forma=loak errea egon sarrera bakarrean aurkitu da.
1 iz. Gorputzaren atsedenaldi natural eta aldizkakoa, kontzientziaren jarduera etetea eta amets egitea ezaugarri dituena. Katuaren loa. Jendeari bere lo nagian iraunarazteko. Loa galdurik. Errota hotsak ez dio errotariari loa galarazten. Loa kentzen dion arazoa. Berriki egin diren esperimentuek erakutsi dutenez, egia da eskeletoak kaltzio puska bat galtzen duela loan. Ez ditzagun iratzar lo gozoan daudenak. Zuzen zegoen, lo falta nuen. Lo eskasez aharrausika. Guztiz ikaratzen gaitu lo beteak. Lo betean aurkitu zuten. Gure haurrak lo arina du. Lo pisu batek hartu zuen. Bekatuaren lo astunetik esnaturik. Lo zurrungan zegoen.
2 adb. Lotan. Ik. lo izan. Lo gelditu da. Itzuli zirenean, lo aurkitu zuten. Lo egon. Utz ditzagun ametsak lo gaudenerako.
3 adb. Nabari daitekeen jardunik gabe. Ene begiak ez zeuden, ez, lo. Lur hori uzten badute lo. Bazterrak lo daude.
erdi lo adb. Ez guztiz lo; guztiz esnatu gabe. Erdi lo zegoen. Agure bat gelditzen zen zokoan, erdi lo.
loak errea egon Erabat logaletua egon. Loak erreak gaude biok.
loak hartu du ad. Lo hartu. Ik. lokartu. Bitarte hartan loak hartu zuen Jesus. Bere lagunak loak harturik zeuden.
lo belar, lo-belar iz. Mitxoletaren familiako landare hostozabal eta lore-zuria, opioa lortzeko erabiltzen dena (Papaver somniferum). Lo-belarra erretzen.
lo egin Egizu lo lasai. Ez jan, ez edan, ez lo egin. Gabon eta ondo lo egin! Non lo eginik ez zeukan. Ez zegoen han lo egiterik. Deabruak ez du lorik egiten. || Eguerdi ostean lo apur bat egiten du. Bi ohe baneuzka, ez nuke horregatik lo gehiago egingo. Hiru aste haietan ez nuen lo handirik egin. Lo gutxi egin zuelako.
lo egite, lo-egite iz. Infernurako bidea lo egite luzez eta jostatze arinez betea da.
lo-eragile adj. Lo eragiten duena. Bazkalondoko ordu astun eta lo-eragile horietako bat.
lo eragin dio ad. Lo harrarazi. Umeei lo eragiteko kantua. Lo eragiteko sendagai bat agindu zion.
lo erre iz. Esnaera txarrak eragindako umore txarra; nekatuegi egoteak edo lo gutxi egiteak haurrengan eragiten duen egonezina. Lo errea dauka ume honek.
lo eta lo adb. Etengabe lo eginez. Otorduetan, janari ona; gauean, berriz, lo eta lo. || Begiak itxita, lo eta lo dago.
lo harrarazi Lo hartzera behartu. Haurrari lo harrarazteko. Gauaz kamamila ematen zidan lo harrarazteko.
lo hartu 1 Lo egoerara igaro. Ik. loak hartu. Lo hartu du. Lo ezin harturik egon naiz gau guztian. Lo hartzen nuen liburua eskuetan nuela.
2 dio ad. Inurritu. Hankak lo hartu dit.
lo-hordi pred. Ipar. Guztiz esnatu gabe. Ik. erdi lo. Oraino lo-hordi zen gelatik atera zenean. Lo-hordi jaiki ziren.
lo izan Ipar. Lotan egon. Lazaro zure adiskidea lo da. Txakurrak lo ziren.
lo kanta, lo-kanta iz. Erritmo geldoko kanta, haurrei, lo harrarazteko, kantatzen zaiena. Guraso gazte askok ez daki lo kantak kantatzen.
lo kuluxka, lo-kuluxka iz. Loaldi arina eta laburra. Zure olerkiak belar gaineko lo kuluxka bezain atsegingarri zaizkit.
lo-lo iz. Haur. Lo. Lo-lo egizu, laztan horrek!
lo-muker pred. Naf. Lo erreak, lo errearekin. Ez dugu esnatu behar, lo-muker egoten da esnatzen badugu.
lo susta, lo-susta iz. Lo kuluxka. Bostak aldera atera ohi zen etxetik, bazkalondoko lo susta eginda.
lotan adb. Lo dagoenaren egoeran. Lotan egon. Belarria beti zabalik dago, eta lotan gaudela ere, erne dagoela esan daiteke.
lotara adb. Lo egitera. Lotara joan (Ik. lotaratu). Gaua egin zenean, lotara erretiratu zen. Ez zaitut gonbidatzen nirekin lotara.
lotarako 1 adj. Lo egitekoa. Lotarako bidean jarri. Lotarako ordua dugu.
