-
Idazkera asmatu zanetik, ebertaŕek añeko edeŕtasunik, lên aldietako eŕi bakaŕ batek ere guganaño ez du luzetu. Eŕitaŕ esakun zâŕak, eresiak eta olerki mamitsuak, bikañaren-bikañez goyenetako maľan daude: ez, noski, aŕo; bai, ordea, usai berexi yainkoti bat edatuz.
Edonork ongi dakinez, lênagoko aspaldi zâŕ ayetan, olerkiak eta buru argikoen esakun zoŕotzak baizik ez ziran aoz-ao zabaltzen: giyaŕ utsa; eŕiaren muña. Enda artakoak bertakoak ez diranek nekez uleŕtu dezaketena. Izan ere, ayek asmo eta elburu bakaŕ bat izan dute beti: irakatsi. Ortarako, ikusi baño ez dugu: gure bertsolari euskaldunek, oraingoak eta lêngoak, iya uste gabe irakastera yotzen dute. Ikaskizunik ez dakaŕten yolas-olerki utsetan ez dute luzaroan iraungo, entzulek ez bait-lituzteke yasango. Bertsolarigo agirian yarduteko beintzat, geyenbat adiñekoak ditugu; eta, urtên uztaz burua umo dutenek, ber-berek ikasi eta ikusiak yalki oi ditute. Gazteak, gogorik onenaz ari dala ere, olerkaritzan etoŕkizunezko ametsa besterik ez du.
-
Ebertaŕen idaztietan, olerkiz idatzitako iru, bestiengandik berexi arkitu oi dira. Iru auek, alegia: Eresiak, Yob eta Itzuŕak. Geroago, kistaŕen oiturak iru oriei, beste auek erantsi izan dizkie: Gogoetak, Abestirik Edeŕena, Yakintza eta Ikastuna. Bai eladetaŕ Eliz-Gurasoak, bai oraiñagoko ikasiek, zazpi idazti oriek izen berexiz deitzen ditute. Izan ere, guztiak olerki-antzera, itz neuŕtuz antolatuak ditugu. Beraz, OLERKIAK deitzea, iñola ere ez da aŕigaŕi.
-
Beroyetan erakusten zaigun mamia, nola yantzirik dagon ikusi obe izango dugu; eta, soñeko oŕi buruz argitasun apuŕ bat soŕtzeko, gure euskera xâŕak zerbait lagunduko digu. Aspaldiko izkuntzetako olerkiak eta edeŕzaleak, esakeretan eta idazkeran orobat dabiltza, ibili. Baseŕitaŕen izkeraz esateko: lenbizi itzaya, gero idiak eta gurdia; artzai eta artzainora auŕelari, artaldea atzetik. Ortzeko eguraldiari gagozkiola ariz-gero, lenbizi tximista, ondoren ostotsa (eŕi xumearen begi-belaŕietan, beintzat); lenbizi lañoak, ayetatik euria.
-
Olerki eta esakun eta burutakizun apain oriek, elkaŕekin dabiltzan bixkiak dirala ere, esan liteke. Onela:
Or goyen izaŕa, lats-bazteŕian lizaŕa: etxe ontako nagusiak uŕe-goŕizko lizaŕa.
* * *
Altzak ez dik bihotzik, ez gaztanberak ezuŕik:
Enian uste eŕaiten ziela aitunen semêk gezuŕik.
Ebertaŕek onela diote:
Nere gogoa, ez bedi saŕ ayen baltzuan:
Ez nere gibela ikusi ayen inguruan. (As. 49, 6)
* * *
Gizonari eŕukia atsegin zayo:
Gezuŕtia baño landeŕa obeago. (Itz. 19, 22)
-
Aldi guzietako gizonik yakintsu eta yainkotienak, Idazteunetako olerkiak gogorik aundienaz irakuŕi izan dituzte. Beren gogoak ayetako irudipen sakon eta mami guriz yoritzeko asmoz. Beren biotzak ayetatik darion su edeŕez eta goriz berotzeko. Beren olerki-gosea ayetan nabaitzen dan antze ertitsuz ezi eta asetzeko. Bein eta beŕiz irakuŕi izan dituzte, beti ere alderdi bikañen bat ayetako itzetan arki-ustez, eta ayei darien irakaspenez beti ere obeak izateko gurari garbi-yatoŕez.
-
Idazteunetako olerkiak, ibai naro dira; baso itzaltsu; oyan edeŕ; muño maitagaŕi; mendi-bizkaŕ alai; itxaso sakon; ortze urdin zabal; ituŕi ugari; baratza atsedengiľe; yainko-maitasunaren soŕburu; oitura onen babes; zintzotasunaren baŕuti; anaitasunaren eustazpi; gizarte-auziaren arantzak amusteko gantzu; goŕotoaren añoa ezabatzeko eguzki txuri. Goibelaldi guzietarako ezti. Biotz damutuaren argi. Malko gaŕatzaren legoŕgaŕi.