Orotariko Euskal Hiztegia

1. (V-gip, L, B, BN, S; Dgs-Lar 4, Foix), naste (V, G, B; Ort Voc 141) Ref.: A (nahaste, naste); Ort Voc; Lh; Etxba Eib (nastia); Elexp Berg.
(Sentidos prop. y fig.). Lío, enredo, desorden, embrollo; complicación; confusión; tumulto, revuelta, revolución; mezcolanza, revoltijo. "Délire" Foix. " Gaiztuen obrarik txarrena, euren ondoren lagatzen daben nastia" Etxba Eib. " Egundoko naastia sortu da gure tallerrian" Elexp Berg. Azkue da además"Nahaste (S), adulterio", citando a Inchauspe (Mt 15, 19): Ezi bihotzetik elkhitzen dira, gogozka gaistuak, gizun ehoitiak, besten emazteki nahastiak, que podría interpretarse tbn. como sust. vbal. (con función vbal). de nahasi. Tr. Documentado al Sur desde finales del s. XVI, con mayor frecuencia entre los vizcaínos. Al Norte lo emplean Etcheberri de Ziburu, Pouvreau, Hiribarren y Zalduby.
Ilunbe naste orretan zurea egiten irudi ziaidak duala. (Esáin, 1599). ReinEusk2 143. Halako legerik ezta ifernuan batere / konfusione baizen eta nahaste bethiere. EZ Man I 109. [Nihork] beretzat hartzen duen artha nahastez, grinaz, asalduz bethea da. SP Phil 269 (He 272 nahasteriaz). Zer zan gaztela erderea orain milla bat urte? Gaur aituko ez litzatean naaste bat. Mg PAb 197. [Konfesoreak] nola largako du pakean naaste andiak dauzkan anima lotsatia? Mg CC 133 (CO 116 naste). Bigirako naaste loirik eureen etxeetan egiten itxi bagarik. fB Olg 115. Paltsakerijak, engainubak, naastiak ta arpegiera bi lagun artian darabiltzan kristinauba. fB Ic I 44. Barrabas [...] iskanbilla-naste batean gizon bat il zuena. Lard 453. Bizitza onetako naaste eta goibeijak gaitik. (1866). BBatzarN 239. Kantatzen dezu Premiñ / naste gabe klaro. AB AmaE 404. Erreg' Enperadore et' Errepublika: / xuxen, makhur, nahaste, zenbat itzulika! Zby RIEV 1909, 229. Or zabiltza triste, / erronka ta naste, / tabernan jai t'aste. AzpPr 97 (v. tbn. en contexto similar Ud 162: Barbero eta zibil, / alkate ta naste, / errejimentu ona, / juntatu zan laiste). Tronko batekiñ izandu dute / enredua ta nastia. EusJok 91. Arilduta eukan / mataza naste guztia. Azc PB 170 (v. tbn. 285). Erreñuetako naste, gorabera eta matxinaden bitartez. Itz Azald 213. Milla zazpireun eta larogeta bederatzigarren urteko [...] Irabi edo Nazte Andiak [...]. Ib. 209. Tretzako soka ta amoen nastea edo korapilloa. Ag Kr 79n. [Nere semea] uri batetik bestera dabill mitiñetan, berritxukerietan, naste guztietan. Ag G 368. Zer lanak ekarri dituen / munduko nastiak! Auspoa 97, 104 (hablando de la I Guerra Mundial). Naste ederrian sartzen guaz! Kk Ab I 15. Zetarako sartu diru nastietan? Ib. 16. [Oben astun guztiak] guzur eta naste barik [esatea]. KIkV 98. Ludira zenbat naste ikusteko / etorri ete giñian. Enb 51. Oraiñ berexi dira / gure tarteko nastiak, / nik bezelaxe igual-igual / maiteko dute bestiak. Tx B II 168 (v. tbn B 106). Zuen laratzak bestek ba zekik / darabiltzuten nâstea. "Lío". Or Eus 182. Nastea ta matxiñadea edonon sortu da. Eguzk GizAuz 142. Ango jende nastearekin. JAIraz Bizia 19. Egundoko [...] naste ta iskanbilla sortu eben. Ango irain, destaiña [...]. Erkiag Arran 145 (141 naaste). Berbazko mataza nastea. Ib. 126. Ango lana ez zitzaion larriegia ta sukaldeko nasteak maite zitualarik [...]. Anab Poli 48. [Kale zaar aietan] jetxi ta jetxi naste artan lenbaitlen bukatzeko gogoz. Anab Aprika 19. Auzi-eguna noiz! Jaungoikoak daki! Naaste orretan sarturik asko ta asko dagoz. Erkiag BatB 198. Ideiatan nahaste ikaragarria dago, eta gu ere zurrumilloaren barruan gaude. Vill Jaink 11. Mai-gañean papel naste bat agiri zan. NEtx LBB 13. Soiñua bizi-bizi ta naste aundian. (acot.). Ib. 167. Bitarte orretan ziran iskamil edo naasterik geienok. Gerrika 192 (ib. 110 naste). Hutsak berak ere ematen zaizkigu: A. Astarloak s eta z-rekin zerabilen nahastea, esate baterako. MEIG II 130. Babelgo nahastea. MEIG VII 28. Aski bizirik zebiltzan politika nahastetara jo genuen. MEIG IX 149. Ez da erreztasunaren nahastetan lo gelditzen. "Las complicaciones de la facilidad". Ib. 122 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Hb Esk 195. Ayesta 97. Naste: Mb IArg I 275. CrIc 53. Xe 245. Echta Jos 168. Otx 150. Anaitasuna 1955, n.º 29 (ap. DRA). Gazt MusIx 68. Uzt Sas 130. Etxabu Kontu 35.

