Orotariko Euskal Hiztegia

Azpisarrerak (1)

zabalgune

zabalgune.
1. (B, Sal, R), zabalune (V, G, AN, S; Foix ap. Lh.), zabaluna (V-gip) Ref.: A (zabalgune, zabalune); Lh (zabalüne); Etxba Eib (zabaluna) .
Ensanchamiento, lugar donde se ensancha. "Trecho de ensanche. Zabalgune artan gurutzatuko ditiaguk orgak (B), en aquel espacio ancho cruzaremos los carros" A.
Emazu, lats baten bi aldetarik, bospasei etxeñorekilako zabalgune bat, mendi-lerro handiari buruz idekia. JE Ber 10. Zabal-gune bat dauka handik dabilen erreka batek. Arrautza esaten diote zabalune huni. Osk Kurl 162.
2. zabalune (Izt). "Anchura" Izt 11v.
3. zabalune, zabaluna. Claro, espacio despejado.
Enparantzea emakume ta gizaseme gaztez bereala bete zan [...]; makillka zabalune andi bat egieban errizañak, eta asi zan aurrezkoa. Ag Kr 55. Baso itzaltsu arek barru aldian eukan zabaluna andi batera. Otx 105.
4. + zabalune . Espacio, superficie.
Toki atan, kalean baño zabalune geiago egoan da, gizadi mordozka lodia ikusten zan utsune guztiak beteaz. Ag Kr 221. Etxahuniako orma zaharrai betiko agur esanda, aldendu ziran erregin berriari etxeko zabalgune osoa utzi bearrez. Etxde JJ 181. Beren zabalgune eta eremutik [jakintzak] ateratzen ezbaldin badira beintzat. Vill Jaink 67.
Extensión.
Labur eta itz gutxitan esateko: ikusagun gizona bere egite guztietan eta bere biziaren zabalune guztietan. Vill Jaink 133. Bakar bakarrik, oraingo auziak ordukoak baiño zabalune aundiagoa duela. Ib. 146.
5. + zabalune. Plaza.
Atso-agure bi Santiyago eleiz-aurreko zabalunian. Kk Ab II 156. Guzurmendi zan tokira eldu zan, gaur Udaletxeko arrimailla ederrak asten diran zabal-uneraiño. Erkiag Arran 96. Eskolapea deritxan leku ori, zabalgune edo plaza txiki bat dozu. Ib. 28.
6. zabalune, zabalkuna (s- V-gip ap. Iz ArOñ). Llanura; explanada. "Sabálkuna bat, una planicie" Iz ArOñ.
Zabal ura, eliz-atze, "gaztiene" ta "Tukulu"-eneko enparantzarekin batera zetorrela; beraz, zabalgune polita. Anab Usauri 31. Ni, Arjentinako zabalune auetan, ez nauk askoz gozoago ibilli. NEtx Antz 102. Mendi tarteetatik atera ta Baztan-aldeko zabalunean asi ziran. Anab Poli 72. Aizkorri aundiaren oiñetan / zabalune bat etzana. Basarri Auspoa 112, 97. Ibaien batek gaiñez eginda zabalune guzia lokatzez betetzen duenean. Ibiñ Virgil 72. Eta bi mendixkaen tartetik pixkat ibilli ondorean, zabalune babes batean arkitu ziran. "Espacioso valle" . Berron Kijote 213. Gaztain-Aundi, gure etxerako bidea kamiotik erteten dan zabalune orixe da. JAzpiroz 203. Ez baitzuen nehork sekulan ikusi Bastida bixkarrean Antxordokiko eta Intzabiko etxe-ondoko alor hek bezalako zabalgune legun eta joririk. Larre ArtzainE 65s.
v. tbn. Zabalune: TxGarm BordaB 146. BAyerbe 29.
Zona, (pequeño) espacio llano.
Kalandiko arri-eskillaretako zabalunean [musikea jo izan dogu] . Etxabu Kontu 30. Aitak pentzeko hegigunean nahiko zuen egin askaria, oihal xuria zabalgune batean emanik. Larre ArtzainE 48.
7. Inmensidad, gran espacio.
Aiñararen bat, bakarti, [...] igaro zan ertzetik eta zeru zabalgunean galdu. "Extensión del espacio" . Etxde Itxas 196. Zabalgune oparoak ikusterrean zuten biribilki uts eta garden xamarra, gure eguratsaren bilgarri. Zait Plat 71s.
8. Ensanche de una ciudad.
635 eta 636gn. etxadiak eta Begoñako zabalgunean dagon lur-zati orlegia. "Ensanche de Begoña" . EAEg 5-2-1937, 987. Bilbaok izan eban lenengo zabalgunean, Ensanchean, aurerra goaz. Agur 5-5-1973 (ap. DRA ).
9. + zabalune . Plano (geométrico).
Zabalgune bakoitzaren loditasuna. "Cada espesor de plano" . MEIG IX 124. (en colab. con NEtx) Zehar-lerro eta zabalgune horien makurrerak, nora doazenik ere ez baitakigu. Ib. 125. Handik aurrera, izaki plastikoa hazten ari da, zabaluneak urratuaz. Ib. 120.
XABALGUNE, TXABALGUNE (Forma con palat. expr.).
Etxe-azpi aldetik, arkaitz txiki gain ontan, txabal-une bat badek. Ataño TxanKan 34.

Azkue Biblioteka eta Artxiboa

ORDUTEGIA
9:00 - 14:00

Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus