hain
1 hain.
Tr. La forma arcaica aen la emplea Micoleta (y modernamente Orixe), pero ya en textos vizcaínos anteriores se documenta ain. Hay kain en textos salacencos y roncaleses, y gein en aezcoanos. En DFrec hay 725 ejs. de (h)ain y 2 de aiñ.
Etim. Contracción de (h)aren, vizc. ant. aen, genitivo del demostrativo de. 3.a pers. v. FHV 141.
1.
(
gral. (no Ae, Sal, R); SP, Urt I 149 (+ hañ), Lar, Añ, Izt 7v, Gèze (hañ), VocBN , Dv, H),
aen (
V),
aren (
V-ger),
gein (
Ae),
kain (
Sal, R)
Ref.:
Bon-Ond 171; A (aen, hain, gain, kain); EY III 340; EI 97-98; Iz Ulz (ezta); Elexp Berg ; Gte Erd 147.
Tan. "(No le doy tan) cerca [...], aiñ ur eztiot ematen" Lar. "(Ni) tanto ni tampoco [...] ez ainbat, ez ain gitxi" Ib. (cf. HAIN GUTXI). "Tan diestros, tan agudos, tan puntuales, ain argi, ain zorrotz, ain meak munduko gauzetan" Izt 7v. "Ezta añ onáre, no es tan bueno" Iz Ulz. v. honen, horren.
Tr. De uso general. Aunque originalmente se refiere al 3.er grado demostrativo, ya desde los textos más antiguos parece ser empleado indistintamente para todos los grados. ,
Ez dauko Peru Garziak bearrik / ain gatx andia apukadua gatik.
MLastur 17s.
Arima gaixoa dabilela norat ahal dagien; / hain biaje bortitzian konpainia faltatzen.
E 27.
Nola oren batez desolatu izan dirade hain abrastasun handiak?
Lç Apoc 18, 16.
Ekusirik Silverok ain kruelmente bere Sirenak trataetan lebela.
Lazarraga A, 1143r.
Ain egin jat atz andia.
Ib. A19, 1190r.
Bada pena eta trabaju ain andi ohetarik libratzen gaitu Iaungoikoak.
Ber Trat 92v.
Nola sofrituren dituk hain dolore biziak / doloratzen auenean hain arantze ttipiak?
EZ Man I 115.
Ain egun alegrea.
EgiaK 90.
Erleak, hain gauza ttipiak eta flakoak, bethatzen du mundua eztiz eztitzeko eta ezkoz argitzeko.
Ax 35 (V 21).
Bada zelan xaigiten da aen goxeti ezpadabil ondo?
Mic 13r.
Eta alan, ain ardura andiko negozio baten, bear dau begiratu leenago, zelan doean konfesoreen belaunetara.
Cap 87.
Zuzaz berzerik / nehor maiterik / eztudalarik herrian, / zu bezain gorrik, / ez hain gogorrik / eztudala d' agerrian.
O Po 11.
Hain flako, arin eta mudakor garenaz geroztik.
SP Imit I 22, 6.
Gorphutz hilla, lehen arima / haiñ ederraren egoitza!
Gç 88.
Orotrat ere hain osagarrisü den manü haur.
Bp I 19.
Aithortzen dut egiazki eta garbiki, ni enaizela gai hain eginbide handieri ekhiteko.
ES 123.
Ez nuen uste aiñ gogor egongo ziñatela San Agustiñen argiarekin.
Lar SAgust 7.
Pensa zazu, orai haiñ xarmagarri zaizkitzun objet horiek, zer izanen diren hill-ondoan.
He Gudu 140.
Estonatzen nüzü, nula hañ thenpora llabürretan solajatzen, eta hañ eztiki besarkatzen naizün.
Mst III 8, 1.
Itsasoa ta itsasoko aizea ain asaldatuak ekusi ta joan ziran lasterka.
Mb IArg I 194.
Baña ai nere ditxa gabea! Estimatu bearrean, ori añ erraz galdu det!
Cb Eg II 19.
Hain errexki zuen buruei barkhatzen diotzotzuen huts arin hek, sentitu gabe Jesus zuen ganik urruntzen dute.
Mih 121s.
Zer lazturaz, zer trublez ez da bethea Juie hain garratzaren aitzinean interrogatua den arima dohakabea!
Brtc 126.
Zergatik Jainkoak ain gogorkiro kastigatu zuan Erri hura?
Ub 113.
(s. XIX)
Zegaiti izan eben kastigu ain latza?
Mg CO 175.
Eta ala ere aiñ ardura bage pekatu mortala egin dezue.
Gco I 10.
Zeren guri betiko zori on eta bizitza emateko, gauza guziak añ ederki prestatu dituan.
AA I 542.
Zer sakrilejio ez liteke bada, Jainko bati hain goraki eman diodan hitza haustea?
Dh 116.
Oh, kristinaubaren itsutasuna, ain Jaungoiko andijaren bildur ez izatia!
fB Ic I 56.
Berez ezin igarri leike ain ezkutuban, ain isilian, edo ain urrin daguan gauzia.
Astar II 38.
Orai munduan hain hedatuak diren kongregazioneek beren hastapena eta ethorkia zor diote Aita Joannes Leon Faminguari.
JesBih 388.
Begiek eztiela deus ere ikhusi hain ederrik.
UskLiB 69s.
Urraren olioa ez da ain ona argitarako ez bada.
It Dial 106s.
Eta ain denpora luzian, ez dot eukiko une edo instantetxu bakar bateko atsegiñik?
Ur MarIl 41.
Gizon ain donga bat.
Ib. 113.
Peisant batek ikhusirik, / fruitu hori hain gordoa, / girtoia aldiz hain flakoa.
Gy 12.
Arraro heldu dire hain gizon hautuak.
Hb Esk 130.
Izar maite nuena / ain biyotz guztitik, / juan zan Donostitik.
Bil 139.
Justiziyari parte / emate ezkero, / ain errax libratzekorik / enuan espero.
Xe 175.
Nora biurtu jaku kaiola euskerazko au? / zelan jarri da aiñ basamortu mututua?
AB AmaE 168.
Añ azkenetan zegoela eziñ sinistu zuten.
Arr May 101.
Bainan nola egin zen bizitze bat hain gogorrari?
Jnn SBi 114.
Eta ez eban izango / ain errez igarten, / oikoak ezpaleutso / emon iragarten.
Azc PB 250.
(s. XX)
Iaketa kain on baizau gore uskara, nik ere ala egin nazake sar lakion buruko unetraino.
Mdg 129.
Itxasoa ain aserre egon ezkero.
Echta Jos 62.
Eztakit seguru esateko, baña erropa zuriz ez nago ain gaizki.
Iraola 112.
Halako eremuak gure oinetan ikusiz eta guhau hain ttipi, hain ezdeus.
JE Bur 161.
Etzan ba aiñ itxusia gure Simona; baiña aiñ ederra ere etzan.
Urruz Zer 89.
Ekin eta ekin lortu eban argi izpitxo bat sartzia illundasun ain sendo artan.
Kk Ab I 49.
Eta, egia erraiteko, hain ona ere zen aphez maitea!
Barb Sup 2.
Ain gaiztoa izan balitz, etzan gerratik misioetara joango.
Or SCruz 131.
Yakin begi berorrek, oinbeste diru bilduta bere, enebala ikusi sekula aen gizon zikoitzik eta zuurrik.
Or Tormes 17 (Mi 114 y Eus 36 tbn. aen).
Erioa ain urbiletik ikusi zuelarik, gogoa argitu zitzaion.
FIr 146.
Ain maite dodan oia itxi amaituta.
Laux BBa 12.
Eta gizonarentzat ain maitagarri dan azkatasuna, non da?
Eguzk GizAuz 105.
Baña, Malentxo, zer gertatu zain ain bat-batean gaizkitzeko?
TAg Uzt 274.
Libe emaztetzako ain atsegin bazaik.
Ib. 288.
Aren sendoak zelan egozan?
(V-ger)
"¿Cómo estaban tan fuertes?"
.
A EY III 340.
Berak ezetzen zion goizero usaiki ederrez, garai batean ain zabar eta zikin euki zun adats ederra.
Etxde AlosT 56.
Orrekin esan nai nizuke ain ona izan bear ez duala.
JAIraz Bizia 77.
Notarioak gaxoa ain txarto ikusita, orduntxe bertan eskatu eutsan testamentua.
Bilbao IpuiB 28.
Zure adiñetan, ea nok irabazi legian orrenbeste diru, eta ain errez.
Erkiag BatB 33.
Baña ludia ain eder eta aberats izanik, zerbaiten zai zegon.
MAtx Gazt 13.
Ikertzale zonbeitek diotenaz, ez omen du horrek hain aspaldi.
Ardoy SFran 11.
Zortzi seme-alaba / errez da esaten, / azitzia ez da ain / erraza izaten.
Uzt Sas 28.
Garbi agertzen da han [Ameriketan] euskaldun arraza, / denak gure herriko kantu eta dantza, / gaur ez da hain euskaldun gure aunitz plaza.
Xa Odol 231.
Inguruko eta ez hain inguruko hizkuntzak.
MIH 395.
(Con nola, zein, etc.). Tan (...) como. "Gu haiñ ungi nola hek" Urt I 68. "Ez da hain ontsa lanean hari nola lehen" Dv. "Hain ona da nola maithagarria" Ib. (s.v. nola). "Ain antxinakoa zein bera, autant ancien que lui-même" H (s.v. zein). v. bezain.
Tr. Documentado desde Dechepare, es de uso general hasta el s. XX, en que se hace escaso: además de en algunos textos de menores pretensiones de corrección, sólo se encuentra en Echeita, J. Etchepare, ArgiDL (165), Barbier, Villasante, Arradoy y Berrondo. El empleo más extendido es con nola; los escritores vizcaínos lo emplean gralmte. con zein (que tbn. usan Oihenart y Lardizabal) o zein da; Moguel lo usa con zelan, e Iturriaga, Bilintx (135) y Berrondo con non.
Munduian ezta gauzarik hain eder ez plazentik / nola emaztia gizonaren petik buluzkorririk.
E 127.
Ezen ezta deus hain desiratzekorik, nola haren irudira konforme izatea.
Lç
Ins
D, 5v.
Geratu zidin bakotxik eta ain konsuelo gutxigaz nola inork pensadu ezin leian.
Lazarraga A, 1143v.
Etxajaunen saria ezta ain koikari zein dirudi.
RS 497.
Ain denbora gutian nola baita Epistola erraten dena.
Ber Trat 45v.
Ain presentean [...] nola obratu zituenean.
Ib. 16r.
Arranoa hain erraxki nola arin illhantzak.
EZ Man II 15.
Hain ongi pagatu behar da bata nola bertzea.
Ax 243 (V 163).
Hain aita honratuaren umea naiz nola zu.
AltsAuz
318.
Zerren da dustiz aen gogorra / zein diamantezko arria.
Mic 11.
Gizonak egin dagiela aen majestadeen borondatea ain bioz osoagaz zeinda angeruak zeruan.
Cap (ed. 1893) 37.
Esku erri et' ahurra / hain xuri, zein elhurra.
O Po 38.
Hain prestik egon behar duzu pairatzera, nola boztera.
SP Imit III 17, 2.
Haiñ gorri nola eskarlata.
Tt Onsa 23.
Siñhesten dut hain egiazki / zarela Jesus Hostian, / nola baitzare dohatsuki / Parabisuko glorian.
Gç 39.
Haur hain goratü izan dela, nola bere büria beheratü baitzian berthütez.
Bp II 108.
Haiñ gogotik izan behar duzu pobre nola aberats.
Ch III 17, 3.
Hañ gogo hunez behar dütügü irakurtü librü debotak [...] nula goraki [...] egin izan direnak.
Mst I 5, 1.
Gure izkeran tropo ta figura diran guziak añ ederki datozela nola Latiñean.
Cb EBO 40.
Añ osorik dago alde batean zeñ bestean.
Oe 139.
Ez da egundaino gerlaterik hasi hain sainduki nola israeldarrena.
Lg I 242.
Hitz horiek hain ungi begiratzen diote bere izanei iosiak ezdiren aberatsei, nola [...] pobrei.
Mih 79.
Ain bána nola pábo erreala.
LE Prog 122.
(s. XIX)
Bere atsakaba [...] izanarren ain sendua zelan amarena.
Mg CO 65.
Ezta ain erraz, zein askok uste daben.
Añ
EL1
123 (
EL2 109 zeinda
).
Ezta [...] meatze aiñ [...] baliotsurik nola dan guri gure jaun onak egun oroko lanetan utzi digun meatzea.
AA III 363.
Ain gogoz urrinera, zein urrera.
fB Ic I 52.
Modu txarrian bada, ain dago pobre zein da lauzuri ezpaleuka.
Astar II 163.
Jesu-Kristoren Odol preziatua [dago] hain egiazki eta errealki nola baitago Zeruan.
CatLuz 36.
Zeinak hain baitire baliosak eta premiazkoak nola baitire errexak.
MarIl 19.
Halere hañ maite naite / nula artzañak otsua.
Etch 302.
Txispa batekin amar / urteko gaztea / ain da bortitza gaur non / gizon goiantea.
It Fab 102.
Bazkatzeko aiñ ona zan nola Kabretongoa.
Izt C 146.
Yendea yendetik / hain da bertzelako / nola xakurtto bat / astotik baidago.
Gy 22.
Sodoma eta Gomorra atzen-juizioko egunean ez dirala ain gogorkiro artuko, zein etxe edo erri hura.
Lard 393 (384 ain... zein da).
Ain ona da eztija osagarritzat, zein janaritzat.
Ur Dial 10s (Dv hain... nola; It bezin ona, Ip bezañ hun
).
Bien biotzak aiñ zeuden elkarturik, nola beste orduz Dabid eta Jonatasenak.
Bv AsL 190.
Ez dala ain eder zein da luma berdea.
AB AmaE 260.
Ah! Incarnacionek izan balitu besoak eta eskuak hain azkar nola baitzuen mihia abil!
Elzb PAd 59.
Eginbide hori hain hertsia da nola mezaren entzutea.
Arb Igand 183.