2. (H (+ naa-)), naste (V-arr-gip; Lar, H (V, G)) Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 228.
(Tema nudo; uso adv.). Mezclado (s) (con), revuelto (s) (con), junto con. "Abueltas [= a vueltas] de eso, orrekin batean, orrez naste" Lar. " Gizonak eta emazteak nahaste, les hommes et les femmes mêlés" H. "Embrolladamente. Gari eta loi, naste dator" Etxba Eib. v. infra NAHASTEAN. Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII. Al Norte se encuentra en INav, Harizmendi y Duvoisin.
[Ierusalenera] igan ohi dira, / Iaun onaren leinuak, / han nahaste laudatzeko / Israelen donuak. Hm 153. Kausituko duzu [...] har[r]i gogorrak eta harea gogorra eta belza nahaste. INav 119. Kausituko duzu [...] harea gorria mazkor nahaste. Ib. 83. Prometeo zeritzan batek, diote ipuiak, egin zituela gizonak ala emakumeak are eta lurrez naaste. Lar SAgust 15. Neskaak eta mutilak batuten dira bigiria egiten dan etxera gabaz, ta naaste egiten dabee [...] nai dabeen guztia. fB Olg 110. Sarauko dantzaan, gizon ta emakume naaste egiten danian, beti dagoz berba loijak. Ib. 120. Zegaitik egiten ez dabee mutillak mutillakin ta [...] neskatillak aparte? Zegaitik dabiltz beti naaste erromerija ta fiesteetan? JJMg BasEsc 148. Denpora askoan jariotu zuten errekak urre ta zillar naste. Izt C 62. Marhanta denean hartzen da eztia urarekin nahaste. Dv Dial 11 (Ip nahasirik; v. tbn. Dv Lab 162). Serbitzua egin du / errian bastante, / igande ta aste / jaiarekin naste. Bil 43. Titiaz naste edan dagion / berbeta jaungoikozkoa. AB AmaE 426. Irurak bizi ziran batera etxean, / jaten ebela naste danak mai batean. Ib. 264. Bere danbolin-soiñurik aukerakoenak joaz zaarrakin berriak naaste. Mok 11. Lurruna sudur-zuluetatik gora juaten yakon barrura, arnas-aixiaz naste. Kk Ab II 20. Gizon ta andre naste zabiltzan / nola auntza ta akerra. Auspoa 97, 134. Zâr ta berri nâste. " Mezclando lo viejno con lo nuevo". Or Eus 59. ei aldioro [...] naiz lau aldioro, beti seikoarekin naaste. " Combinando siempre con el de seis". Or Poem 519. Gai eragaia ta izangaia artan naaste daudelako. Or Aitork 358 (QA 70 naste). Baso-piñua oso ona bertarako. Izai gorria ta alerze-piñua ere bai, naiz naste ta naiz bakanka. Munita 80. Beste mota batzuekin [...] naste erabilli diteke. Ib. 52. Poli oso poztu zan Juanbeltz ikustean, poz eta bildur naste. Anab Poli 35. Beste kontu batzuekaz naaste, ikusi eragin deutsa [...] eldu barri dan kontu-bilbea. Erkiag BatB 161. Barruan egozanakaz naaste jarririk. Ib. 104. Bai saldatan edo bai aragi erriakin naste artu eraiñ. Etxba Ibilt 472. Urte bat ingurura epaitu eben, beste batzukaz naste. Gerrika 180. Ez ordean sekulan hangoeri kontra edo heiekin nahaste. Larre ArtzainE 171. Hasi ginen mutxikoen ikasten, haundi ttipiak nahaste. Ib. 280. Argia eta itzala nahaste, giza bizitzan gertatu ohi den legez. MEIG III 95. Eguzki aldeko euskalkiek [...] -ra eta -rat erabiltzen dituzte, baina ez nahaste. MEIG VIII 104.
v. tbn. Ldi UO 41. Naste: Cb Eg III 326. Azc PB 123. Enb 147. RIEV 1931, 639. Ldi UO 45. Lek EunD 26.

3. (Como segundo miembro de compuestos de valor adj.). "Atravesado, de razas diversas, kastanastea" Lar. "Promiscuo, aragi-arrai nastua, naastea" Añ.

4. (Tras adj.). "Indispuesto, enfermo: [...] (V) gai- o geixo nastea" Añ.
Ezkongeia ta emaztegei biak, gaztea ta zar-nastea. Zav Fab , RIEV 1907, 538 (tít.; ref. a una de las novias a quienes se describe como sigue (ib. 539): [neskatilla] bata oraindo adin onean tzan / bestea ia / galtzen asia).