek… “bertan goxo, bertan goxo”, esan nahi omen du.
ARRATIBEL, Jose (1980). Kontu zaharrak. Bilbo: La Gran Enciclopedia Vasca. (159-160).
Ikus hau ere
ARRATIBEL, Joxe (1995). Kontu zaharrak. Donostia: Erein. [Euskara batuan. Miel Anjel Elustondoren edizioa].
Joxe Arratibel Susa argitaletxearen “Literaturaren Zubitegia” webgunean.