Deus etzaio hain gaitzi nola eskergabekeria.
HU Aurp 157.
Ain zuri egoan bere arpegia zein argizagia.
Azc PB 160.
(s. XX)
Ezaldago Nefarro guziuan iri kain lazorik nola kaur, ikasgiuaren gainian.
Mdg 122.
Ain urre euken Mundaka zein Bermeo.
Echta Jos 39.
Deus ez doako hain guti [...] nola eskolaren emaitea.
JE Bur 54.
Urak eztra kain andi eta eztie kainberze aragi nola azkandari Shoropshiredorrnenak.
Garral EEs
1923, 83.
Espainiako errege ez zen hain dohatsu izan behin ere, nola baitzen, arrats hartan, Migel Pocodinero.
Barb Sup 38.
Iturburura joatea ezta ain makur aundia nola den tarteko oietan gelditzea.
Vill Jaink 32.
Nehoiz etzauku hain "jaun" agertu nola bere ametsek dutelarik bat batean bere gisa utzi.
Ardoy SFran 303.
Sekulan ezta zaldunik izan / damaz aiñ-ongi serbitua / nun Lanzarote Bretañatikan / onuntz zanean bildua.
Berron Kijote 145.
Euskara bat zen beretzat, eta hain euskara hangoa zein hemengoa.
MEIG V 105.
(SP, Urt I 63, Lar, Añ, Dv, H). (Seguido de oración consecutiva, con non, ezen, eze, ezi, ze, o (sin conjunción) con bait- o -(e)la). Tan (...) que. "Hain zuhur da non ezpaitu bere parerik" SP. "Tan, siguiéndose que, aiñ non, ain zein" Lar (v. tbn. Añ). "Ain daki ederto dantzan ze edozeiñek esango leuke maisuagaz ikasi dabela (Vc)" A. "Hain dohatsu zen, denak barkatu baitiozkate, il était si heureux, qu'il leur a tout pardonné" Lf Gram 771.
Tr. De uso general. Al Norte aparece casi exclusivamente con
non (sólo encontramos ejs. con
ezen en Axular, Materre y Voltoire (185), y con
ezi en Oihenart). Entre los guipuzcoanos, asimismo,
non es la conj. más empleada, aunque tbn. hallamos, con menor frecuencia,
ze, ezen, eze y
ezik. Los vizcaínos emplean
ze, algo menos
eze y
zeinda, en incluso en alguna ocasión (en
BBizk)
nola. Las construcciones con
bait- o con
-(e)la son modernas (si exceptuamos los ejs. de dialectos pirenaicos). Cf. Gte
Erd 207, donde se rechaza el empleo del suf.
-(e)la.
Non ezpaitu bere burua hain bekhatore ezagutu nahi non Redenptore prometatuaren behar den.
Lç
Adv
*** 2r.
Eskuetan eukan arpea iramo eben, ain furia andiaz eze utra pedazu asko egin zan.
Lazarraga A, 1142r.
Hain ziren erho eta itsu ezen imajina hek [...] ohoratzen baitzituzten.
Mat 103s.
Hain ongi enbalatua nun ezpaitu perillik bustitzeko.
Volt 215.
Da ain gaistoa bekatu mortalea, eze ilzen baitu egiten duenaren arima.
Ber Trat 94r.
Daude ain atenzioreki eze [...] ezpaitirade meneatzen beren lekuetatik.
Ib. 30v.
Eztu nahi puni dadin hain desohoratuki / Ifernuko non burreuak solament dezan uki.
EZ Man I 118.
Ezen hain behera eztu ozeanak ondarra, / nondik athera berunaz eztezaten legarra.
EZ Man II 127.
Vespasiano Enperadoreak hain zuen kondizione ona [...], ezen nahi etzuen bezala [...] nehor minzatzen zeikanean [...], disimulatzen zuen.
Ax 313 (V 208; v. tbn. 15 (V 6) hain... non
).
Erria izanik ain banatua [...] zeinda akudidu ezin leien [...] elexeetara.
Cap (ed. 1893) pró.
Ona Xauna, ta aen ona ze baliz obago ez leuke montako ezer.
Mic 14v.
Haren eder izana / da hain gauza bekana, / ezi eztuela kiderik / baita jenden errana.
O Po 31.
Zure flakotasuna hain handia dela non hargatik bertzeek baino beharago duzula norbait hel eta lagun dakizun.
SP Phil 543.
Hain duk eztia [Jesus] non bihotzak / baititu bereganatzen.
Gç 80.
Uste al dozu Bizkaian / ain jente biguna dala / nola zeuen alardeen / bildurrak dagoezala?
BBizk 10.
Zeren geure hitzkuntza propiala baitarabilagu hain nahasia eta trukhatua, non Eskualdunok gerok pena eta neke baitugu elkharren aditzeko.
ES 398.
Emazu [zure burua] haiñ behera non bapedera baitabilke zure gaiñean.
Ch III 13, 3.
Garturik irten zan ain biziro, / non arraio bati da berdindu.
Lar Gram 391.
Hain muthiriak baitire, non ez baita behiñere posible haukiekiñ ez bakerik ez astirik izatea.
He Gudu 99.
Añ lotsa, ta pena andia Monikak artu zuen non bere biziko ardoa ala edatea utzi zuen.
Cb Eg III 365 (II 199 añ... ze
).
Ain dago argia, ta ederra / zer dirudi Zerua.
GavS 9.
[Ondasunak] añ dira andiak, ze ezin esan lei munduan dagoanek zelangoak direan.
Oe 80.
Delakoz [...] handiago izan nahiaz haiñ betherik non jende güzien zerbützü egin e'lirokienak, arrotz beitütie.
Egiat 212.
Dire ain biótz értxiak, ezi daude beti afanaturik ez utzináies kéa ere etxétik.
LE Prog 110.
Sortu zan gose ain ikaragarria non amak beren semeak jatera behartu ziran.
Ub 111.
(s. XIX)
Daukat bekatu bat ain itsusi ta lotsagarria, ezen ezdet konfesatu urte osoetan.
Mg CC 108 (190 ain... non
).
Baña ain dollorrak izan dira, zein da ez deusten atera trago bat.
Mg PAb 44.
Estu eben ain irme metarrira, ze, istanda egin eutsan eskuturreti odolak.
Añ
EL1
212.
Etxeak badira ain ganora bakoak non alkar ta erabatera lo egin izaten dabe nasturik era guztiko personak.
Añ
LoraS
161.
Añ zan eder eta galaia, non ura ekusteagatik leio eta balkoietara irteten ziran damak.
AA II 41.
[Gauz oek] aiñ premiazkoak dira, ze, oek jakiñ gabe [...] eziñ salba ditekean.
AA III 588.
Bekhatutik beiratzeko hain xede sendoa [ukhan dut], non egiazki bainitagon zer nahi egiterat.
Dh 129.
Ain dira kondizinoe latzekuak [...] eze uste dabee olgeta guztiak diriala txaarrak.
fB Olg 16.
Euren gomutiagaz egiten deust gerra ain bizia, ze beti nauka bildurrez ikara.
Astar II 139.
Izandu zan Españan leorte bat ain ikaragarria, non ogei ta bederatzi urteren epean euri pitin bat ere ixuri izan etzan.
