mahasti
mahasti.
Tr. Al Norte, la forma general es mahasti. Hay mahazti en Pouvreau, mahatsti en Larreguy, en dos ejs. de Haraneder (junto al más frec. mahasti) y en Goyhetche, y mahatste en Archu (Fab 135). Al Sur, la forma mejor documentada es masti, seguida de maasti . Hay mastui en Zavala (junto a maztui) y Añibarro (junto a masti), y matsdui en E.M. Azcue (junto a maazti). Se documentan además, matsdi en Iztueta, y mazti en Iraola (tbn. aparece esta última en LE UrtVoc, pero en el texto sólo hallamos masti). En DFrec hay 7 ejs. de mahasti .
1.
(
L, BN-baig; Volt 121,
Urt I 134,
Ht VocGr 437,
Arch VocGr,
Dv,
Gèze,
H;
-tsti SP,
Ht VocGr 312,
vEys,
maas- V-m-gip, G-azp, B),
masti (
V-m-gip, G, AN-ulz, B, Ae; Lar,
VP
58v,
Añ,
H (V, G);
matsti vEys (G)),
mahastoi (
BN-mix),
maastui (
V-gip; mas- Añ (V)),
masdui (
V-arr-oroz),
matsd(u)i,
masdi (
G-nav, AN-ulz),
maazti,
mazti (
Mic 9v),
matzdui,
mahatste,
matsadi (
V-gip)
Ref.:
A (maasti, mahastoi, masdui, masti);
Iz Als (masdiyak)
ArOñ
(maástui);
Etxba Eib (masti, matsadi);
Echaide Nav 90;
Satr CEEN
1969, 83;
Elexp Berg (maasti);
ZestErret
.
Viña.
"Veduño"
Lar.
"Desmajolar, arrancar majuelos, mastiak arrakatu
"
Ib.
"Viñedo"
Añ.
"
Buruilleko euriek maastia ontzen, la lluvia de Septiembre madura el viñedo"
Satr CEEN
1969, 83.
"Viñedo. Rioja aldietan matsadixak ugari
"
Etxba Eib.
v. mahastegi,
ardantze.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, ya desde Leiçarraga.
Nork landatzen du mahasti, eta haren fruktutik eztu iaten?
Lç 1 Cor 9, 7.
Mahastia / gau hontan zen loratu.
EZ Noel 54.
Erho gobernu gabearen mahastitik edo ardantzetik iragaitea.
Ax 40 (V 25).
Mahastiaren iabeak, [...] eman zerauen hanbat iornal eta alokairu.
Ib. 169 (V 114).
Hari zaite fidelki ene mahaztian, ni izanen naiz zure saria.
SP Imit III 47, 2 (Ch, Ip, Leon mahasti, Ol, Pi masti; Mst miñatze).
Bere mahastia allokatuko baidaroe bertze mahastizain batzuei.
He Mt 21, 41 (Lç, TB, EvL, SalabBN, Ip, Dv, Leon, BiblE mahasti; Echn, Ur, Ol masti, Or, Ker maasti; Hual ardauntzu, Samper ardantze).
[Aita] ilkhi baitzen goiz goizetik langilleak egiterat bere mahatstikotz.
He Mt 20, 1 (Lard 422, Ur, Ol, Ir YKBiz 353 mastirako).
Acab-ek eskatu zion [...] Naboth-i bere ardanz-masti bat.
Mb IArg I 263.
Gizon hunek zuen mahatsti bat errege haren palazioaren aldean.
Lg I 360.
Orditu leite bere Mastian arturiko ardauaz.
CrIc 172.
Azeri txikitxo animako maasti ederra gutxika galtzen duteenak.
Mg CC 234 (v. tbn. en la misma pág. masti).
Mastiak eta aretxak iñautsiten dira, frutu geiago dakarrentzat.
Añ
MisE
69 (LoraS 106 mastui).
Nagiaren solotik ta ero gobernu bagearen mastuitik igarotea.
Añ
GGero
29 (cf. masti ib. 128).
Inguratu zuan masti au esiz eta paretez.
AA III 356.
Etxe ederra, / eta mastui galantak.
Zav Fab,
RIEV 1909, 35 (
RIEV 1907, 92 maztui
).
Nausi bat peoi edo jornalero billa atera zana bere mastirako.
LE Urt 84 (ms. 30r ardanzeráko).
Matsdi andi ugaritsuak izan oi zirala anziñaeran Probinzia onetan.
Izt C 145 (149 matsdi iori, 189 masti).
Orkatz bat bortxatua, / mahatsti hautiñ batean sarthu zen etsitua.
Gy 107 (cf. en la misma pág. mahatsteia).
Mahastiak estekatzea eta haintzurtzea.
Dv Lab 206.
Batu egizuz lurreko maastiko morduak.
Ur Apoc (V) 14, 18 (Ur mastiko mordoak
).
Mahasti atheratzen hari [zen]
.
Hb Egia 70.
Mahasti moxtu gabetako arnoa etzen on.
Ib. 71.
Maasti batetik mats-mordo bat artu zuan. Maastiaren zaitzalliak ikusi zuan.
Bv AsL 132 (162 masti).
[Deitzen zaitu] bere mastiko lanera.
Ib. 208.
Bere inguruetako landa, phentze, mahasti, oihan.
Elsb Fram 156.
Matsdui eder bateko / lenengo mordoak.
Azc PB 220 (Ur PoBasc 176 masti; PB 78 maazti).
(s. XX)
Jorratu matzduia, ta ezarri azufria gorrindu ez dedin.
NecCartV 102.
Masti, sagasti, mendi ta basoak.
Ag EEs
1917, 170.
