Olabideren Biblia

Idazti Bikaña

24. Itun Zâŕa, egiz eta benetan gero, yainkozko idazti edeŕ-edeŕa da. Aren oŕialde bakoitzak, Yainkoak gizonekin izan ditun aŕtu-emanak dakaŕzkilako, eta, batez ere, Ark Berak, berariz, idazleei idazteko argi egin zielako, (15).

Giza-idazti ere ba-da: gizonentzat egiña dalako, eta, gizonak beti oi dutenez diardulako, bai izketan, bai oituretan ere. An agertzen zaizkigun gizonak, ezuŕ eta aragizko gizonak ditugu; an, ayek dituten akatsak ez dira estaltzen, beti beintzat; eta, ayen garbai-damua eta Yaube’renganako eraspena ere, antxe ikusi ditzakegu. Dabid’ek, beaŕ ez zanez ibilirik, norbait erail ba’zun, antxe dago itzez-itz esanda, 2 S. 11. Geroxeago, Natan igaŕlea etoŕi zitzayon; eta, Yainkoa’ketz akaŕ egin zion ogenlari zan Dabid’i: ori ere antxe dago, gure ikasketarako, 2 S. 12. Eta, Yaube’k ogen aren ordaintzat bezela semetxoari bizia kendu ziola ere esaten zaigu.

25. Beste batzutan, ogenarentzako txaŕesketa zuzenago agertzen da: ain bait-da itsusi, its eta okaztagaŕia, As. 38, 9-10. Oŕelakoak esaten zaizkigularik, azaluskeritan dabailtzanak bakaŕik, nolabait yarduteko apukoa atera dezakete, —eta, beren okeŕean zanbuluka ibiltzeari edeŕetsi—. Bañan, gogo onekoak, beti ikasbide bikañak andik atera oi dituzte, (2). Aulkerirako baño, zuzenerako dei geyago eta saŕkoŕagoak bait-ditugu beti ere idazteunetan. Oŕela agertzen zaizkigun akastunak eta okeŕ-antzekoak, ortziko lañoak-edo dira: eta, irakaspen dizditsuen tximistaz, laño orien itsuskeria obeki nabarmentzen da, gaiztakeria bazteŕtu eta ongia besaŕkatzera leya gaitezentzat. Noizik bein, alakoxe saŕaski doľoŕak edesten zaizkigu: garai ayetakoen ankeŕkerien ale batzuk baizik ez dira: beste aŕialdêtan, ordea, alako basatikeriak piľaka eŕuz ziran; eta, ixraeldaŕena biotz biguñagoa zan, ayen inguruan bizi ziranena baño. Batik bat, Ixrael’go Bakaldunak, eŕukitsu ziranen izen ona zuten, 1 Eŕe. 20, 31.
26. Ebertaŕek, otzantasuna ez zuten yatoŕizkoa; eta, bai Moxe’ren bitartez Yaube’k emandako arauetatik zetoŕkiena. Arau oriek, gizona sakailtzeko agindua edo baimena gutxigotan damate: eta, gaiztoa aŕika bakaŕik il zezaketen.

Ordainketazko apenlegea zutik dauka; bañan, inguruetako eŕietan baño askoz biguñago, Ir. 21, 23-25 eta 28-32. Beste gogoŕkeri askori buruz ere, oŕelatsu dagi: adibidez, odol-apenketari buruz. Eta oiturak lasatzeari ere, beste oŕenbeste esan liteke: onela, ezkontza banatzeaz: lendik, oitura ori zabalduxea bide zegon eguzki-aldeko eŕi guzietan: oitura eŕotik erauztea eziña-edo zitekelako, esi estuan saŕtzen du, bakoitzak nai duna egin ez dezan, Ir. 21, 4; Mt. 19, 8.

Aitziko etsayari buruz ere, biguintasun aundia agertzen du, Ir. 23, 4 eta 5. Elkaŕen artean nola ibili ere, edeŕkitxo erakusten zaigu, Ap. 19, 18, esanaz: uŕko laguna zere burua bezainbat maite izango duzu; eta, agindu oŕtatik datoŕ beste arako ua: zeroŕek nai ez zendukena, besteri ez egin, T. 4, 16. Igaŕleen irakatsietan ere, berariz, Yaube Ber-bera, umezurtz, alargun eta aŕotzen aldezle bikaña agertzen da, ayentzat aolku edeŕ baño edeŕagoak emanez, eta ayenganako eŕukia nola erabili erakusten digula, Ir. 22, 20-23 eta abaŕ.