Izt C 4.
Ain ederto ikasi eban jostun edo josla bati jaokan guztija ze, ez eguan bera lakorik.
Ur MarIl 102.
Ain sinisbide argiak eman ziezten, non zer erantzunik etzutela ipiñi zituen.
Lard 515.
Badituzte hain egiaren itxura handiak, non ez baita nihor gai hekien gezurtatzeko.
Hb Egia 55.
Ez da hain gaitz ezagutzea noiz den hain bero non eskuak ez baitezake jasan.
Dv Lab 127.
Da gaiza bat kain ezelente eta amirable, ez baitaiteke erran eta ez pensa.
CatR 123 (CatSal 23 kain... bait, CatAe 22 gein... bait
).
Ain gozo ta egoki itz egin zien eze guziak arritu ziran.
Bv AsL 116 (76 aiñ... nun
).
Aiñ zan tranposoa ze, eban engañauko / deabrua berbera etorri ballako.
AB AmaE 235.
Egiñ zioten elkarri ongi-etorri aiñ andia, non zirudien Amerikatik zetorrela.
Urruz Urz 49.
Hain eder agertü zen xahütarzüna eta birjinitatia Mariaren begietan, non haren amorekatik, ükho egin beitzian Salbazaliaren Ama izateko esperantzari ere.
Ip Hil 46.
Eskuararen eremuak hain dire zabalak eta nasaiak non berexkunde hortan berean aurkhitzen baitu aberastasunik handiena.
Arb Igand 14.
(s. XX)
Aiñ zan albiste ori jakingurearen esnagarria eze, [...] bera izan zan gau atako jardungei bakarra.
Ag Kr 135.
Hain hitsa non barnea ilhuntzen baitauku.
JE Bur 165.
Kapitaina hain zen kexian jarri nun nahi izan beitzen abiatü adiorik erran gabe ere.
Const 32.
Nik izatu nuen hain bihotz krudela, / Ezetz erran bainion, ezetz berehala.
LuzKant 15.
Giza-semeak, ordea, ain eder ziran, aiengana Maitagarriak maiteberotu baitziren.
Or Mi 71.
Hain dira xut saetsak, nun gainari so-iteko buria arrunt goititu behar da.
Zub 118.
Mingaña ain txukatua non ats artzera uzten etziola.
FIr 146.
Ain egoan adi ze diñotse lagunak.
Enb 207.
Hain ongi non, etxerat heltzean, ez baitzuen ez gatz ez eta ere paperik.
Barb Leg 145.
Adirazgaiari ain dagokie zeazki, uste baitet, ez bera ez gu oar gatzaiola.
Ldi IL 89.
Ain aberats egon bear du, nun dana utzitzeko asmoa artu duen.
ABar Goi 29.
Hain hun eta sinhesle zen, bethi ihurk ere ezpeitzian erranen Mette hezgaitz hura zela...
Mde 124.
Itzultze hura hain irakurtua izatu zen non bertan norbeitek argitara eman baitzuen idurigaitz bat.
Zerb Azk 59.
Ain nago etsita, edozein astakeria egiteko prest nagoela.
Txill Let 141.
Ain ardau ona dagok eze, pena emoten jestak saltzia.
SM Zirik 70.
T'ain da guzizko nere gaitza, / iltear bainago eziñ illez.
Gazt MusIx 233.
Jakite ez-jakiñ au / ain da ere altsu, / jakitunak adieraziz / ezin dutela gallendu.
Ib. 227.
Ain ederto kantetan eban ze, arrituta gelditu nintzan.
Alzola Atalak 46.
Ain txundituta, ezen, ez nintzan txintarik ateratzeko gauza izan.
Lab SuEm 206.
Hain zen pizua nun burua baitzautan apalarazten.
Ardoy SFran 140.
Ixtorioa luzea da, bainan hain da interesanta nun behar baitut dena ongi kondatu.
Etchebarne 33.
Hain larrimin hutsezkoa egin du, non ezinak berak ez baitu atzeraziko.
MIH 301.
Hain argi jabetu zen bere egitekoaz, berak sortu baitzuen hitz berri hura.
Ib. 244.
(Precedido de una oración con valor consecutivo; a menudo hain aparece seguido inmediatamente de forma verbal conjugada). "Denak maite zuten; ain zan ona (G-azp) [...] uli bat adi ditake, hain da ixil ganbara (BN-lab), denek laudatzen zuten; gauzak ain ongi iten zituen (B), etzezaken nihuntik ere bere lehen senharra ahantz, hain zen gizon huna (S), musu emango nioke, ain da zoragarria (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 207.
Nihork ezin konda liro, hain da husu oztea.
EZ Man I 95.
Xori batek lehen luke Ozeana agortu [...] / damnatuen penek luten baño fiñamendua, / hain handi da arimaren galtzeko espantua.
Ib. 111.
Irakurri ditut Gabon kantak, eta azkenean paratu diotet imprimantur, ain daude ederrak.
Lar Carta a Gandara 162.
Aren asmo onak eta bihotzeko tristantzak iraundu zuten zenbait horduz, baña ez egun oso bat ere; ain andia zen aragiaren atsegintz loietarako arturik zedukan makurza.
Mb IArg II 331.
Egin zuen penitentziarik dorpheena [...] hagorandua izaterainokoan bere gorphutzean: hain ziren minak haren hasgorapenak.
Lg I 308.
Nola aztuaz zijoazen, orregatik Jainkoak iskribitu zituan arrizko oletan. Ain andia zan horduko gizonen gaiztakeria!
Ub 27.
Ene gustu handia / han dut ezarria, / hain da eztia.
Monho 84.
Badirudi zenbeit aldiz Meditazionea gure eginbideen artean azkena dela, hain errexki uzten dugu.
Jaur 109s.
Izarrak dirudite [begiak] / ain ditu argiyak.
Bil 59.
[Sarea] trenkatu hurrana altxatzen, hain da arrainez bethea.
Laph 216.
Aingeruak han egoki / Zuri beha herronkan; / hain baitzagoen goxoki / haurra zure besotan.
Zby RIEV
1908, 410.
Sarri ta askotan / daukat gogotan / kendu baleuste bizia, / ain daukat bizi larria!
Azc PB 198.
Erritar danak gura eutxien: añ zan bera zintzoa.
Ag Kr 88.
Mundu guzia Lurdesen zela zirudien, ain luzea zen prozesioa.
Goñi 113.
Esan leittekean danak ondatu bear ebela, ain arrigarrizkoak zirean itxasoaren olatuak.
Echta Jos 90s.
Artzez, artuko luke ingurdua're, ain da ona.
Iraola 95.
Nere buruaren jabe enaizela uste det, ain dadukat zorabiatua.
A Ardi 28.
Lurreko gauzakin ikustekorik gabekoak diralako zerukoak, ain aundia da batzuen eta besteen tartea.
Inza Azalp 113.
Iduri zuen Migelek esposeko athorra soinean zuela; xerraño hek hain ziren ongi emanak!
Barb Sup 39.
Teilatu hegietan, hormaren nigarrak / ezin urthuz dagozi, hain dire gogorrak...
Ox 146.