2 (Adizlagun gisa). Elizarako eta lotarako bakarrik eranzten zuten txapela. Oso ordu gutxi izaten genuen gauean lotarako.
lotarakoan adb. Lotara joatean. Elizan sartzean, jaterakoan eta lotarakoan egin behar da aitaren. Gauez, ostera, lotarakoan, ez daki dirua non gorde.
lotatik 1 adb. Lo egotetik. Ordu dela lotatik iratzar gaitezen. Bakez dauden txoriak lotatik atera. Ahalegin guztiak egiten ditu lotatik esnatzeko.
2 adb. Ipar. Lo denboran. Samuel ttipiak entzun zuen lotatik boz bat bere izenaz deitzen zuena.
lo zaku, lo-zaku iz. Zaku itxurako tapakia, barruan sartuta lo egiteko erabiltzen dena. Batzuetan, lo zakua hartu eta kanpoan ematen zuten gaua.
[Oharra: lo egin aspektua ez-puntukaria denean soilik erabiltzen da; aspektua puntukaria denean, lotan dago, lo dago eta kidekoak erabiltzen dira].
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1995-09-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:01 |
AS: ad.: , , , , ., . loak hartu du bitarte hartan loak hartu zuen Jesus lo-belar Papaver somniferum lo egin lo eragin lo-lo Haur lotan
E109: " . Sar litezke" // BAgiria (1998-05-29): bigarren itzulirako. lo arin, lo astun, lo erre, lo zakar
AS gisa gehitzeko eskatuz: ; eta adibide gisa: ( .); . lo egite, lo harrarazi, lo hartu, lo izan, lo-kanta, lo-kuluxka, lo-susta lo arina; lo astuna; lo betea; lo betean; lo egiteko zakua; lo errea; lo-eskasa; lo falta; lo mukerra Naf lo pisua; lo zakarra
. lo egin, lo eragin, lo-lo, loak hartu, lotan
- [E210]: . 1- Hiztegiak ekarri beharrekoa, "lo" hitzaren azpisarrera gisa. || 1- Aditz-lokuzio berezitxoa da, komeni da hiztegian sartzea. lotara joan
- Erabakia: (H2.2 / 2010-06-07): Forma berririk ez da orain erantsiko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau86 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-09-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
B-G / IE da banaketa nagusia; formak: 145 aldiz agertu da: (Zav, Añ , Añ , JJMg, Ur, AB, Azc, Itz, A, Echta, Altuna, Otx, Balad, Bilbao, Erkiag), (Cb, Mb, It, AA, VMg, Arr, Lard, Urruz, Zab, EA, Jaukol, Or, SMitx, Inza, Ir, Ag, TAg, Alz, Zait, SM, Gazt, Anab, Etxde, Ibiñ, NEtx, Txill, Etxba, Lasa), (Lç, Harb, Mat, Gç, Tt, Arch, Elsb, Ox, JE, Etcham, Mde, Izeta), (Arti, Mde, MEIG); (+ ) 7 aldiz: (Lard, Ir), (Hm); 9 aldiz, (SP, Ch, Lard, Legaz); behin (SP); 10 aldiz, (Ax: behin ; Dv); (+ 11 aldiz, (Ch, ES, Hb, Jnn, Barb); (+ ) 117 aldiz: (Ir, Lek, Txill), (Lç, He, Lg, LE, , , Hb, Laph, Elzb, Zby, HU, Arb, JE, Barb, Ox, FIr, Iratz, Lf, Zerb, StPierre, Zerb, Mde, JEtchep, Xa), (MEIG, Mde, Arti); erregimenak ( ad.): formakoak 73 dira: 67 ( 2; 3; 2; 23; 30; 5; 7; 1): Lç; Ax; Hm; SP SP Ch; Lg I; Lg II; Hb Hb Dv Laph; Elzb Zby; Jnn Arb HU JE Barb Barb Ox; FIr; Iratz; Zerb Lf JEtchep; Xa Xa ; 2: Ir YKBiz; 4: Mde eta Arti ; ad. gisa euskalki guztietan azaldu dira ( 61; 17; 4; 2; 2; 2): : Añ JJmg Ur AB Azc Itz A A Altuna; Otx; Erkiag Erkiag Bilbao SM Etxba ; : Mb Cb Cb Mg AA II; Lard; Arr Arr Bv Zab Urruz Ag Inza Jaukol Or Or Or Alz TAg EA Zait NEtx NEtx Lek Anab Gazt Ibiñ ; : Lç; Mat; Barb Izeta Xa : Tt ; : MEIG, Mde , Arti . loak hartu lokartu a) loak hartu (+ loak artu, luak artu) B 43 LoraS GGero G 71 IE-ZuAm 25 EB 6 loak-hartu loak-artu G 5 IE 2 loakartu IE loakartasun lohakartu IE lohatkar loharkatu loharkarazi) IE lok(h)artu lokar arazi... G 7 IE-ZuAm 102 CatLan CatLuz EB 8 b) da/du b1) da IE loak-hartu loakartu loakhartu lokartu lokhartu lohakartu loharkatu lohatkartu Imit; Phil; Esk; Egia; LEd; PAd; SBi; Igand; Zez; Bur; Sup; Leg; IxtS; Murtuts; EzinB; Odol G EB HaurB Ipuin b2) du loak artu loak hartu loak-artu loakartu lokartu luak artu B 31 GGero; BasEsc; MarIl; AmaE; PB; Azald; BeinB; BGuzur; Arran; BatB; IpuiB; Zirik; Ibilt G 51 IArg I; Eg II; Just; CC; GB; May; AsL; Gabon; Urz; G; Azalp; Biozk; Eus; Poem; Aitork; Ram; Uzt; OlBe; Sof; Antz; LBB; SClar; Aprika; MusIx; Virgil IE 7 Leg; DirG; Odol; ZuAm 6 Onsa EB 6 HaurB MaldanB