Euskal-Erria Euskerik gabe... / [...] masti orritsu ederra baña... / matsik gabekoa.
Jaukol Biozk 17 (24 masti gazte).
Maasti ugaritik batzuk igali guzia artzen [dute]
.
'Du vignoble'
.
Or Mi 85.
Lur guziak ogi-alor eta mahasti bilakatuak.
Zub 83.
Mahastia pikatzen du, aihenik makurrenetarik bethetzen ditu bere orgak, eta badoa etxera.
Barb Leg 127 (v. tbn. Sup 168).
Mastiko langille [gaiztoak]
.
Ir YKBiz 385.
Maasti zabal ziranak ezereztuta.
Erkiag Arran 18 (BatB 168 maasti).
Legorte ikaragarriak etorri ziran bereala, galdu ziran mastiak.
Munita 129 (v. tbn. en la misma pág. maasti).
Aizkora gogorrarekin mastiak moztu itzatzu.
Ibiñ
Virgil
114.
Melibeu, txerta itzatzu udarondoak, mastiak lerrokatu itzazu.
"Pone ordine vitis"
.
Ib. 33.
[Etxaldeak] alor ederrekin, / mahastiak urdin...
Mattin 46.
Mahasti batetik bestera.
Larre ArtzainE 59.
v. tbn. O Pr 579. CatLav 141 (V 73). Dh 188. Arb Igand 19. CatJauf 84. JE Bur 198. Zerb IxtS 14. Mde Po 55. JEtchep 46. Onaind in Gazt MusIx 155. Gerrika 219. Masti: Cb Just 47. VMg 59. It Fab 228. Lard 142. ZugSerm 298. Arr EE 1885b, 472. Brunet Lc 20, 15. Etxeg RIEV 1908, 116. JBDei 1919, 363. JanEd II 110. Inza Azalp 143. Otx 129. TAg Uzt 16 (278 maasti). Manzi GPatroi 166. Gand Elorri 107. JAzpiroz 224. Maazti: Oteiza Lc 20, 16 (20, 14 maasti). Ag Ioan 117. Maasti: Ldi BB 146.
(Como primer miembro de comp.).
Pitxerretan ez dute sudun edaria; / gehienen mahasti sagarno horia.
Hb Esk 186.
Masti-alorra mardul dagonean ederra da.
Or JBDei
1919, 366.
Leorte ikaragarriak, masti-sallak ondatzea.
Munita 22.
Masti-lantzeak; birlandatzeak, landarak nola iarri.
Ibiñ
Virgil
82.
2.
Vid.
(Tal vez algunos de los ejs. citados supra correspondan a esta acepción).
v. mahatsondo.
Bere phiko-ondo eta mahatstiaren itzalean.
Lg I 328 (II 232 mahatsti).
Mintzarazi zituen arbolak, [...]. Olib-ondoa, gero phiko-ondoa, handik mahatstia.
Ib. 216s.
Eta, alan, agindu eban mastiak ondotik atera ta zatitu bear ziriala.
Añ
GGero
275.
Flauta jotzen ari zan apaiz gazte bat mazti orren azpiyan.
Iraola 83.
MAHASTI-ADAR.
Sarmiento. v. mahats-adar.
Masti-adarrak, matsondoan ezpadago, berez zittu edo fruturik eman ez dezaken bezala.
(Io 15, 4).
Inza Azalp 140 (He, Ol, Or, Ker, BiblE ai(h)en, TB xarmant, Ur (x-), LE zarmendu, Dv adar).
MAHASTI-AITZUR.
"Desbarajuste, mastiaitzur, zalapart" A DBols. "Masti-atxur, intriga; litm.: azadón de viña" A EY III 306. Cf. MAHASTI-AITZURRE.
Nekezaritzan errusitarrak ipar-amerikarrak baño aurreratuago ete dagoz? Eztago olako masti-atxurrik!
Eguzk GizAuz 137 (v. tbn. 9).
"
Masti-atxurren, intrigando, intriga, revuelta (V-m)"
A Apend.
Ni ez naizela kirmen? Zergatik ari zera masti-aitzurretan?
Zait Sof II 75.
MAHASTI-AITZURLARI.
"Mastiatxurlari, intrigante" A Apend.
Bart zuen aurka oldartu zan masti-aitzurlari.
Zait Sof II 15.
MAHASTI-AITZURRE.
Volteo de la tierra de la viña.
Mahasti aitzurrean, metra erditsuko lur paldoa itzultzen baitzuten aldian eta altzabringoan bi gizonek bikotean.
Larre ArtzainE 59.
Eginen ziren mahasti aitzurreak udaberrian.
Ib. 59.
MAHASTI BERRI
(Hb; masti-b. Lar). "Majuelo, viña recién plantada" Lar.
Lur jabe txikiak ere [...] maasti berriak jarri, ta askotzaz etekin geiago izango [zuten]
.
Munita 129.
MAHASTI-JABE.
Viñero. v. mahastidun.
Dathorrenean bada, mahasti iabeak zer eginen draue laborari haiei?
Lç Mt 21, 40 (Ol masti yabe, Arriand masti-jaube, Ker maasti-jabe, IBk, BiblE mahasti-jabe).
Masti jabeak ardao zarra ta barria eukiteko egin dauan lana.
Eguzk GizAuz 53.
Biñer (mâsti-jabe) batek bestiari / estakürü eman nahi.
Or Eus 281.
Orra, masti-iabea, nekeak bukatua, ardantz buruan kantari.
Ibiñ
Virgil
90.
v. tbn.
Masti-jabe: Lard 432. Bv AsL 182. Masti-yabe: Ir YKBiz 387.
MAHASTI-KUKUSO.
"Phylloxéra" T-L.