Poxpolo-kajan para liteke, / ain dago parragarriya!
Tx B II 35.
Uxua beziñ ariña, / ain dezu gorputz liraiña.
MendaroTx 300.
Eguzkijak jo-jo egitten eban, ain eguan galda.
Otx 159.
Ele-eder deritzat, ain da bertsolari.
Or Eus 35.
Doi bat airatu gabe egun bat ez nauke, / hain dut airaldi hoitan gogoa dohatsu.
Iratz 23.
Ez du iduri deus-ere baden soka horren puntan, hain da arin eta aise erabiltzen...
Lf Murtuts 23.
Ikusi zuanean ez zion itxura onik eman. Ain galdua zegon egun pixka aietako berotasunekin.
JAIraz Bizia 116.
Eta orotan bere burua maitarazten, hain zen maitagarri eta atsegina.
Zerb Azk 80.
Ia ezekian non egoanik be: ain andia zan bere buruko miña!
Bilbao IpuiB 242.
Zenbaitek gordiña / jango luke pozikan, / ain da klase piña.
Uzt Sas 309.
Ez zuten agindu bearrik. Ain ziran langilleak.
BAyerbe 72.
Janamarik arta haundia zuen eliza hortaz, hain baitziren hura eta horgo emazte ama familiako batzu, fede haundiko otoitz-egileak ere.
Larre ArtzainE 74.
Honen akatsak aipatu bearrik ez dago: hain daude axalean.
MIH 359.
v. tbn. TAg Uzt 31. Osk Kurl 40. Ibiñ Virgil 111. NEtx LBB 92. (Seguido inmediatamente de forma verbal): Balad 220. Gy 25. Jnn SBi 3. HU Aurp 140. Echta Jos 249. Ill Testim 13. Kk Ab I 30. TAg Uzt 131. Gand Elorri 104. And AUzta 123. Vill Jaink 129. Ibiñ Virgil 101. Alzola Atalak 131.
(Con la oración consecutiva pospuesta).
"Ain ona zan, guztiek maite euen (V-gip)" Gte Erd 207.
Mendiko txarkotxoa / aiñ da murmularia, / gabetan ak dirudi / jende pillo andia.
AB AmaE 383s.
Polliki-polliki zuloan sartu zuan. Ain poliki, azkure egiten zuala ematen zuan.
JAzpiroz 180.
(Seguido de ere, con valor intensivo).
Cf. infra ejs. de hain zuzen ere s.v. HAIN ZUZEN.
Eta, egia erraiteko, hain ona ere zen aphez maitea!
Barb Sup 2.
Eskerrak bere buruaren jabe zala. Ain jabe ere, nai zuan aldera jotzen zuan.
Anab Poli 7.
Alde txarrera jo nezakean, ain errez ere!
Ib. 136.
Ez al du zure arpegi ber-bera? --Ain ber-bera ere!
NEtx LBB 118.
Baiña, ain egoki ere, karroxaren ondoan zegon.
Berron Kijote 105.
Bat datoz horretan, hain bat ere, zenbait zaharragorekin.
MIH 374.
Oso eta bizirik daude Peru eta Maisu Juan eta inguruko guztiak. Hain bizirik ere!
Ib. 168.
2.
(
A, que cita a Ax).
Tanto (con verbos conjugados).
Beriareki ekhustiaz hain hain noha penatu.
E 138.
Ain agradatzen zaizkiola [gauza ohek] nola obratu zituenean.
Ber Trat 16r.
Hain izitu, eta ikharatu ziren, ezen presenteko guztiak [...] ethorri baitzeitzan galdegitera.
Ax 572 (V 366).
Hagin batetako minak, hain penatzen eta asaldatzen zaitu, non gau guztian lorik egin gabe edukitzen baitzaitu.
Ib. 590 (V 379).
Zeren usatuari trabailluak ere etzaitza hain trabaillu iduritzen, eztitu hain sentitzen.
Ib. 90 (V 61).
Latina hain ganbiatu da, non ez ez baitu parte osorikan.
ES 96.
Beste utsegiñak aiñ etzuten illundu San Agustiñen argia, non geiago edertu zuten.
Lar SAgust 7.
Santuaren izen ona ain zan zabaldu ordukoz.
Bv AsL 150.
Hain da heien loria / bertzen malura!
Zby RIEV
1909, 106.
Piarresek fedea / hain zuen hedatu, / nun Enperadorea / baitzen asaldatu.
Zby RIEV
1908, 413.
Bere senera etorri-orduan / ain gelditu zan ilen moduan.
Azc PB 160.
Hain ziren zure begiak / haurretik geroz eztitu.
Iratz 167.
Ain naastutzen ari dala bizimodua oraingo presa eta iñora iritxi eziñarekin.
JAzpiroz 9.
Haren tokian emazu / harri bat nahi baduzu; / haiñ baliaturen zaitzu.
"
Elle vous vaudra tout autant"
.
Gy 88.
3.
(V ap. A
) .
(Adj. anafórico).
Tal.
"
Ain menditan, en tal montaña"
A.
v. haina.
Bada bere, ditxaz desditxadua / jaio bide ninzan ain tenporatan / zeinaz benturea estaldu jatan.
Lazarraga B20, 1193r.
Goxereanik artu Yaungoikoaren oñetan, egun atan ain bekatutan edo bestean yausi ez eiteko gogo zindoak.
Añ
EL2
83.
Ni kondenaturik nago. Ain kaletan (izentaurik) dago nire gorputza demonioak zaurituta.
Ur MarIl 47.
Leku jakin batean: Montseny Bar dalakoan, ain kaletan.
Erkiag BatB 178.
HAIN EDO BESTE.
De uno u otro.
Ez artu eskubetan gudarako erreminetarik zainduteko ez jarkiteko ain edo beste zuzenbide eskatuten dabenari ez Errege izan gura leukian iñori.
"
De ninguna bandería"
.
BBatzarN
173.
HAINEN.
"Haiñen, hañen (S), tant, si. Haiñen... nun, tant... que. Haiñen düzü auher nun..., il est si paresseux que" Lh.
Dakizutena, añen aparte / nola dagoen Nevada, / biziya arrisko aireko oitan / etorri giñan onara.
Auspoa 77-78, 294.
HAIN ETA.
De tal modo que, de modo que.
Ikus [...] nola dituten gutxiesten Zugandik betiko osasunerako arturiko betiko legeak. Ain eta, mintza-legearen aurka ominem asierako hatsa gabe eman ezkero, atsekaitzago litzaieke gizoneri, Zure legeen buruzki gizona gizon dalako gorrotaturik baiño.
"Ut"
.
Or Aitork 33.
Nork ezarri mugak aien goxotasunari? ain eta, adiñ artako ugiñak ezkon-ogeraiño gaintzen baitziran, aiekin pakerik ez banuan.
Ib. 38.
Adiskideengan ori dugu maite, ain eta, bir-maitatu gaituna maite ez badugu [...], barrena obenduru baitzaigu.
Ib. 86.
HAIN ETA HONEN.
a)
Tan.
Arpegi ura añ trukatua, ta añ ta onen itsusi nazkagarria agertu zan, non Enperatrizarena zala, esatera iñor ere atrebitu etzan.