DFrec 4; AB38 1; AB50 1; Euskalterm 1; HiztEn-LurE; DFrec 2 (eta " ik. "); AB38 2; HiztEn-LurE; LurE; AB50 1; AB38 1; DFrec 4; AB38 2; AB50; Euskalterm 1; HiztEn-LurE; Euskalterm 1; LurE. : loak hartu : loakartu loakartu lokartu : loakhartu : loharkatu : loharkatze : lohartu : lokartarazi : lokartu : lokartze
AS: ad.: . du bitarte hartan loak hartu zuen Jesus
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
du ad. (tradizioan oinarritzen den banaketa proposatzen da: du ad. / da ad.). loak hartu lokartu
Bitarte hartan loak hartu zuen Jesus.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau86 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-09-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
AS: . Papaver somniferum
-belar.
Papaver somniferun.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau86 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-09-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS
egin.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-egite.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau86 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-09-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS
eragin / -arazi.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH argitaratuan azpisarrera: Iz ("Lo erria dauko ume onek"), Elexp ("Eztau siestaik eiñ da illuntzian loerria zeukan"), Etxba ("Ume ori, lo erriak dago eta eruaizu ogera"); ik. gainera, eta azpisarrerak. lo-erre ArOñ Berg Eib lo-erretu loak erre(t)a egon
Ez dugu aurkitu.
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
: HiruMila (AS: ), DRA (1 sueño incómodo que se tiene cuando los ojos se irritan. 2 mal humor después de dormir), PMuj (sueño incómodo, fatigoso, muy interrumpido) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur eta , Casve , HaizeG , Lh . lo(-)erre lo errea DVC // EG/CE EF/FE EF BF DBF
-erre.
adibide gisa ematekoa, sarreran. lo
- Bidalketa: Ik. oharra s.u. lo arin
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:003 | 2003-07-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
lo harraraz, lo harrarazten.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
dio ad.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:29 | 2000-11-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
EEgunk: "lo hartu = loak hartu = lokartu".
hartu.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
ad. du
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-02-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LO-HORDI (S (Foix) ap. Lh; SP, Dv, H (L, BN, S)). a) (Uso pred.). "Lo hordi da" SP. "Lo hordia dabilla" Ib. s.v. hordia. "(Litm. sommeil ivre) se dit du sommeil interrompu après lequel l'homme en sursaut n'est pas conscient de ce qu'il voit et fait. On emploi ce mot tantôt comme substantif et tantôt adjectivement. [...]. Lo-hordi zelarik" Dv. "Cet adj. ne s'emploie qu'à l'indéfini, en cette locution: Oraino lohordi zen gelatik athera zenean, il était encore plein de sommeil, tout endormi, litm., soûl, ivre de sommeil" H. "Ivre-mort" Lh. Adiskidea lo-hordi / estonitzen da handizki. "Couché". Gy 297. Artzaiñak lohordi jaikiten. SGrat 13. Xutitzeaz geroz, yunphan eta arrolaka dabila, bethi lo hordi. Prop 1897, 43. Españako arlojak, gaiherdiz, joiten dütü 24 oren. Zer tanka herroka! Lohordi denak nekez xüxen khuntatüren dütü. Eskual 13-3-1908, 3.b) (Dv). Somnolencia. "Etzakien lo-hordian zer hari zen" Dv. "Lo horditan zelarik oraino [...], dans l'ivresse du sommeil" Ib. s.v. hordi. Arresak [barrükian] ohiltürik jarten ziren behin behin eta Pikart hasten zen murmuzikaz; lohordiak arauz hori eginerazten zeren. Eskual 10-1-1913, 3.(L, BN, S ap. A; loordi L-ain ap. A; lotordi V-m, Sal ap. A). Sueño pesado."Pesadilla de sueño, sueño pesado" A. Berak, lotorditatik itzartuta legez, aoa zabalik begiratu eutsan. A BeinB 91
Ez dugu aurkitu formarik. lo-hordi
3: Itxaro Borda 2 (Bilkura biharamun lo hordi batez, gasna ninia zela eta viceversa entzun nuen, nik dakita zenbat unibertsitateetan irakasle honoris causa zebilen euskal ikerlariaren ahotik), Aingeru Epaltza (Lo-hordirik oraino?). lo(-)hordi
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Baztertua dirudi (eta P. Xarritonek ez du ezagutzen).