Aldi ayetan beste geyegikeri aundi zakaŕ bat ba-zan: yopuena. Eŕukaŕi auek zeramaten bizitza, guk orain iñola ere ezin igaŕi dugu. Idazteunetan, guziok berdiñak geran egi edeŕa indaŕtzeko agindu asko daude, Ir. 21, 1-11; Ap. 25, 39-45; It. 15, 12-18. Agindu egoki orietako bat bakaŕik, aldi artako beste eŕien araudietan iñon ez da ageri; eta, oŕelako zerbait nai dunak, antziñako eŕien oiturak ikustera alpeŕik yoko du. Eta, batez ere, uskurtzatik dadozkigun auŕerapenak beste iñongo gizabidean alpeŕik ikusi nai izango ditugu.

27. Ala eta guztiz ere, Itun Beŕi’ko aginduen ondoan, Itun Zâŕekoen edeŕtasunik bikañenak, itzal kaxkaŕ bat besterik ez dira. Oŕek ez du esan nai, alabañan, ordurako guren-gurena ez zanik. Ark, zuztaŕean bezela, gerokoaren edeŕtasuna eta bikaintasuna zekaŕen: borobildu eta ertzak leunduaz, ua IESU yaunaren uztaŕi ariña biuŕtu zaigu. Gerokoan, Mexia etoŕi zedinean garatuko zan landare baten antzo dira, noski, Itun Zâŕeko yainko-zaletasun eta ayen zintzotasuna. Paul deunak ere, poliki esan bait-zun, adibide-alegiz: noski, irakasle edo umezai bat bezela zala; mutikoak Irakasle bakaŕ Kisto’rengana daramatziľa, G. 3, 24. Lên-lêngo arauen utsak berak, beste Irakasle Bizkoŕago baten eske bezela zeuden; eta, orduko igaŕleak ere, amaikatxotan esan zuten, gerora ayek baño Azkaŕago bat etoŕiko zala, guzia oro zuzenduko zuna.

Antzak eta Antzetuak

28. Beraz, Itun Zâŕ’etik Beŕi’ra auŕerapen aundia dago; eta, nornaik ikusi dezaken alde oaŕgaŕia: azi ťiki-ťikitik zuaitz aundia datoŕen bezela. Bien artean oŕelako aŕtu-eman estua dagonez-gero, beste onako au ere, berez bezela atera diteke; eta, Itun Zâŕ’eko zertxo aunitz uleŕtzeko, antzi beaŕ ez dana auxe da: Itun Zâŕ’ekoak, Itun Beŕi’an ideko irakaskizunak izango ditula;

eta, ordukoak gerokoen antz-irudi-edo izan beaŕ dutela. Orobat, Itun Zâŕ’ean edesten diran asko, eta, an agertzen diran iñor zenbait, Itun Beŕi’an osatu eta borobilduak izango dira. Emen esan dan onen antzekoak, IESU-Kisto’k berak aipatuak ditu: Mt. 12, 40; Yon 3, 14; 6, 32; eta, Paul Bidaliaren arauz, oŕelako oriei antzak deitzen zaye; eta oriek adirazten digutena antzetua. Onela ari geralarik, beraz, auxe esan nai da: itzez adirazi nai danaz gañera, Itun Zâŕean, beste zerbait arki oi dala, andik guk ikasteko.

29. Itzak azala bezela izanik, berezko ez duten mami eta adirazteko zerbait ba-dutela: batzutan ez ain izkutu eta alegipekoa. Adirazpen bi orien artean, ideko aŕtu-emana ba-da beti; bai, ordea, alde berezi eta aundia ere. Itzez-itzezka esangura eta agertzekoa, beti, Idazteunetako puxka guzietan ba-da: —aldiz, itz bakoitzak zuzenean berez dakaŕena; aldiz, alegizkoa— eta, batzutan antzeturik ez du. Antzetu onek, beti beaŕ du auŕetik berezko eta adirazpen zuzena dun puxka eta itza; eta, antzetua, auŕelaririk gabe, bein ere ez da izaten.