Cb Eg II 194s.
Añ ta onen poz andia artu zuen, non bere lekuan biotza ezin kabitu zitzaion.
Cb Eg III 234.
b)
"Hain eta hunen erran zerautan, il me dit tant et tant" H.
HAIN GUTXI
(ain gitxi Añ). Tampoco. "Aún menos" Añ (s.v. (aún) más).
Tr. En el s. XX sólo se documenta en bersolaris o textos de carácter popular.
Eztezakela haragi ian aiphatu mugetan / ez hain guti orzirale eta larunbatetan.
EZ Man I 32.
Ezin diro ogirik ora, / artorik jorra hain guti.
ArtPoAN
2s.
Agur guziak beretzat, / halaber behatzeak, / estimak ez berzerentzat, / hain guti laudatzeak.
Arg DevB 51.
Utzi izan gintuzten / jende hek guziek, / ez gintuzten ikhusi, / hain gutti handiek.
Gç 69.
Almakez ere ezin segura daiteke ez eta hain guti buztana biribilka non orduian dilindan baitario.
Mong 589.
Ez darotazue ihardetsiko, hain guti nauzue utziko goaterat.
He Lc 22, 68.
Basa arteko piztiaak / malso, malso egiñik / ez dute ya alkar jaten, / ta ain gitxi gizonik.
GavS 34.
Ez gaztetasunak, / hain guti osasunak, / ez dute nihor eman / Herioaren gerizan.
Monho 140.
Ez da emen ezer esaten, pekatu eginak arimara dakarren tristezia, ta penia gaiti. Alan bigirako olgeeta desonestuban dabiltzanak, inok absolbidu ezin legiz [...]. Ta ain gitxi, bere etxian bigiria egiten dabena.
fB Olg 114.
Zeruan ez dago, ez, / gose ta egarririk, / ain gutxi trabajuak / iltzeko beldurrik.
Auspoa 106, 114.
Izen oentzako zer esanik / izango ez dutela uste det nik, / urrengoentzako ain gutxi.
Izt C 18.
Bigunduten badeustazu bijotza, orduan bere ez deutsat itxiten pekatuari, zematuten banozu, ain gitxi.
Ur MarIl 48.
Dirua ezta behar metatua iduki; / haiñ guti leihotik kanporat aurtiki.
Gy 218.
Ez du beldur beroa, hain guti izotza.
Hb Esk 86.
Baietzik esan gabe / ain gutxi ezetzik.
Bil 101.
Nor zeran iñori ere ez esan; añ gutxi nondik zoazen.
Arr GB 74.
Ondo daki ezurra mamiya ez dela, ezta ere ni, gizon txatar bat, santua eta ain gutxi santu aundiya.
Bv AsL 114.
Ezere ez daukat: ain gutxi dirua.
Ib. 126.
Nik gura neukena da ixilla errana, / ez nagi, loti eta ain gitxi arrana.
AB AmaE 420.
--Etxeberririk eztegu baña... --Zarrik? --Aiñ gutxi.
Urruz Urz 86.
Iaunaren begietarako barriz eztago atzerik, azpirik bere ez, ain gitxi estaririk.
A BeinB 67.
Harentzat etxerik, / hain güti khüñarik, / etzen agitü.
UNLilia 8.
Beraz Frankmasoneria ez da alkartasun ongilla eta mesedegilla bat, eta ain gitxi erreñuko gauzen zuzenbide ona gura dabena?
Itz Azald 213.
Ez det nererik beyik / ain gutxi iririk.
Tx B 150.
Etzaude zu gosiak, / ain gutxi egarri.
Yanzi 48.
Ezin nei ukatu, / ain gutxi asarratu.
MendaroTx 43.
Uste genduan etzegoala / biotzari ikutzerik, / ain gutxi bera urratu eta / bizirikan gelditzerik.
Olea 228.
Ortarako betik ez dit eduki; umorerik ain gutxi.
Ataño
TxanKan
86.
v. tbn.
APBB 93. Auspoa 82, 20. Xe 186. AJauregi EE 1885b, 213. Auspoa 95-96, 248. Ataño TxanKan 86. Hain guti: INav 61. Luzuriaga 9. Ain gitxi: Auspoa 68-69-70, 303. Itz Azald 213.
HAIN GUTXIAGO.
Menos aún.
Alakuari bere esanak / zuk ixillikan aditu, / zeuk gutxi esan eta beriak / ain gutxiago sinistu.
And Auspoa
52-53, 261.
Ez zan garai aietan irratirik, eta telebistarik ain gutxiago.
BAyerbe 15s.
HAIN JUSTU.
Precisamente. v. HAIN ZUZEN.
Horixe da, hain justu, hemen dihoakidan auzia.
MEIG IV 129.
Eta hauxe da, hain juxtu, maizegi egiten ez dena.
MEIG VII 87.
HAIN JUSTUKI.
Justamente, precisamente.
Eta, hain justuki, alderantziz uste duzue pertsona jakintsu horiek.
PPer Harrip 46.
Han debekatua zen arbolarik pikatzea, salbu urritza. Eta hain justoki, oihantzaina, aipatzen dutan Osaran hori zen.
Etchebarne 46.
HAIN LASTER.
a)
(Usado en la expr. ez hain laster... non...
).
Al momento (de).
v. HAIN SARRI.
Tr. Propio de la tradición labortana; se documenta desde comienzos del s. XVIII y desaparece antes del XX.
Hitzak [...] soinu egiten du baina ezta ahotik hain laster kanpora, non berehala iraungia baita.
ES 151.
Gizonak ez du haiñ laster gutizia desordenatu bat bere baitan garaitzerat uzten, non khexatzen eta altaratzen baita berehala.
Ch I 6, 1 (SP noiz ere [...] berehala
).
Helas! ez gare haiñ lauster gure barrenean sartzen, non ez garen berehala ilkhitzen.
Ch III 31, 4.
Etzuen hain laster ikhusi Dabit, non yautsi baitzen eta egin baitzion agur handi bat.
Lg I 287.
Etzen Maria hain laster abisatu Jesus eskaz zuela, non lehiyarekin bilhatu baitzuen.
Mih 118.
Etzen hain laster mintzatzetik baratu non, [...] baitoha [...] Elizara.
MarIl 99.
Eztu haiñ laster bestiak senti berotasuna, / non baidathorko gibelat arima zoakona.
Gy 162.
Berri ikharagarri hori ez zuan hain laster barraiatu Buen-Retiroko herrian, non arpegi guziak goibeldu baitziren.
Elzb PAd 60.
b)
(Con zeinda
).
Tan pronto como.
Ain laster zeinda ezaundu / josita <jotziza> biotzen / iltzeakin zure amudioa / ta ezta ataratzen.
Gamiz 204.
c)
(En correlación con zein, non o hain laster
).
Tan pronto... tan pronto; tan pronto... como...; ora... ora....
Ez lastozko suaren antzekoa, zein ain laster da garra, zein ketan amatau itoa.
Añ
LoraS
52.
Batian ezkutau ta bestian agertu, ain laster onduan, zein gerrijan darabilela.
fB Olg 139.