Gaur egun agerpen gutxi samar, baina egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. lo
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-17) Oraingoz ez da hiztegian jasoko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
da ad.
Ipar.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:004 | 2005-05-04 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HiztHand: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
-kanta.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:20 | 2000-11-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-10-19 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
iz. Loaldi arina eta laburra. (Batez ere, lo kuluxka esapidean erabiltzen da). Lo kuluxka bat egin. Bazkalondoko lo kuluxka. Lo kuluxka batek hartu nau ene aulkiaren gainean. Kuluxka bat egin. iz. Loaldi arina eta laburra. Zure olerkiak belar gaineko lo kuluxka bezain atsegingarri zaizkit. kuluxka [lo] lo kuluxka, lo-kuluxka
Erabat ezabatzekoa da adibidea sarreratik eta oharretik, azpisarrera gisa jasoa baitago lehendik sarreran. kuluxka lo
-kuluxka.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran ere. kuluxka
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-09-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS: . Haur
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
haur-hizkerakoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
-muker.
adibide gisa eskaintzekoa sarreran. lo
Naf.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
bazkalondoko lo-susta eginda.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau86 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-09-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS
-n: -tan.
sarrerari dagokion azpisarrera. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LOTARA (V, G, AN, L, BN, S, R-is; SP, H; lotarat BN). Ref.: A (lotara, uste); Lrq (lótàa); Iz ArOñ, R 309; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 213. A dormir. "Joan da lotara, il est allé dormir" SP. "Lotara noha, je vais prendre mon sommeil" H (s.v. lotaratzea). "Orrek lotara-orduko, amaikak bai (V-m), [...] para cuando esos se echen a dormir, serán ciertamente las once" A (s.v. uste). "Juáztei xe lótra, iros a dormir" Iz R 309. "Ez dira zortzirak, kedia ez da izan ondiok eta lotara juan da gure mutill zarra" Etxba Eib. "Afaldu eta lotara (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 213.Tr. Atestiguado sobre todo en la tradición meridional desde mediados del s. XVIII. Al Norte se documenta en Etcheberri de Ziburu, Axular, Pouvreau, Duvoisin y Goyhetche (283); tbn. en una canción recogida en ChantP y en una pastoral, ambas suletinas. Jautarkol emplea lota.Hargatik itzul inguru heken buruan, lotara bere ohe berora bihurtzen da. Ax 46 (V 29). Gero, lurrari musu emanik, yoan lotara. EZ Eliç (ed. 1666) ap. H. Uste dut bertutezko artha dela muga onez lotara ioaitea. SP Phil 321. Edanetik atseginz zikinera, andik lotara, lotatik konfesi onzerik bagekora. Mb IArg I 198. Lotara juaten zarian kuidado ta bildurtasun bagarik. Zuzaeta 101. Guazan orain apaitara, gero lotara. Mg PAb 164. Asko irabazi giñei, lotara baño len ditugun konsideraziño santuetan. Añ LoraS 136. Dugun egin othoitza eta goazen lotara. Dv Lab 5. Bazkalostean doaz / alperrak lotara. Azc PB 328. Etzaitut konbidatzen nerekin lotara. Iraola 106. Lotara gabe gau eder asko / galtzen du bertsolariyak. JanEd II 89. Kanposantura lota / doa gauean...! Jaukol Biozk 49. Gero lotara, biyamonan be / gogoz eltzeko lanari. Enb 175. Gau atakoz zaldittegira juan zan lotara. Otx 22. Intza asi du ta / aldegin dute lotara. Or Eus 319. Otorduetara eta lotara etxeratzea eragotzi egiten diotela. EAEg 29-5-1937, 1720. Paris, puta zahar, lotara doa / ...ni ere bai. Mde Po 92. Amak gabon-agurra egiñik lotara aldegin eban. Erkiag Arran 73. Amaren bularretik lotara, goseak berriz esnatu arte. Osk Kurl 38. Goazen lotara, Pako, gabeko aizea ozten ari da-ta. NEtx LBB 74. Baiña jatera ta lotara, ni Goienetxera ta anaiak Antsonera. JAzpiroz 48. v. tbn. Cb Eg II 45. AA II 10. AB AmaE 382. Apaol 26. Ag AL 28. A Ardi 122. KIkV 8. Altuna 84. Kk Ab II 169. Otx 22. JAIraz Bizia 124. Bilbao IpuiB 275. And AUzta 72. Ugalde Iltz 69. Vill Jaink 123. Etxba Ibilt 471. BBarand 20. Gerrika 248. Insausti 170.(Lotara utzi, 'dejar dormir'). Gai aiñhera, habilu'etxerat / ütz nezak lotarat / gaiaren igaraitera! "Laisse-moi (en) dormant". ChantP 110. Khen akit hortik / eta ützi lotara. SaintaCath 518