Xaki aratza

30. Itun Zâŕ’ak bere-bere dun xaki eta ezaugaŕia, bakaŕ auxe da: Yainko bakaŕ baten beŕi damaigula; eta, Ari dagozkionak xêtasun yakingaŕiz darakuskizkigula. Alegia: Ua nola maita; Aren aginduak nola bete; Aren auŕean zintzo ibiltzeko aolkatu; Ari otoiz nola egin; Aren aginduzko barauak nola yagon; Ua bezela eta Aren begirapenez lagun uŕkoa nola edeŕetsi; Ua baztaŕtu gabe ludi ontakoetan nola yardun; Aren belduŕ deuna geurongan nola ixiotu; eta, abar.

Idazkerari eta esakerari gatxizkiola, garai artako beste izkuntzatan ere, ebertaŕen antzeko oiturak eta asmaketak arki ditezke. Damuz, beti ez zayo ongi antz ematen nork norgandik eta zer ikasi izan dun: muga oriek zedaŕi yakiñik gabe daude. Ebertaŕen auzoan, alabañan, nagusi, sasi-yainkoak dabiltza. Bazteŕ oro, ayen yauresketa-zirtziľez kutsaturik dituzte. Zantaŕkeria zantaŕkeri gain.

Izkera bizia

31. Ebertaŕen izkuntzan, puxka bat besteari erasteko, gure egunetako erderetan aña lokaŕi eta betegaŕi ez da ikusten: «eta» asko dira. Idazkera motxa, bizia. Osto gutxi eta apaingaŕi geyegi gabekoa, alegia. Irudipen askokoa. Alegi eta ipui labuŕ bizkoŕak saŕi darabilzki. Goyetako zeaŕetara, egurats garbia aŕtzera aixa eta iradu igo oi da. Esatekorik mênak eta gogotienak bê-bêko irudikiz adirazteko esparik ez du; eta oŕtarako bai eratasun eta antze aŕigaŕia. Ao-xuri zenbaiti, beaŕ ba’da, gogait legioke.

Yainkoarenak erakutsi nai dizkigunean, gerok egunero eskuartean ditugunen bitartez agertzen dizkigu: eskuak, belaŕiak, gibela, nabaiketak, biotzondokoak, garbaiketak eta oŕelako zernai. Bañan, ontatik ez dugu okeŕera yoenik: oriek guziak, guretzat ere idatzi diralarik, ordukoen izkuntzan emanak daude, garai artako biotz-iraulketan maiz agertzen zaizkigu, egunero zerabilten eŕi-yakintza noiz-nai mara-mara aipatzen zaigu. Esan nai dana auxe dugu: idazteunetakoa, lenbizi ayek uleŕtu beaŕ zuten: esaten zitzayena ayentzat garbi eta egoki ipiñi beaŕ zan. Axala latza dukegu bein baño geyagotan; bañan, estalirik arkituko dugun mamia, bikaña eta edeŕa beti. Osasungaŕia txito. Ezti eta goxoa.

32. Eberkera oraingo izkuntzatara itzultzen danean, idaz teunetako esakera asko itzez-itz ez baña, oraingo erara ariz eman beaŕ izaten dira: saŕitan beintzat. Ala ere, esateko eta mamiari ezer ez zayo kentzen, artez ari ezkero. Batetik bestera itzez-itz aldatu diteken izkerarik ez dala, ez degu âztu beaŕ.

Edonork dakinez, Itun Zâŕ’ean puxka edeŕ asko dira, idatzedeŕtiari gagozkiola ere: istaŕi yasogaŕiak; âztu beaŕ ez diran edeŕgaiľuak; irudiki yaukal eta garayak. Itz-lauz ari diralarik, geyenetan edestikera darabilte; bañan, eŕi antzera. Neuŕtitzez ari diralarik, eresiak eta beste berein puxka txito oaŕtzekoak dira; bañan, Yob’en idaztiko goraketak, aŕigaŕiak ditugu erabat. Arnas luzeko asmaketak eta irudimen zoragaŕizko ariketak.

Idazteunean, ain ideko ez diran zenbait zertxo ikusiz, onauŕki auxe dago nabari: gauza ber-bera, eta irakatsi nai zaiguna, era ugaritara agertzen zaigula. Oŕela, berarizko gaŕantzia datoŕkiola aitoŕtu beaŕ. Yainkoak, bere eskutik bezela eraman izan zitun idazle deunak; bañan, ayek beren nortasuna bein ere ez dute galdu izan (11).