Ene Ama Santa Teresa maitia, zelan ibiliko zan. Ain laster koruban, ta ain laster botikakua artuten. Ain laster lege barrijak egiten, ta ain laster ordenak emoten.
fB Ic II 297.
Arraijo bizi bat eginik dabil batetik bestera: ain laster Bizkaijan, ain laster Gipuzkuan [...] eta beste leku askotan.
Astar II IX.
Orain mosuka, gero siñuka, ain laster barreka, eta ain laster laztanga.
Ib. 201.
Ain laster zirudien / zillarra, urrea, / non perla, esmeralda, / non diamantea.
It Fab 70.
Ain laster arte latza / tximistakin joaz, / ain laster beltzurrari / kanta-arazoaz.
Ib. 177.
Añ laster Arrateko, Iziarko, Gardotzako edo Antiguako Amari arrenez, añ laster alkarregaz agiriketan da batak besteari zitalkeriak esaten.
Ag Kr 70.
Neke gitxiagoko egoera bat billatu naian, añ laster ipinten genduan gorputzaren astuntasuna esku baten gañean, añ laster bestearenean.
Ib. 91.
HAIN MODUTAKO.
Tal, de tal manera.
Añ modutakoa zan Jesus eze ezin zezakion begiratu errespeto andi ta maitagarri bat gabe.
Ag Serm 152.
HAIN MODUTAN
(Añ (V)). De tal manera. "(De) forma que, [...]
ain modutan ze" Añ.
--Ze modutan beardoguz sinistu? --Ain modutan zein fede au bagarik iñor ez iustu izan ez salbadu leitean.
Cap 26.
Ain modutan zein da batek irabaziko baleu era onetako induljenzia [...] igongo leuke artez Zerura.
CrIc 165.
Lekurik geijeenetan predikeetan da lujurija; ain modutan ze, gaurko egunian zeregiñ andi bat etxian daukanak, aurrez atera daike kontubak.
JJMg BasEsc 105.
Bada ain modutan dago zabaldurik birauak ezartia, ze ezteutse inok sinistuten.
Astar II 65.
Ain modutan ondu zan eze, len pekatu guztiz andijak ezeretzat eukazanak, begiratuten eban ardura andijagaz gauzarik txikijenetan.
Ur MarIl 79s.
Egiten dabena da argitu, limau eta leundu ain modutan eze, zeruko irakatsiyaren atxiñako siniste areek artuten daude fedeko sendotasuna.
Ur BulaAl 27 (BulaG 529 alako moduan non).
Eta bularra jagi jagirik ipiñi eta / ain modutan, ze bilatzen deutsa kinkin meea / zeñek bertantxe itxiko eban erdibiturik / enkantuna izan ezpaleu biserea.
AB AmaE 452s.
Bere begiak [...] beti zeuden begira Justiziako Eguzki-Jaungoiko santuari [...]; añ modutan eze [...] etzuan bein ere galdu [...] Jaungoikoagana begiratzea.
Ag Serm 175s.
HAIN NOLA.
a)
Así como.
v. HALA NOLA.
Parka dazkigu gore zorrak, kain nola guk parkatan baitigu guri zor daikuguner.
Mdg 159.
Gore jeinak nai diola igar tzagun urte zarra, kain nola berrian sar gitian bere grazia saintiuan.
Ib. 147.
b)
Como por ejemplo.
v. HALA NOLA (b).
Itz anixtan, nea, pronunziata digu sudurrez letra isari bage, kain nola, aĩtza (cabra), artzaĩa (pastor).
Mdg 128.
HAIN ONTSA.
También.
Erran ezok Ferragusi / bertan konpari dadin, / hain untsa Aigalonti / hekilan jin dadin.
Xarlem 485.
Adoratü izan dadin / khiristi lür orotan, / bai eta hain untsa / zelian eta lürrian.
Ib. 1189.
Ilhaginak aberasten; / arimak hañ untsa galtzen.
'Aussi bien'
.
Etch 308.
HAIN SARRI.
a)
(En la expr. ez hain sarri... non...
).
Al momento (de).
Ez nuen hain sarri erran / Iaunari bekhatuak [...] / non hek baitzinarozkidan / berehala barkhatu.
EZ
Eliç
320.
b)
(Seguido de conj.). Tan pronto (...) como. v. HAIN LASTER (b).
Zelhatan dagoenak, bere gaizkia hain sarri enzun dezake, zein ongia.
"
Aussitôt [...] que"
.
O Pr 429.
c)
(S ap A, que cita a Ip; Gèze, VocCB (L), Dv (S)). Inmediatamente. "Aussitôt, berhala, hañ-sarri" Gèze.
Soldado batek iskerreko saihetsa igaran zerion lanza batez, eta hain sarri odol eta hur hantik elkhiten ikhusi zerien.
Bp II 51.
Ah gure thenporako hotztarzüna eta laxükeria! hañ sarri hürrünt gitian lehen günian debozione süz bethetik.
Mst I 18, 6 (SP hain laster, Ch lauster
).
Ordian hasi zen arnegü eta zin egiten etziala gizun hura ezagützen. Eta hainsarri ollarrak khantatü zian.
Ip Mt 26, 74 (Lç bertan, He, Dv, Ur, Ker, IBk bere(h)ala, TB huna, Ol berealaxe, IBe une hartan
).
Hain sarri büillür txarra eten zen eta pegarrak jo zian bürian Berriets.
Const 35.
Enganatua izan dela ikusirik, lasterka heldu da hain sarri Tartaroa, muthil gaztearen ondotik.
Barb Leg 128.
d)
"Hainsarri /hainćaRi/, peut-être (S)" Lrq.
--Bena zergatik Ebanjelistek hain güti erraiten derikie Jesus-Kristez eta haren etxeko saintiez? --Guri erakasteko, aski dioie: eta hain sarri ikhasten derikie eztügüla behar iarraiki gaiza soberari.
Bp II 37.
HAIN SEGUR.
Probablemente, seguramente.
Negu luzeari / sekula, ain segur, / Bordelen txakurrik / etzateken beldur.
Bordel 19.
Gizona, ahamenik galdu gabe, ez zen athertzen xehetasun emaitetik: hain segur zeruko berriak oro bazakizkeen tiletez-tilet.
Lf Murtuts 40.
Donibane-Lohitzunen misione bat eman zuela. Euskaraz? Frantsesez? Dakienak daki, bainan hain segur Euskaraz eta Frantsesez.
Zerb Azk 56.
Ba ote da gu ezagutzen ez gaituen euskaldunik mugaz bi aldetan? Guti ba hain segur.
Xa Odol 49.
Hori emaztearen kaltetan egin zuten, eta hain segur beren gogoaren aurka.
Ib. 271.
Egiten balu inkesta ontsa, hain segur hatzeman lezake su emailea.
Etchebarne 55.
Urritzarteko gizon guzien eskalapoinak eginak zituelarik, eta hain segur gehiago ere.
Larre ArtzainE 98.
HAIN SEGURKI.
Ciertamente.
Kortesiaz hon deritzut nik zuri hain segurki; / berzerik nitan eztukezu, abisatzen zitut nik.
E 215.
HAIN SOLO.
Solamente.