adib.: iz. Gorputzaren atsedenaldi natural eta aldizkakoa, kontzientziaren jarduera etetea eta amets egitea ezaugarri dituena. Katuaren loa. Jendeari bere lo nagian iraunarazteko. Loa galdurik. Errota hotsak ez dio errotariari loa galarazten. Loa kentzen dion arazoa. Ez ditzagun iratzar lo gozoan daudenak. Zuzen zegoen, lo falta nuen. Lo eskasez aharrausika. Guztiz ikaratzen gaitu lo beteak. Lo betean aurkitu zuten. Gure haurrak lo arina du. Lo pisu batek hartu zuen. Bekatuaren lo astunetik esnaturik. Lo zurrungan zegoen. Loak errea egon: erabat logaletua egon (Ik. ). Lotara joan: lo egitera joan (Ik. ). Lotarako bidean jarri. Lotatik iratzartzea // Afaltzera. Goazen orain afaritara, gero lotara. // iz. Sinetsi behar ez den esana edo kontua. Bidali ume hauek lotara, entzun behar ez luketen atsokeria asko entzun dute-eta. lo 1 lo erre lotaratu afaritara atsokeria
292: 8, 4, 4, 7, 36, 60, 129, 3, 2, 25, 12. lotara Aizu Deia Elhuyar Elkar Consumer HABE, Berria EiTB Jakin Karmel Argia Erlea, DiarioVasco
262: 16, Juan Kruz Igerabide 13, Fernando Rey 12, Agustin Otsoa 9, Josu Zabaleta 20, 6, Pedro Alberdi 5, Ibon Uribarri 5 lotara Berria Asisko Frantzizko
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.
MilaHitz: "lotara".
- osaerako librea. ra
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Bide batez, sarrerako adibide azaldua hona ekartzekoa da. lo lotara joan
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LOTARAKO. a) (Adv.). Para dormir. Badakizu zuk hobeki / baliarazten segurki / lotarako den ephea. Gy 297. Arrantzaleak lotarako dagozan orduan. Ag Kr 70. Lotarako gertau zan. Altuna 12. Ateko giro txarra / lotarako onena. Ldi BB 10. Zortzi ordu eder lotarako. Or QA 148. Apari on bat eta lotarako sapaia izan zun gau artan. Etxde JJ 160s. Lotarako belar legor pilla zuan oea, udara ta negu. Anab Poli 23. Oso ordu gutxi izaten genduan gaubean lotarako. Salav 60. Banaka etzaten dira lotarako itsas-egian. Ibiñ Virgil 116. Afari legia eiñda, lotarako gertau ziranian, emon zetsen gelan. Etxba Ibilt 461. Eskatu zuan [...] Pedroren txabolan sartu zedilla lotarako. Berron Kijote 140. Elizarako ta lotarako / bakarrik erazten zuten [txapela]. Insausti 141.b) (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg). (Adnom). "Txiliñ ori, barrukuendako lotarako-ordua" Etxba Eib. Eztezu lotarako gogoa makala ekarriko. Ag G 7. Lotarako ordua degu. NEtx LBB 74. Elizara sartu ziran lotarako asmoan. AZink 83. Jan eta lotarako lekua. Albeniz 80
adib.: iz. Gorputzaren atsedenaldi natural eta aldizkakoa, kontzientziaren jarduera etetea eta amets egitea ezaugarri dituena. Katuaren loa. Jendeari bere lo nagian iraunarazteko. Loa galdurik. Errota hotsak ez dio errotariari loa galarazten. Loa kentzen dion arazoa. Ez ditzagun iratzar lo gozoan daudenak. Zuzen zegoen, lo falta nuen. Lo eskasez aharrausika. Guztiz ikaratzen gaitu lo beteak. Lo betean aurkitu zuten. Gure haurrak lo arina du. Lo pisu batek hartu zuen. Bekatuaren lo astunetik esnaturik. Lo zurrungan zegoen. Loak errea egon: erabat logaletua egon (Ik. ). Lotara joan: lo egitera joan (Ik. ). Lotarako bidean jarri. Lotatik iratzartzea lo 1 lo erre lotaratu
176: 4, 8, 17, 2, 56, 46, 2, 17, 8, 3, 13. lotarako Aizu Deia Consumer HABE Berria EiTB Jakin Argia Laneki Erlea DiarioVasco
175: 20, Ibon Uribarri 21, 6, Josu Zabaleta 5, Jose Antonio Muijka 4, Fernando Rey 4, Urtzi Urrutikoetxea 4, 4, Xabier Mendiguren Elizegi 3 lotarako Berria Elizen arteko Biblia Asisko Frantzizko
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-rako.