--Espiritu saintiua egin zena gizon? --Ez jina. --Nor bada? --Kain solo Semia.
CatR 27.
(CatSal 27 bakarrik)
HAIN SUERTEZ.
Casualmente.
Baita an joian praille pasiotar bat be, bere jantziagaz, jakiña, ain subertez Aita Patxi ospetsuaren Nikolas Gondra anai zarragua.
Gerrika 46.
Ain subertez be, "Niño Judío" izena ebana egoan bertako buru, tenientia.
Ib. 48.
Gela baten ainbat argazki egozan. Ain subertez, famili oso ezaguna niretzat.
Ib. 70.
HAIN ZE.
De tal manera que.
Amabost egunen barruan iñok baiño ezaun geiago egin ebazan, adiskiderik bat bere ez. Ain ze [...] erromeri-egunean [...] neskatilleak [...] lotsa andi-barik esan eutsan Batxiri: "Zer dakar beronek?".
A BGuzur 114s.
HAIN ZUZEN (V-gip ap. Etxba Eib
),
HAIN XUXEN (H).
Precisamente, justamente. "Aiñ zuzen, zeuk diñozu esan gura netsuna" Etxba Eib.
Tr. Documentado desde mediados del s. XIX; su frecuencia crece en el XX, en especial en la segunda mitad. Los autores septentrionales utilizan casi exclusivamente la forma palatalizada hain xuxen, que tbn. emplean los guipuzcoanos Otaegui, Lizardi (ain txuxen), Lekuona (SClar 117) y Ostolaiz (117).
Uztarko batez haidorki matrailla hauts ezozu: / haiñ xuxen ferra berriak dakhartzu ere atzetan.
Gy 38.
Ain xuxen etzegoen basoa urruti.
Otag EE
1882c, 510.
Bere zitzia zaio / lurrerat erortzen. / Axeria hain xuxen / altxatzeko han zen.
Zby RIEV
1908, 759.
Hain zuzen, bi hitzez errateko naturala eta surnaturala eta oraino laburkiago hitz batez:apeza
.
HU Aurp 116.
Hain xuxen, bertze anitz bezala, orduan hil zen, sukarra bildurik, Kaskoin pilotari famatu hura.
Ib. 162.
Ain zuzen, beren aterpetik urten da, orduantxe eioan Anjel be kale batetik besterako malletan gora.
Ag Kr 102.
Aiñ zuzen orduantxe zegoan Pedro Anton zarra belarra ebakitzen muno baten egian.
Ag G 112.
Haritz-xilotik gal zitekela ere behi bat, nork erranen zuen sekulan? Eta hain xuxen, Katzo, gure behirik ederrena!
Barb Sup 76.
Hain xuxen ardu harek zian ezari kapitanaren papua epel epela.
Const 33.
Orregatik, ain zuzen, errege yuduek gorroto artu zioten.
Or Mi 134.
Hobe ginuken, gaua ereman baginu Zarauzen berean. Hain xuxen, bada hotel bat hauta, legartzari dagona.
JE Ber 79.
Hain xuxen presondegian baziren erregearen tropetako bi aintzindari.
Zerb IxtS 26.
Ta, zer da, ain zuzen, nere adimentuak arroki eskatzen duena?
Txill Let 135.
Beartu egin bear dituzu, ta ain zuzen zigorraz.
Zait Plat 140.
Etxera sartu diranak, ez dira ain zuzen eskekoak, billa datozanak baiño.
Erkiag BatB 141.
Zure kontsulgoan ain zuzen, Poliu, deduzko mende onek asiera duke.
Ibiñ
Virgil
42.
Emen diagu puska baterako [...]. Oraintxe ain zuzen, Gabon-jaiak ondatzeko.
NEtx LBB 72.
Bainan horra nun hain xuxen heldu zaion Nafarratik berak asmatzen etzuen berria.
Ardoy SFran 108.
Santa Ana biaramona gaiñera ain zuzen; egun señalea.
Uzt Sas 347.
Herribatez izanen da solasa. Hain xuxen, Santa Grazi, Basabürü Ibar-exkerrekoaz.
Lf (
in
Casve SGrazi 15
).
Mutil bat etorri zan lizentziatuta soldaduzkatik, ain zuzen Afrikatik.
TxGarm BordaB 74.
Zeren gizon hau baitzen hain xuxen tratuan arizana ardi zahar martxant batekin.
Etchebarne 71 (ib. 59 hain zuzen).
Arrasti bat zan, segidako astea bera, barikua ain zuzen.
Gerrika 137.
Hor baitute hain zuzen hizkuntza-sailean falta zaien indarra.
MIH 120.
v. tbn. SMitx Aranz 209. Mde Pr 154. Basarri 5. Vill Jaink 32. Salav 100. Gazt MusIx 61. Etxba Ibilt 461. Lab SuEm 186. Etxabu Kontu 200. Onaind STeresa 53. Larre ArtzainE 119. Hain xuxen: StPierre 22. Etcham 204. Larre ArtzainE 105.
(Con ere
).
Tr. Documentado desde comienzos del s. XX en textos meridionales, y en Mirande y Xalbador.
Isabel, ain zuzen ere, zure eskutitza iritsi zanean [...] Lasartera joana zan.
A Ardi 9.
Ain zuzen-be, egun atantxe sartu zan bertan portuan, auzietako Englandar ontzia.
Echta Jos 146.
Ain zuzen ere, noren mendean egon Santa Cruz eta Ernialden musu-uts utzi zun batalloiaren beraren mendean.
Or SCruz 45.
Ain zuzen be, Bertoldinen ama une atan etorren urittik.
Otx 156.
Zer esango dut? Aita, gaizka nazazu ordu onetatik? Baña ain zuzen ere, ortarako etorri naiz ordu onetara.
Ir YKBiz 425.
Eleizaldek lan ori ain txuxen ere Europako guda (edo gerra) aundia baño leentxeago idatzi zun.
Ldi IL 161.
Buruko argiaren jabe gara, ta ain zuzen be beste abere guztiakandik, geure buruko argi orrek berezten gaitu.
Eguzk GizAuz 26.
Ain zuzen ere orretxegatik mintzatu natzaizu.
Etxde AlosT 64.
Euskaldun guztiz gehienek jadanik badute hizkera komun bat: Erdara, hain zuzen ere.
Mde Pr 205.
Ain zuzen ere, Atxabal kalean beera etorren Xirdo.
Erkiag Arran 80.
Ain zuzen ere, bakarrik egoteko etorri naiz Zerubide onetara.
Txill Let 21.
Eta arrisku orrek bultzatzen omen gaitu gauza bat egitera, zailla eta gaitza denean, eta gaitza delako, ain zuzen ere.
Vill Jaink 80s.
Ain zuzen ere... emen dator Niko garagardoarekin.
NEtx LBB 88.
Badirudi aitzitik gaurko edozeinek ontzat hartuko lituzkeen eskabideak direla hain zuzen ere baztertu direnak.
MIH 172.
v. tbn. TAg Uzt 88. Zait Sof 14. SMitx Aranz 177. Anab Poli 89. Gazt MusIx 7. Xa Odol 25. Berron Kijote 138. Hain zuzen be: Osk Kurl 114. Onaind STeresa 120.