Erabilera adnominala eta adberbiala daudenez, azpisarrera bihurtu eta bi adiera eman: 1. adj.; 2. adb.; Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LOTARAKOAN. (V ap. A; Izt). "Cuando vas a dormir" Izt. "(FSeg), al irse a dormir" A. [Demonioak] bere sareak [...] prestatu oi ditu [...] esnatzean, jan ondoan eta lotarakoan. AA III 360. Yikitzian, itxetik ateratzean, elizan sartzean, yaterakoan eta loterakoan (B, s. XIX). BOEans 447. Elizan sartzean, jaterakoan ta lotarakoan egin bear da "Aitaren". KIkG 5. Kopeta jo ta gogora zaio / gauzak irauliz inguru / zer gerta ere, lotarakoan / utzi zula oaburu. "Al ir a la siesta". Or Eus 343. Gabaz, ostera, lotarakoan, ez daki dirua nun gorde. Erkiag BatB 167. Arnasik lotarakoan ere ez da gelditzen. MAtx Gazt 90. Gauean, lotarakoan, hautspilaren azpian gordetako prasa. In EZBB I 41
adib.: iz. g.g.er. Arrosarioa. Gauean lotarakoan, agurtza beti errezatu. // iz. Jan ondoko denbora. (Batez ere denbora atzizkiekin erabiltzen da). Ik. . Esnatzean, janondoan eta lotarakoan. Bihotzerrea zela pentsatu nuen, janondo gaiztoren bat edo. agurtza 2 janondo bazkalondo; afalondo
6: (Lotarakoan, ohe ondoan daukan ipuin bilduma horietako bat hartu eta bat irakurtzeko eskatu zidan), 4 (Etxean likido asko ematea gomendatzen dute, eta errazago arnasteko moduan jartzea, lotarakoan batez ere (bizkarraren azpian kuxin bat jarriz, esate baterako)), (Neure ustez, gauean lotarakoan lagunari amak ematen zion berbena, han verveine citronelle deitzen dutena, gure Luisa-belarra da, Lippia triphylla). lotarakoan Aizu Berria Argia
20: (Beste bertsolari batzuekin bildutakoan, grabatu egiten ditut bertsoak, eta gero etxean, lotarakoan edo, entzun egiten ditut, egin dudana hobetzeko, beste ikuspegi batetik eta beste bide batzuk jorratuz), Txillardegi 3 (gian gero, lotarakoan, lagundu egingo nau - neure artean), Joan Mari Irigoien 3 (Gau hartan, lotarakoan, liburuska bat hartu - uste dut Joxe Austin Arrietaren Abuztuaren 15eko bazkalondoa nuela irakurgai -, zigarroa piztu, eta irakurtzen hasi nintzen), Josu Zabaleta 2 (Hobeto horrela - esan zuen -, fraide trapisten "Anaia, hil behar duzu" hark bezala, gogoeta serioak ekarriko dizkit gauean lotarakoan), Iñaki Mendiguren (O, bai, nik hartu nuen, lotarakoan irakurtzeko - esan zion Ronek, oso isilka), Anton Garikano (Bi adabaki laranjen estalki iluna hantxe zeukaten, Maiteak ondoan nahi izaten baitzuen, lotarakoan) lotarakoan Berria
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-rakoan.
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-11-08 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2019-01-22 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: LOTATIK (V-gip ap. Iz ArOñ y Elexp Berg; lotarik SP, Dv; lotik S ap. Gte Erd). Tr. Documentado al Norte desde el s. XVI, siendo la forma general lotarik. Al Sur aparece a mediados del s. XVIII y su uso es algo menos frecuente que en la tradición septentrional; las formas más usuales son lotatik y lotarik; hallamos lotik en Arradoy. a) "Lotarik ilkitea, sortir du sommeil" SP. "Lotarik atzartzea, se réveiller. Lotarik iratzartzea, réveiller. Dans certains endroits, on confond ces deux manières de dire" Dv. "Herotsak lotik eki nüzü (S), herotsak lotik iratzarri nüzü (S)" Gte Erd 213. Ordu dela lotarik iratzar gaitezen. Lç Rom 13, 11 (TB, Dv lotarik; He lokhumatik, BiblE lotatik). Artzaiñen maniurek / lotarik iratzartzen [gaituzte]. EZ Noel 59. Lotarik iratzarri nahi [zuen]. Ax 47 (V 30). Bata orazionetik eskatu zen grazia ardietsirik eta berzea lotarik. SP Phil 495s (He 503 lotarik). Edanetik atseginz zikinera, andik lotara, lotatik konfesi onzerik bagekora. Mb IArg I 198. Atzar gaiten, atzar lotarik. Monho 36 (v. tbn. el mismo ej. en Zby RIEV 1908, 291 y Barb Sup 13). Esnatzen aizenean / goizean lotatik / ostikoka bota zak / andrea aldetik. It Fab 253. Lotarik bezala iratzartzen ari ziren. Arb Igand 53. Arin jaiki-ta lotatik nator, / bañan zer lua! Burubidetan! / T'egin dedana lokulusketan. Inzag EEs 1915, 5. Arana-Goirik itxartu eban / Euzko-semia lotati. Enb 35 (40 lotatik). Orduan da lotatik doi-doirik esnatzen. Or Eus 52. Lotarik iratzartzen ari balire bezala. JEtchep 115. Nafarrako errege ohiak bere azken lotik iratzar-arazi. Ardoy SFran 63. Bizi berria / lotatik esna / zaiguk baso-mendietan. NEtx LBB 263. Bakez dauden txoriak / lotatik atera. Ayesta 144. Kasik ernatu bainaiz / oraintxe lotarik. Mattin in Xa EzinB 97. v. tbn. Mg CC 182. AA II 10. Ag AL 118. Ir YKBiz 356. Mde HaurB 16. Gand Elorri 160. Lotarik: CantIzp (ap. H).b) (lotarik S ap. Lrq). Durmiendo, durante el sueño. "Durant le sommeil" Lrq. v. LOTAN. Samuel ttipiak entzun zuen lotarik boz bat bere izenaz deitzen zuena. Lg I 252. Jainkoak Adami lotarik emeki / sahetsetik zion hexur bat ebaki. Zby RIEV 1908, 206. Nik uste lotarik ere erdaraz amesten diren. Arb Igand 21. --Ditekena da hoi! Lotarik ari zinen... --Bai zera lotarik! Nik ere Akelarre nuen hola hola, nere etxean. Barb Sup 119. Nahi duk zer jan, zer edan, / eta lotarik egin lan? Ox 103. Herodes hil zenean, Jaunaren aingerua agertu zitzaion Josepi lotarik. Leon Mt 2, 19 (Ip lotarik; Lç, Echn, Ur (G), Ol, BiblE ametsetan, TB amets batean, Samper lotan, Dv, SalabBN lo zago(e)larik). Lotarik zure begi blüa / ezagun nizun eni so. Mde Po 51. Gauaz lotarik aments txar batzu eginak zituen. JEtchep 54. Atzarririk, berdin lotarik, kontzientziaren danga ilhun zorrotzak, bihotza penatuko [dautzu]. Larz Senper 18. (Erdi-lotatik). Noizbait, haatik, karabinero batek ekartzen dauzkigu gure paperak: erdi lotarik, kirrimarra batez sinatu daizko aitzindari nagiak. JE Ber 13
adib.: lo 1 iz. Gorputzaren atsedenaldi natural eta aldizkakoa, kontzientziaren jarduera etetea eta amets egitea ezaugarri dituena. Katuaren loa. Jendeari bere lo nagian iraunarazteko. Loa galdurik. Errota hotsak ez dio errotariari loa galarazten. Loa kentzen dion arazoa. Ez ditzagun iratzar lo gozoan daudenak. Zuzen zegoen, lo falta nuen. Lo eskasez aharrausika. Guztiz ikaratzen gaitu lo beteak. Lo betean aurkitu zuten. Gure haurrak lo arina du. Lo pisu batek hartu zuen. Bekatuaren lo astunetik esnaturik. Lo zurrungan zegoen. Loak errea egon: erabat logaletua egon (Ik. lo erre). Lotara joan: lo egitera joan (Ik. lotaratu). Lotarako bidean jarri. Lotatik iratzartzea.
4: (pixagurak lotatik esnatzen gaituenean), Karmel 2 (Hemen hasi zen, gorago esan dugunez, amaren lehengusu batek bota zion zirikada hark lotatik iratzarrita bezala, euskaltzaletzen eta olerkiak idazten), (Lotatik esnatuta bezala, juxtu-juxtu geratu nintzaion parean). lotatik Consumer DiarioVasco
16: 4 (Eta gizona, lotatik esnatuko balitz bezala, osasun betean jaiki zen eta Jaunaren egintza harrigarriak kontatu zituen), Xabier Amuriza 2 (Asko, mendi altutik gorputz osoan lurreratzen direlakoan, izuturik eta zoraturik bezala irteten dira lotatik eta nekez oneratzen dira, gorputza halako dardaran), Karlos Zabala 2 (Beste abereek kaskarrekoa hartu zuten aurreko gurdien ipurtaldearen kontra, eta ilara gelditu egin zen, burdina zaharrak inarrosiz, lotatik esnatutako gurdizaleen biraoen erdian), 2 (Horrek guztiak balio berezia du zein garaitan bizi garen jakinik. Izan ere, ordua da lotatik esnatzeko, sinesten hasi berri hartan baino hurbilago baitugu orain salbamena), Juan Kruz Igerabide (Petrikiloa eskaileretan behera agertu zen, lotatik jaiki berria denaren aurpegiarekin), Antton Olano (Gorputzean norbaiten begirada sumatzen du, eta ahalegin guztiak egiten ditu lotatik esnatzeko), Josu Zabaleta (Ez dut ezer berririk aurkitzen, baina, lotatik irtetean bezala, ia begira ez nengoena ikusten dut, horra), Joseba Sarrionandia (Egunsentia orduko esnatu naiz, elkarrekin eta biluzik gaude, gauza erorien nahasmasean, lotatik zauririk gabe baina bataila zelaian bertan esnatzen den soldaduaren moduan), Matias Mugica (Non edo han, ume bat, lotatik bat-batean aterata, oihuka hasi zen), Alberto Ladron Arana (Batzuetan, morfinaren ametsik gabeko lotatik esnatu eta bertan kausitzen nuen, ohearen ondoan, niri kezkati begira). lotatik Asisko Frantzizko Elizen arteko Biblia
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
- osaerako librea. tik
Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa sarreran. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:003 | 2005-05-04 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Ik. OEH argitaratuan azpisarrera: "Dormilón" A. "Grand dormeur. " Lrq. lo-zaku Ezbesteko lo-zakia, hi!
(eta ) 3: X. Mendiguren B. ("Piztu zituzten linternak, erantzi arropak eta beren lo-zakuetan sartu ziren"), P. Chavarri ("Lo zaku arinak... eta gure gauetarako babesleku bezala, inon dagoen gelarik handiena: zeru zabala"), ("Aizan Ttiki, sekulako traste andana pilatzen ari zaidan; lozakua, denda, liburuak, mapak..."). lo(-)zaku lozaku Txirringa
: DFrec 1 ( ); : AB38 1, AB50 1, HiztEn (barruan sartuta lo egiteko erabiltzen den zaku-itxurako estalkia), Euskalterm 4 Ez dugu aurkitu ap. LurE. lo-zaku Deia lozaku //
: Lh (grand dormeur), DRA (dormilón), PMuj (1 sueño profundo, sopor, modorra, pesadilla; 2 lirón, dormilón, dormidor; 3 soporoso, que padece sopor; 4 soñoliento, propenso a dormir); : ElhHizt (saco de dormir), HiruMila (1 saco de dormir; 2 dormilón), Casve ( : sac de couchage) Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur eta , HaizeG . lo-zaku DBF DVC lozaku EF lozakü // EG/CE EF/FE BF
HiztHand: lo zaku / ElhHizt: lozaku / EskolaHE: -
forma okerra denik esan gabe, bezalako eraikuntza libre eta argiak hobetsiko lituzke lantaldeak. lo egiteko zaku, lotarako zaku
-zaku.
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-17) Onartu egin da forma, eta sarrerako azpisarrera gisa aipatuko da. lo
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EOh |
egokiagoa iruditzen zaio lantaldeari gardena (ez da testuetan jaso, baina hiztegietan ageri da). lo-eragile
- Erabakia: (H2.2 / 2011-05-17) loarazle forma oraingoz isildu eta, honen lekuan, lo-eragile gardena jasoko da, lo sarrerako azpisarrera gisa.
Oharra: azken eguneraketa 2022-07-08